Straty w plonie nasion rzepaku ozimego powodowane przez szkodniki wynoszą średnio od 15 do 50%, a niekiedy, w skrajnych przypadkach, są przyczyną całkowitego zniszczenia plantacji. Spośród szkodników rzepaku ozimego największe zagrożenie dla kwitnących obecnie roślin stwarzają: chowacz podobnik i pryszczarek kapustnik. Prowadzenie prawidłowych lustracji wymaga wiedzy na temat wyglądu, warunków rozwoju, terminu występowania szkodników, jak i powodowanych przez nie uszkodzeń. Oto kilka wskazówek:
Chowacz podobnik
Samice chowacza składają po jednym jaju do jednej z tworzących się łuszczyn. Wewnątrz łuszczyny larwa nadżera tworzące się nasiona lub zżera je do samej łupiny nasiennej. Uszkodzenia są widoczne dopiero po opuszczeniu łuszczyn przez larwy, wydostające się z nich przez otwór o wielkości 1 mm. Uszkodzone łuszczyny szybciej dojrzewają.
Występowaniu chowacza sprzyjają rejony intensywnej uprawy roślin kapustowatych oraz brak nawożenia mineralnego. Przy dużym nasileniu występowania szkodnika na plantacji następuje znaczny spadek plonu nasion oraz zwiększenie wrażliwości na porażenie chorobami tj. szara pleśń i czerń krzyżowych. Łuszczyny uszkodzone przez chowacza podobnika zwiększają zagrożenie dla dużo poważniejszego szkodnika, jakim jest pryszczarek kapustnik.
Pryszczarek kapustnik
Samice składają jaja do łuszczyn. Wylot owadów dorosłych (muchówek) następuje najczęściej na początku kwitnienia rzepaku ozimego. W ciągu roku występują 2‑3 pokolenia.
Zaatakowane łuszczyny przedwcześnie żółkną, często wykrzywiają się w części wierzchołkowej, kurczą i przedwcześnie pękają, nasiona osypują się. Wewnątrz łuszczyny widoczne są białe larwy. Pryszczarek powoduje największe straty, gdy w okresie kwitnienia roślin i początkowego rozwoju łuszczyn ma miejsce sucha i upalna pogoda.
Pryszczarek kapustnik ma znaczenie gospodarcze wyłącznie w powiązaniu z występowaniem chowacza podobnika, który żerując ułatwia samicom pryszczarka składanie jaj w łuszczynach.
Zwalczamy po przekroczeniu progu ekonomicznej szkodliwości
Szkodniki łuszczynowe występują najczęściej w okresie opadania płatków kwiatowych i po wykształceniu się pierwszych łuszczyn. Zabieg zwalczający chowacza podobnika i pryszczarka kapustnika należy wykonać po przeprowadzeniu obserwacji na plantacji i po stwierdzeniu przekroczenia progu ekonomicznej szkodliwości. Obserwacje nalotów tych szkodników należy prowadzić 2‑3 razy w ciągu tygodnia.
Tabela 1. Progi ekonomicznej szkodliwości chowacza i pryszczarka w rzepaku ozimym
| Szkodnik | Termin obserwacji | Próg szkodliwości |
|---|---|---|
| Chowacz podobnik | od początku kwitnienia | 1 chrząszcz na roślinie |
| przełom kwietnia i maja (BBCH 60‑69) | w przypadku słabego wystąpienia pryszczarka kapustnika 1 chrząszcz na roślinie w przypadku licznego wystąpienia pryszczarka kapustnika 1 chrząszcz na 2 roślinach | |
| Pryszczarek kapustnik | od początku opadania płatków kwiatowych (BBCH 65‑69) | podczas słabego wystąpienia chowacza podobnika 1 owad na 1 roślinę podczas licznego wystąpienia chowacza podobnika 1 owad na 3 – 4 rośliny |
Uwaga! Wszystkie zabiegi insektycydowe należy planować na wieczór, lub na noc, gdy owady zapylające skończą już obloty, dobierając preparat o jak najkrótszym okresie prewencji!
Zwalczaj, ale dalej obserwuj
Ograniczenie występowania szkodników łuszczynowych w praktyce wykonuje się łącznie z zabiegiem fungicydowym „na płatka”. Jest to bardzo dobra decyzja, gdyż miejsca uszkodzenia łuszczyn spowodowane przez pryszczarka i chowacza są „drogą” infekcji dla bardzo groźnych patogenów wywołujących suchą zgniliznę kapustnych, szarą pleśń i czerń krzyżowych.
Nalot tych szkodników może trwać dość długo, stąd należy w dalszym ciągu monitorować plantację i w razie konieczności powtórzyć zabieg, pamiętając o rotacji zastosowanych substancji aktywnych.
Zalecane substancje aktywne
Chowacza podobnika i pryszczarka kapustnika zaleca się zwalczać w fazie pełni kwitnienia – końca rozwoju łuszczyn (BBCH 65‑79) jedną z zalecanych substancji tj. acetamipryd, alfa-cypermetryna, beta-cyflutryna, zeta- cypermetryna, tiachlopryd, cypermetryna, deltametryna, lambda-cyhalotryna, tau-fluwalinat, acetamipryd, chlorpyrifos, esfenwalerat lub etofenproks.
Zwróć uwagę na mszyce
Pod koniec kwitnienia roślin oraz w okresie tworzenia łuszczyn, szczególnie w latach o średnich miesięcznych temperaturach powyżej normy, na rzepaku może występować mszyca kapuściana. Obecność tego szkodnika na plantacji powoduje zahamowanie wzrostu roślin, liście skręcają się, pędy kwiatostanowe są słabo wykształcone, kwiaty i łuszczyny często żółkną, a nasiona nie wykształcają się. Największe straty w plonie występują, gdy rośliny rosną w warunkach dużego braku wody.
Tabela 2. Próg ekonomicznej szkodliwości mszycy kapuścianej w rzepaku ozimym
| Szkodnik | Termin obserwacji | Próg szkodliwości |
|---|---|---|
| Mszyca kapuściana | od początku rozwoju łuszczyn (BBCH 71‑79) | 2 kolonie na 1 m2 na brzegu pola |
Mszycę kapuścianą możemy zwalczyć w fazie pełni kwitnienia do początku dojrzewania łuszczyn (opryskujemy głównie brzegi plantacji) preparatami zawierającymi deltametrynę, alfa-cypermetrynę, chlorpyrifos i beta-cyflurynę.
Profilaktyka i niechemiczne metody ochrony rzepaku przed szkodnikami łuszczynowymi
Przestrzeganie zasad prawidłowej agrotechniki rzepaku jest podstawą skuteczniej ochrony tej rośliny przed szkodnikami. Przede wszystkim właściwy płodozmian, czyli taki, w którym uprawa rzepaku występuje nie częściej niż raz na 4 lata na tym samym polu. Ponadto powinniśmy przestrzegać izolacji przestrzennej od innych roślin kapustowatych. Prawidłowo wykonane zabiegi uprawowe, a także usuwanie chwastów z pół oraz resztek pożniwnych również ogranicza występowanie szkodników.
