Koniczyna czerwona z trawą

Charakterystyka ogólna

Koniczyna czerwona to roślina o bardzo silnym, głębokim do kilku metrów, palowym systemie korzeniowym. Cechą charakterystyczną jest tworzenie organu spichrzowego w formie zgrubienia górnej części korzenia, czyli szyjki korzeniowej, z której wiosną wyrastają nowe pędy. Zagłębiona w glebie na kilka cm szyjka korzeniowa decyduje o zimotrwałości koniczyny, a jej stan decyduje o trwałości plantacji i wielkości plonów. Dlatego, by jej nie uszkodzić, nie powinno używać się ciężkiego sprzętu i bijakowych mechanizmów tnących oraz kosić na wysokość co najmniej 4‑5 cm.

Koniczyna czerwona jest mało odporna na susze, pomimo bardzo głębokiego systemu korzeniowego. W warunkach chłodnej i wilgotnej pogody rośnie lepiej i wolniej się starzeje. Wysoka temperatura i susza powoduje jej skarlenie oraz przyspiesza kwitnienie.

Dobór trawy do mieszanki zależy od warunków klimatycznych. Na glebach optymalnie wilgotnych zaleca się uprawiać koniczynę z życicą trwałą, a w rejonach chłodniejszych (podgórskim i północno-wschodnim) z tymotką łąkową. W warunkach niedoboru wilgoci wysiewać koniczynę z kostrzewą łąkową. Mieszanka uprawiana jest na dwu- a nawet trzyletnie użytkowanie. Życica trwała i tymotka łąkowa słabo tolerują okresowe niedobory wody i w warunkach jej niedoboru reagują spadkiem plonu nawet o 50%, podczas gdy plon kostrzewy łąkowej spada o około 20‑30%.

Mieszanka koniczyny z trawami wykazuje właściwości fitosanitarne i fitomelioracyjne.

Mieszanki koniczyny z trawami to rośliny ciepłolubne, które dobrze kiełkują w wilgotnej glebie o temperaturze około 8‑10°C i siane płytko, na głębokość tylko 1‑2 cm. Dlatego po siewie rośliny ochronnej, a przed siewem nasion mieszanki koniczyny z trawą, pole należy zwałować. Można ją wsiewać w jęczmień lub owies, albo w czystym siewie, od połowy kwietnia.

Koniczyna z trawą stanowi cenną wysokobiałkową paszę dla przeżuwaczy. Im w młodszych fazach zbierana, tym zawiera więcej białka, a mniej włókna. Wyższe temperatury wpływają na zmniejszenie zawartości białka i wzrost zawartości włókna w plonie.

Uprawa koniczyny czerwonej z trawą daje możliwość uzyskania wyrównanych, wiernych plonów przy znacznie niższych kosztach nawożenia azotem.

Wymagania glebowe

Koniczyna ma znacznie mniejsze wymagania glebowe jak lucerna. Ważne jest, by zabezpieczyć jej dostateczną ilość wilgoci. Wymaga gleb o uregulowanym odczynie, (toleruje gleby lekko kwaśne) bogatych w wapń, przewiewnych, szybko nagrzewających się i przepuszczalnych. Nie lubi gleb zbyt zwięzłych, o nieprzepuszczalnym podłożu i wysokim poziomie wody gruntowej. Najlepszymi są gleby kompleksów pszennych, zbożowo-pastewnego mocnego i górskiego pszennego oraz zbożowego (klasa I-IV). Można także uprawiać na glebach kompleksu żytniego bardzo dobrego i dobrego (klasa III-IV). Gleby żytnie słabe nie nadają się pod uprawę koniczyny z trawami, ze względu na niedobór wody. Gleba powinna mieć uregulowany odczyn, (pH w 1M KCl powyżej 5,8), zawierać jak najwięcej próchnicy i co najmniej średnią zasobność przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu.

