Aby w pełni wykorzystać potencjał plonotwórczy kukurydzy należy bardzo dokładnie zaplanować jej nawożenie nie tylko azotem i potasem, lecz również fosforem. Znaczenie fosforu jest szczególnie ważne w uprawie kukurydzy na ziarno, ze względu na fakt, iż pierwiastek ten korzystnie wpływa na pełne wykształcenie i równomierne dojrzewanie ziarna.
Fosfor, a budowanie plonu ziarna
Fosfor jest pierwiastkiem, którego działanie przejawia się przez cały okres wegetacji roślin kukurydzy, jednakże krytyczne okresy zapotrzebowania na ten składnik przypadają na fazy do 5.-6. liścia (BBCH 15), a nawet do fazy wzrostu pędu – fazy 8. liścia (BBCH 18) i nalewania ziarna. W pierwszym z krytycznym dla roślin kukurydzy okresie następuje programowanie plonu ziarna, poprzez wzrost liczby zawiązanych kolb i ziaren, natomiast w drugim o większej masie ziarniaków. Dodatkowo niedostatek fosforu opóźnia dojrzewanie kukurydzy, co powoduje zwiększane zawartości wody w ziarnie podczas zbioru.
Fosforu potrzebuje niewiele, a jednak …
Kukurydza jest rośliną o dużych wymaganiach pokarmowych, jednocześnie charakteryzuje się dużym potencjałem plonowania. Czynniki ograniczające plon ziarna to przede wszystkim nieuregulowane pH gleby (gleby zbyt kwaśne), nieodpowiednio zbilansowane i dobrane nawożenie uwzględniające dynamikę pobierania składników pokarmowych oraz niedostatek wody w glebie. Z plonem 1 t ziarna i odpowiednią ilością słomy kukurydza przeciętnie pobiera 32 kg azotu (N), 14 kg fosforu (P2O5), 38 kg potasu (K2O), 10 kg wapnia (CaO), 10 kg magnezu (MgO), 3,5 kg siarki (S), 11 g boru (B), 14 g miedzi (Cu), 110 g manganu (Mn), 0,9 g molibdenu (Mo) oraz 85 g cynku (Zn). Pomimo tego, że fosfor jest pobierany w mniejszych ilościach niż azot i potas jest to pierwiastek na niedobór którego, nawet krótkotrwały - kukurydza reaguje bardzo wyraźnie.
Symptomy niedoboru fosforu
Od początku wschodów do fazy 3‑4 liści kukurydza odżywia się jeszcze z zasobów ziarniaka, tworząc system korzeniowy. Natomiast po tym okresie z powodu braku fosforu w glebie na roślinach można już zobaczyć symptomy jego niedostatku. Z początku są one utajone jednak z czasem deficyt jest doskonale widoczny poprzez m.in. przyhamowany rozwój roślin, usztywniony wygląd liści, cienką łodygę, słaby rozwój korzeni, a przede wszystkim charakterystyczne dla niedoboru fosforu fioletowo-brązowe przebarwienia wzdłuż brzegów blaszki liściowej, połączone czasem z ich zasychaniem, zwłaszcza w warunkach suszy. Wykształcone w warunkach deficytu fosforu kolby są niewielkie, poskręcane ze słabo rozwiniętymi ziarniakami (czego powodem jest ograniczone kwitnienie i zawiązywanie ziarniaków).
Dlaczego kukurydzy brakuje fosforu?
Kukurydza jest jedną z roślin, którą siejemy późno, bo dopiero w trzeciej dekadzie kwietnia, przez wzgląd na jej wrażliwość na niskie temperatury w początkowym okresie wegetacji. Niestety, aby rośliny mogły pobrać fosfor potrzebują temperatury powietrza powyżej 10‑12°C. W warunkach niższych temperatur ograniczone, a nawet niemożliwe jest pobranie fosforu przez kukurydzę.
