Od dawna wiadomym jest, że uprawa roślin strączkowych przynosi wymierne korzyści nie tylko w roku uprawy, ale również w latach następnych. Przede wszystkim pozostawiają bardzo dobre stanowisko dla roślin następczych. Dzięki aktywnej symbiozie z bakteriami brodawkowatymi wiążą wolny azot atmosferyczny, który pozostaje w glebie polepszając jej żyzność. Nasiona oraz zielona masa strączkowych to również wartościowe źródła białka. Warto, więc znaleźć dla nich miejsce w strukturze zasiewów. Aby jednak uprawa strączkowych przyniosła korzyści warto zwrócić uwagę na kilka podstawowych zaleceń agrotechnicznych.

Rośliny strączkowe mają zróżnicowane wymagania glebowe

Bardzo ważnym czynnikiem mającym duży wpływ na plonowanie roślin strączkowych jest odpowiedni dobór rodzaju i odczynu gleby. Na glebach o odczynie bardzo kwaśnym i obojętnym nie powinno się uprawiać łubinu żółtego i wąskolistnego, gdyż bardzo słabo plonują. Na stanowiskach kwaśnych nie należy uprawiać bobiku, grochu i peluszki. W przypadku, gdy jednak pod uprawę bobiku i grochów zostały przeznaczone stanowiska kwaśne i lekko kwaśne konieczny będzie zabieg wapnowania. Na takich glebach występuje duże stężenie jonów glinu, które mogą wpłynąć na zahamowanie wzrostu korzeni, nie wykształcenie włośników oraz ograniczyć rozwój bakterii brodawkowych. Zabieg wapnowania najlepiej przeprowadzić jesienią po zbiorze rośliny przedplonowej lub wcześniej pod inne gatunki w zmianowaniu.

Tabela 1: Wymagania glebowe wybranych gatunków roślin strączkowych

Źródło: Opracowanie własne

Przedplonem mogą być różne rośliny, z wyłączeniem roślin motylkowych

Ze względu na niebezpieczeństwo pojawienia się bakteriofagów niszczących bakterie brodawkowe oraz nasilenie występowania chorób, szkodników i chwastów rośliny strączkowe powinny być umieszczane na tym samym polu, co 3‑5 lat. Najlepiej wysiewać je w trzecim lub czwartym roku po oborniku. Najlepszymi przedplonami są zboża, w tym także kukurydza, soję można dodatkowo uprawiać po burakach cukrowych, ziemniakach i trawach wieloletnich.

Uprawa roli taka sama jak pod inne jare wczesnego siewu

Po zbiorze przedplonu należy wykonać zespół uprawek pożniwnych, które mają na celu zniszczenie wschodzących chwastów. Na wiosnę uprawę rozpocząć jak najwcześniej, aby maksymalnie ograniczyć straty wody oraz stworzyć warunki do umieszczenia nasion na odpowiednią głębokość. Ilość zabiegów zależy od stanu roli po zimie oraz sposobu siewu nasion.

Rośliny strączkowe nawozimy przede wszystkim fosforem i potasem

Dawki nawożenia fosforowo-potasowego ustala się na podstawie zasobności gleby oraz wielkości zakładanego plonu. Fosfor powinien być wysiewany jesienią. Na glebach bardzo kwaśnych (pH w 1M KCl poniżej 4,5), gdzie istnieje duże prawdopodobieństwo powstania fosforanów żelaza i glinu lepiej wysiać nawozy pyliste wiosną, natomiast starannie granulowane nawozy, także jesienią, najlepiej wysiać przed orką. Nawożenie wiosenne spowoduje, że jeżeli nawóz będzie głęboko wymieszany (co nie spowoduje niedoborów wody), więcej nawozu zostanie wykorzystane przez rośliny, ponieważ czas oddziaływania jonów żelaza i glinu na fosforany będzie znacznie krótszy. Na glebach lżejszych, gdzie uprawia się większość strączkowych, potas stosować można jesienią lub wiosną. Na glebach zwięzłych i średnich można wysiać go jesienią.