Wymagania pokarmowe

Koniczyna czerwona jako roślina motylkowa współżyje z bakteriami brodawkowymi i za ich pomocą może korzystać z azotu znajdującego się w powietrzu. Trawa również częściowo korzysta z tego źródła azotu, po rozkładzie części podziemnych organów koniczyny. W związku z tym nawożenie azotem jest ograniczone.Bardzo dobrze wykorzystywane są trudniej dostępne składniki pokarmowe. Koniczyna czerwona z trawą z plonem 10 t zielonki przeciętnie pobiera: 55 kg azotu (N), 15 kg fosforu (P₂O₅), 50‑65 kg potasu (K₂O), 25‑30 kg wapnia (CaO), 7‑8 kg magnezu (MgO), 10 kg siarki (S) lub w przeliczeniu na SO₃ – 25 kg, 20‑35 g boru (B), 15 g miedzi (Cu), 150‑250 g manganu (Mn), 1,5 g molibdenu (Mo) i 70‑130 g cynku (Zn).

Nawożenie

Jeżeli gleba ma odczyn niższy od optymalnego (przy pH w 1M KCl poniżej 5,8), stosować wapno pod przedplon lub bezpośrednio po zbiorze przedplonu. W przypadku optymalnego odczynu i niskiej zasobności gleby w magnez zaleca się po zbiorze przedplonu stosować wapno magnezowe w ilościach – 300‑500 kg/ha dolomitu. Koniczyna z trawą źle rośnie na glebach ubogich w magnez i szybciej wypada. Bardzo dobre zaopatrzenie koniczyny w magnez jest jednym z podstawowych warunków jej trwałości.

Zaleca się dodatkowe zaprawianie nasion koniczyny nitraginą i związkami molibdenu, na przykład molibdenianem amonu.

Przed założeniem plantacji nawozić fosforem i potasem w dawce pokrywającej potrzeby rośliny ochronnej i koniczyny z trawą. Dawkę pod roślinę ochronną (jęczmień jary lub owies na zielonkę) zwiększyć o co najmniej 50%. Nawozy kompleksowe dobrze wymieszać z orną warstwą gleby, dlatego stosować je pod orkę zimową. Wiosną, by nie przesuszyć gleby, powinno się zastosować jednorazowo przed siewem zboża ochronnego tylko azot w dawce do 60 kg N/ha, w formie saletry amonowej lub saletrzaku i przykryć agregatem uprawowym lub lekką broną.

W latach pełnego użytkowania plantacji nawozy kompleksowe stosować wczesną wiosną. Dawki uwzględniające nie tylko wymagania pokarmowe, ale także zasobność gleby, zalecane do stosowania w pierwszym i drugim roku pełnego użytkowania (2. i 3. i rok uprawy) przedstawiono w tabeli.

Zalecane dawki nawozów kompleksowych* do corocznego nawożenia koniczyny czerwonej z trawami w latach pełnego użytkowania w kg/ha

Nawóz [N:P2O5:K2O:MgO:SO3)]	Zasobność gleby w fosfor i potas
	bardzo niska i niska		średnia1		wysoka i bardzo wysoka
Przewidywany plon zielonki w t/ha	35	40	45	50	55	60
POLIFOSKA® KRZEMZobacz produkt [6:12:34:(10)]	440	500	450	500	365	400
POLIFOSKA® 5Zobacz produkt [5:15:30:(2:7)]	350+145 K	400+165 K	360+120 K	400+135 K	295+80 K	320+90 K
POLIFOSKA® 6Zobacz produkt [6:20:30:(7)]	265+190 K	300+215 K	270+165 K	300+185 K	220+120 K	240+130 K
POLIDAP®Zobacz produkt [18:46:(5)] + sól potasowa 60	115 + 320	130 + 365	120 + 300	130 + 335	95 + 230	105 + 250

Zalecane dawki są bardzo oszczędne (minimalne), ale wysoce efektywne, a stosowanie mniejszego nawożenia powoduje znaczne obniżenie plonów.