Ograniczenie niedoboru fosforu …
… należałoby rozpocząć od założenia plantacji kukurydzy na stanowisku o uregulowanym pH gleby, o co najmniej średniej zasobności gleby w ten składnik, a także poprzez nawożenie startowe zlokalizowane. Niedobór fosforu w okresie wegetacji kukurydzy może być uzupełniony również nawożeniem dolistnym, nawozami wieloskładnikowymi zawierającymi również takie mikroskładniki jak cynk i bor.
Zlokalizowane nawożenie
W nawożeniu kukurydzy szczególnie dobre efekty daje startowe nawożenie zlokalizowane nawozami wieloskładnikowymi, zawierającymi oprócz fosforu, azot w formie amonowej (N-NH4), która to sprzyja pobieraniu fosforu. Nawożenie zlokalizowane polega na dostarczeniu granul nawozu w pobliżu ziarniaka kukurydzy. Zazwyczaj nawóz trafia głębiej niż ziarniak, i jest przesunięty względem linii wysiewu o kilka centymetrów (około 5 cm). Daje to możliwość stworzenia strefy o wysokiej koncentracji podanego składnika dzięki czemu korzenie kukurydzy będą naturalnie stymulowane do wzrostu w tym kierunku. Ponadto stanowi to pewnego rodzaju zabezpieczenie przed wiosenną suszą, powodującą wyschnięcie wierzchniej warstwy gleby. Prawidłowo wykształcony system korzeniowy pozwoli w późniejszym czasie lepiej przetrwać warunki suszowe. Przy nawożeniu zlokalizowanym zalecana jest wysoka precyzja, nie tylko z doborem odpowiedniej dawki (przenawożenie może wyrządzić ogromne straty), lecz również ustawieniem maszyny, aby nawóz nie trafił zbyt blisko rozwijającego ziarniaka.
Nawożenie fosforem
Fosfor jest szczególnie ważny w początkowych fazach wzrostu rośliny, ponieważ jest odpowiedzialny za rozwój systemu korzeniowego. Zmniejszenie pobierania tego pierwiastka ma miejsce zazwyczaj w pierwszym okresie rozwoju, ze względu na fakt, że roślina wykazuje dużą wrażliwość na niskie temperatury. Chłodna gleba (poniżej 12°C) ogranicza w dużo większym stopniu pobieranie fosforu niż potasu, czy też azotu. Bez odpowiedniej dawki fosforu na starcie roślina dużo intensywniej reaguje na jego okresowe niedobory, nawet przy dobrej zasobności gleby w ten pierwiastek. Aby uzupełnić niedobór fosforu w glebie możemy zastosować zarówno nawozy pojedyncze, jak i wieloskładnikowe. Ważne jednak, aby fosfor w aplikowanych nawozach był w formach dobrze rozpuszczalnych, co zapewnia lepszą jego dostępność dla roślin w okresach krytycznych.
W czym podać fosfor?
Ze względu na to, że kukurydza uprawiana na ziarno jest szczególnie wymagająca i wrażliwa na niedobór fosforu, należy dobrze przemyśleć wybór odpowiedniego nawozu, z taką formą fosforu, aby była łatwo dostępna dla roślin oraz nie powodowała dużego zasolenia strefy korzeniowej. W praktyce rolniczej najbardziej sprawdzony i popularny jest fosforan amonu (POLIDAP®), zawierający fosfor w formie łatwo rozpuszczalnej, z którym w dawce 100 kg/ha nawozu dostarczamy 18 kg N/ha (azot amonowy NH4 ułatwia pobieranie fosforu) i 46 kg P2O5/ha. Producenci rolni stosują również nawozy wieloskładnikowe tj. POLIFOSKI®. Jeśli chodzi o azot, popularny jest mocznik.pl, który jest dobrym rozwiązaniem w momencie gdy niskie temperatury i powolny jeszcze wzrost roślin na początku wegetacji, a w związku z tym powolne pobieranie azotu powoduje, że azot z mocznika jest dłużej dostępny dla roślin.