Spośród wszystkich składników pokarmowych roślin to potas (obok azotu) jest pobierany w największych ilościach. Jego rola w roślinie jest bardzo duża i wszechstronna m.in. decyduje on o plonowaniu oraz jakości uprawianych roślin.
Polskie gleby ubogie w potas
W Polsce aż 44% gleb cechuje bardzo niska i niska zasobność w przyswajalny dla roślin potas. Jego niedobór występujący w naszych glebach to drugi w kolejności czynnik ograniczający wysokość i jakość plonu. Proces ubożenia gleb w ten składnik ciągle się pogłębia, ze względu na niewielkie zużycie nawozów potasowych w porównaniu do rzeczywistych potrzeb nawożenia. W zależności od typu gleby, jej kategorii agronomicznej i składu mineralogicznego, zawartość tego pierwiastka mieści się w granicach od 0,8 do 2,5%. Jednak w glebie występuje niewiele dostępnego dla roślin potasu. Najbardziej zasobne w potas gleby to czarnoziemy, mady, gleby gliniaste i ilaste, natomiast gleby o znacznym niedostatku to gleby lekkie i organiczne (torfy).
Potas w roślinie
Plonotwórcze działanie potasu odnosi się głównie do minimalizacji czynników stresowych dla roślin uprawnych, które zmniejszają potencjał i jakość plonowania. Jest to bowiem pierwiastek, który decyduje m.in. o efektywnej gospodarce wodnej roślin, ma największe znaczenie w zwiększaniu tolerancji roślin na suszę (rośliny zaopatrzone w potas lepiej wykorzystują glebowe zapasy wody) oraz aktywuje szereg enzymów koniecznych dla odpowiedniego wzrostu roślin. Ponadto, zwiększa odporność na zbyt wysokie i zbyt niskie temperatury (wymarzanie), zmniejsza podatność roślin na wyleganie, zwiększa pobieranie i wzrost efektywności plonotwórczej azotu oraz zwiększa odporność roślin na choroby grzybowe i bakteryjne.
Okresy krytyczne, czyli największe zapotrzebowanie roślin na potas
Rośliny pobierają potas z roztworu glebowego w postaci jonów K+. Najwięcej potasu potrzebują we wczesnych okresach rozwoju, następnie intensywność pobierania stopniowo maleje. Spadek pobierania odnotowuje się dopiero w okresie tworzenia się nasion i owoców. Do roślin potasolubnych zaliczamy m.in. buraka cukrowego, rzepak, ziemniaka, kukurydzę, lucernę, seradelę i tytoń.
Tabela 1. Okresy krytyczne zapotrzebowania roślin na potas
| Roślina | Okres krytyczny |
| Buraki cukrowe | od fazy siewki do początku sierpnia |
| Rzepak | od fazy tworzenia rozety do fazy formowania łuszczyny |
| Ziemniaki | w okresie zawiązywania bulw do pełnej dojrzałości |
| Kukurydza | od fazy 5‑6 liścia do fazy dojrzewania |
| Motylkowate | od fazy 2 liście do kwitnienia |
| Zboża | od fazy strzelania w źdźbło do kłoszenia |
Pilnuj zasobności gleby w potas
Aby uzyskać lepszą efektywność wykorzystania potasu należy dążyć do zapewnienia co najmniej średniej zasobności gleby nie tylko w ten pierwiastek, lecz również w azot, fosfor, magnez, siarkę i wapń. Najbardziej korzystna dla roślin zasobność gleby w potas mieści się w przedziale od średniej do wysokiej (tabela 2). Pamiętajmy, że zbyt niskie nawożenie potasem prowadzi do wyczerpania gleby z tego składnika, co ma swoje odbicie w plonowaniu. Należy więc stosować corocznie takie dawki nawozów potasowych, aby dążyć i utrzymać optymalną zasobność gleb w ten pierwiastek.