Ważny wybór nawozu

Ze względu na około 3‑4 -krotnie większe pobieranie potasu niż fosforu przez koniczynę czerwoną z trawami, zaleca się stosować nawóz kompleksowy o jak szerszym stosunku fosforu do potasu (P:K), czyli: POLIFOSKA® KRZEMZobacz produkt (P:K – 1:2,8) lub POLIFOSKA® 5Zobacz produkt. Jeżeli stosujemy nawóz kompleksowy o węższym stosunku P:K, czyli 1:1,5 (POLIFOSKA® 6Zobacz produkt), powinno się po pierwszym pokosie zastosować dodatkowo potas.

Nawożenie azotem

Zalecane dawki nawozów kompleksowych w uprawie koniczyny z trawami są podobne jak w uprawie koniczyny w czystym siewie. Zasadnicza różnica dotyczy nawożenia azotem. Mieszanka z kostrzewą łąkową i życicą trwałą lepiej reaguje na nawożenie azotem jak mieszanka z tymotką łąkową. Koniczynę w mieszance z kostrzewą i życicą, w zależności od ilości opadów i intensywności uprawy, nawozić azotem w dawce 120‑180 kg N/ha, w mieszance z tymotką od 80‑130 kg N/ha w każdym roku uprawy. Dawka azotu zależy także od udziału koniczyny w mieszance. W pierwszym roku pełnego użytkowania, gdy jest duży udział koniczyny, stosować dolną wartość dawki, w drugim, a w wyjątkowo korzystnych warunkach także w trzecim roku, gdy udział koniczyny jest coraz mniejszy, zaleca się stosować górną wartość zalecanej dawki. Uwzględnić należy azot stosowany każdej wiosny w nawozach wieloskładnikowych.

Dawkę azotu stosować w trzech terminach:

• wczesną wiosną około 40%, czyli 50‑70 kg N/ha w formie saletry amonowej lub część dawki azotu z siarką, a więc do 200 kg/ha Saletrosanu, bogatego w siarkę, której koniczyna i trawy pobierają bardzo dużo i reagują wzrostem plonu.
• po zbiorze I i II pokosu po około 30% dawki azotu, czyli 35‑50 kg N/ha w formie saletry amonowej lub mocznika. Po zbiorze II pokosu najbezpieczniej zastosować azot w formie mocznika, ponieważ szczególnie latem ogranicza akumulację azotanów w paszy.

Bardzo wysoką efektywność wykazuje dokarmianie dolistne magnezem i siarką (do 5% roztwór siedmiowodnego siarczanu magnezu) oraz mikroskładnikami w kilka dni po zbiorze pokosu. Poza poprawą wegetacji roślin jest to okazja do zwiększenia zawartości w paszy wielu ważnych dla zwierząt mikroskładników, a więc nie tylko miedzi, cynku czy manganu, ale także kobaltu, jodu.

W resztkach po przyoraniu plantacji koniczyny z trawami znajduje się w glebie na powierzchni hektara 80‑150 kg azotu.

Wpływ nawożenia na jakość zielonki

Nawożenie fosforem, potasem i magnezem zwiększa odporność roślin na czynniki chorobotwórcze, stres wodny i na mrozy. Składniki te wpływają na tworzenie i gromadzenie białka i węglowodanów w paszy. Duży wpływ na zawartość białka i skład aminokwasowy wykazuje mangan i molibden. O jakości plonu decyduje najbardziej faza zbioru i pokos. Im mieszanka koniczyny z trawą jest później koszona, tym zawiera mniej białka, a więcej włókna. Nadmierne nawożenie potasem, borem i molibdenem może powodować zbyt duże gromadzenie się tych składników w roślinach, co może pogorszyć jakość paszy. Znaczny wpływ na jakość zielonki wywiera pogoda, niekorzystne są zbyt wysokie temperatury i susza.