Tabela 2: Przykładowe dawki fosforu i potasu pod wybrane rośliny strączkowe

Źródło: IUNG-PIB Puławy, opracowanie własne

Rośliny strączkowe pobierają około dwukrotnie więcej potasu niż fosforu, dlatego do ich nawożenia można zastosować nawozy kompleksowe o szerszym stosunku fosforu do potasu (P:K), czyli POLIFOSKĘ^® 4, POLIFOSKĘ^® 5 lub POLIFOSKĘ^® PLUS. W przypadku uprawy strączków po przyoranej słomie zbóż (jest bogatym źródłem potasu) można wysiać nawozy o węższym stosunku P:K tj. POLIFOSKA^® 6.

Dawka startowa azotu tylko pod groch i bobik

Dzięki współżyciu z bakteriami brodawkowymi większość roślin strączkowych nie wymaga nawożenia tym składnikiem. Wyjątek stanowią gatunki intensywnie rosnące, czyli groch i bobik. Przed siewem tych gatunków nie można zapomnieć o dawce startowej w wysokości 40‑60 kg N/ha pod groch i 50‑80 kg N/ha pod bobik. Jest on niezbędny w początkowym okresie wzrostu, kiedy to nie wykształciły się jeszcze brodawki korzeniowe. Ponadto rośliny strączkowe (przede wszystkim groch i łubin) dobrze reagują na nawożenie mikroelementami, zwłaszcza borem, molibdenem i manganem.

Materiał siewny powinien być zaprawiony

Brak odpowiedniej ochrony przed chorobami grzybowymi może zniszczyć całą plantację. Jeżeli zakupiony materiał nie był zaprawiony to należy zrobić to samemu. Dość istotnym elementem uprawy roślin strączkowych jest szczepienie nasion nitraginą. Szczepionka ta ułatwia roślinom wytworzenie efektywnej symbiozy z bakteriami, zwłaszcza na stanowiskach gdzie przez długi czas nie uprawiano strączkowych.

Termin siewu ma wpływ na plon nasion

Rośliny strączkowe powinno się wysiewać możliwie jak najwcześniej, zaraz po obeschnięciu gleby po zimie. Wcześniejszy siew powoduje, że kiełkowanie nasion przypada w okresie niskich temperatur, które umożliwiają roślinom właściwy przebieg procesu jarowizacji. Ponadto nasiona niektórych gatunków m.in. bobiku pobierają wodę w ilości 150% swojej masy i tylko wczesny wysiew pozwala im wykorzystać wodę z wiosennych roztopów śniegu.

Głębokość siewu nasion zależy od gatunku

Łubiny i soja powinny być wysiewane na głębokość 3‑5 cm, a wyka siewna 5‑6 cm. Z kolei w uprawie bobiku i grochu bardzo ważny jest siew głęboki. Głębokość przykrycia nasion to 8‑10 cm dla bobiku i 6‑8 cm dla grochów. Nasiona tych gatunków do kiełkowania potrzebują dużej ilości wody i tylko głębszy siew umożliwia im lepszy dostęp do zasobów wody i składników pokarmowych. Rozstawa rzędów dla poszczególnych gatunków wynosi: 20‑25 cm dla bobiku, 12‑15 cm dla grochu siewnego i soi, 15‑20 cm dla peluszki i wyki, 20‑30 cm dla łubinu białego oraz 12‑24 cm dla pozostałych łubinów.

Tabela 3: Ilość wysiewu należy ustalać w oparciu o planowaną obsadę roślin na 1 m²

Źródło: Opracowanie własne

Z kolei normę wysiewu należy ustalać corocznie na podstawie zdolności kiełkowania, masy 1000 nasion i obsady.

Znając podstawowe zasady agrotechniczne można przystąpić do siewu. Jeżeli na samym początku nie popełni się błędów, to po siewie jedynym zmartwieniem będzie tylko ochrona plantacji i zbiór nasion. Powodzenia w uprawie.