Tabela 2. Zasobność gleb w potas [mg K2O/100 g gleby]
| Klasa zasobności | Gleby mineralne | Gleby organiczne | |||
| bardzo lekkie | lekkie | średnie | ciężkie | ||
| Bardzo niska | do 2,5 | do 5,0 | do 7,5 | do 10,0 | do 30 |
| Niska | 2,5 – 7,5 | 5,1 – 10,5 | 7,6 – 12,5 | 10,1 – 15,0 | 31 – 60 |
| Średnia | 7,6 – 12,5 | 10,1 – 15,0 | 12,6 – 20,0 | 15,1 – 25,0 | 61 – 90 |
| Wysoka | 12,6 – 17,6 | 15,1 – 20,0 | 20,1 – 25,0 | 25,1 – 30,0 | 91 – 120 |
| Bardzo wysoka | od 17,6 | od 20,1 | od 25,1 | od 30,1 | od 121 |
Źródło: IUNG – PIB Puławy, 1989
Nie za mało, nie za dużo
Nawożenie potasem powinno być odpowiednio zbilansowane w oparciu o wymagania pokarmowe rośliny uprawnej, zasobność gleby w przyswajalne formy tego pierwiastka, wartość nawozową resztek pożniwnych, stosowanie nawozów naturalnych oraz wykonane nawożenie w okresie letnim. Zarówno zbyt małe, jak i zbyt duże dawki nawozu potasowego mogą zaszkodzić uprawie. Nadmiar potasu w glebie może być przyczyną blokowania pobierania przez roślinę wapnia i magnezu, obniżenia przezimowania roślin, zasolenia gleby, a także obniżenia wartości przechowalniczej plonu. Z kolei zbyt niskie nawożenie potasem ogranicza pobieranie plonotwórczego azotu, spowalnia wzrost roślin, zwiększa ich podatność na wyleganie oraz choroby grzybowe oraz może wpłynąć na pogorszenie się jakości plonu.
Potas podajemy jesienią
Nawożenie potasowe pod rośliny jare np. buraka cukrowego i kukurydzę zaleca się stosować jesienią, aby odpowiednio przygotować stanowisko pod te uprawy. Jednak jeżeli planujemy je wysiać na glebie bardzo lekkiej bądź o bardzo niskiej zasobności, zaleca się podać potas w dwóch dawkach, tzn. ½ planowanej dawki jesienią i ½ wiosną na 2 tygodnie przed uprawą. Nawożenie jesienią pod wszystkie uprawy jest bardziej efektywnie z uwagi na możliwość głębszego i bardziej równomiernego przemieszenia się potasu, co w przypadku wystąpienia suszy pozwala na pobranie go z głębszych warstw gleby.
Zimą możemy wysiać nawóz potasowy pod kilkoma warunkami
Warunki pogodowe panujące tej jesieni spowodowały, iż bardzo często zbrakło czasu na wykonanie podstawowego nawożenia w oziminach, w kompleksie uprawek jesiennych (nie wspominając już o nawożeniu pod uprawy jare). Szansą na uzupełnienie potasu w glebie może okazać się okres kiedy wystąpią przygruntowe przymrozki, umożliwiające wjazd w pole. Wówczas przy spełnieniu założeń dobrej praktyki rolniczej, nawożenie potasem ma sens. Po aplikacji potasu w okresie zimowym rośliny będą miały do dyspozycji ten pierwiastek wraz z ruszeniem wiosennej wegetacji.
Należy pamiętać, że nawozów mineralnych nie można stosować:
- na glebach zalanych wodą,
- na glebach przykrytych śniegiem,
- na glebach zamarzniętych do głębokości 30 cm,
- podczas opadów deszczu.
Wczesna wiosna to też dobry czas na uzupełnienie potasu w glebie
Nie zawsze warunki pogodowe panujące późną jesienią lub w okresie zimowym pozwalają na stosowanie nawozów potasowych. Dlatego należy je wysiać możliwie jak najwcześniej wiosną (po przeprowadzeniu bilansu tego składnika w glebie), tak aby rośliny były zaopatrzone w potas już na starcie. Zaleca się aplikację nawozów na około 2 tygodnie przed ruszeniem wegetacji. Odpowiednie odżywienie roślin potasem gwarantuje dobrą dostępność azotu od samego początku wegetacji, co jest niezbędne aby rośliny mogły szybko zregenerować się po zimie.
Potas, a także inne pierwiastki możemy wprowadzić do gleby w postaci nawozów wieloskładnikowych tj. POLIFOSKA® PLUS, POLIFOSKA® 5, POLIFOSKA® 6, POLIFOSKA® 8, POLIFOSKA® KRZEM, POLIFOSKA® TYTAN, POLIFOSKA® START oraz POLIMAG S®.
