Potas jest jednym z najważniejszych składników pokarmowych roślin, który w dużym stopniu decydującym o plonie i jakości uprawianych roślin. Zaleca się nawozić tym pierwiastkiem w okresie jesiennym jednak z powodzeniem można stosować go również na wiosnę.
Potas w glebie w postaci jonu K+
Glebami najbardziej zasobnymi w potas są czarnoziemy, mady, gleby gliniaste i ilaste. Na cięższych glebach jego wymywanie jest ograniczone. Gleby lekkie i organiczne zazwyczaj są ubogie w potas, dodatkowo jest z nich dość łatwo wymywany, szczególnie z gleb organicznych. Poziom potasu w glebie waha się w granicach od 0,01 do 2 %. Minerały ilaste są głównym źródłem potasu w glebie. Pierwiastek w glebie występuje jako potas aktywny, potas wymienny, potas silnie związany oraz potas w sieci krystalicznej minerałów. Rośliny pobierają go w postaci jonu K+ występującego tylko w formie aktywnej.
Potas jako pierwiastek niezbędny
Potas ma znaczący wpływ na rośliny uprawne, ponieważ wpływa na ich prawidłowe rozkrzewienie się, pobudzając do wytwarzania nowych łodyg, zwiększa odporność roślin na susze (wspomaga magazynowanie oraz ogranicza straty wody w roślinie), zwiększa zawartość białka, cukru, skrobi, pektyn i tłuszczu w roślinach, poprawia jakość bulw ziemniaka, zwiększa odporność roślin na choroby i wyleganie oraz mrozoodporność, a tym samym zapobiega spadkowi plonowania. Do roślin o dużym zapotrzebowaniu na potas należą: rzepak, burak, ziemniak, kukurydza, lucerna, seradela i tytoń.
Pobieranie potasu przez rośliny
Potas najszybciej pobierany jest przez rośliny we wczesnych fazach rozwoju, zazwyczaj w momencie intensywnego ich wzrostu. Pobieranie tego pierwiastka uzależnione jest od stopnia rozbudowania systemu korzeniowego rośliny, np. burak, ziemniak czy kukurydza mają relatywnie mały system korzeniowy. Rośliny te wymagają zatem wyjątkowo zbilansowanego nawożenia tym pierwiastkiem. Ilość pobranego potasu we wcześniejszych okresach wegetacji decyduje w dużym stopniu o plonowaniu roślin. Brak potasu w glebie oraz zakłócenia w pobieraniu tego składnika w okresach krytycznych dla żywienia roślin zawsze będzie skutkować spadkiem plonu.
Okres, w którym rośliny wykazują szczególną wrażliwość na niedobór potasu to:
- rzepak – od ruszenia wiosennej wegetacji do początku fazy kwitnienia,
- zboża – od fazy strzelania w źdźbło do fazy kłoszenia,
- buraki cukrowe – od fazy siewki do początku sierpnia,
- ziemniaki – w czasie wiązania bulw.
Niedobór potasu u roślin
Niedobory potasu w roślinie można zaobserwować po kilku charakterystycznych symptomach. W pierwszej kolejności ujawnia się on większym „wyparowywaniem” wody przez rośliny, co widoczne jest poprzez ich więdnięcie („ucieczka” wody odbywa się w wówczas przez stale otwarte aparaty szparkowe). Roślina reaguje również zahamowaniem wzrostu już przy małych niedoborach wody. W warunkach pogłębiającej się suszy na starszych liściach widoczne jest żółknięcie ich krawędzi i brzegów. Z czasem liście więdną, a plamy powiększają się, brunatnieją, obumierają i opadają.
Objawy niedoboru potasu …
u zbóż – starsze liście są chlorotyczne, a ich brzegi zasychają, wzrasta również podatność roślin na wyleganie oraz podatność na patogeny chorobotwórcze. Niedobór potasu powoduje słabsze krzewienie się roślin oraz mniejszą odporność roślin na mrozy.
u rzepaku – liście z początku zmieniają barwę na niebieskoszrozieloną, natomiast z czasem pojawia się chloroza i nekroza oraz obumieranie. Niedobór potasu może obniżyć mrozoodporność roślin rzepaku.
u buraka cukrowego – przejawia się zahamowaniem wzrostu roślin, szybszym więdnięciem liści i późniejszym odzyskiwaniem turgoru (szczególnie w okresie lata), chlorozą wierzchołków liści, a przy dalszym niedoborze nekrozą i obumieraniem starszych liści. Spada również wartość technologiczna surowca, ponieważ niedobór potasu ogranicza akumulacje cukru w korzeniach buraka.
u ziemniaka – zmiany na roślinie rozpoczynają się od wierzchołka i brzegów starszych liści, przedwcześnie żółkniejących, a w konsekwencji całkowicie obumierających. Obniżona zostaje także wartość technologiczna bulw ziemniaka poprzez spadek zawartości witaminy C, suchej masy i skrobi oraz wzrost poziomu cukrów prostych (przez co miąższ bulw ciemnieje). Maleje też wartość przechowalnicza bulw.
Zbadaj ile masz potasu?
Obecnie, aby móc przekonać się jak bogate są nasze pola w przyswajalne formy potasu, oraz czy istnieje potrzeba nawożenia upraw na przedwiośniu, należy wykonać analizę zasobności gleby w ten pierwiastek. Na dostępność potasu z gleby będzie składać się potas z zasobów glebowych oraz wprowadzony do gleby w okresie letnio- jesiennym. Glebę do analizy możemy pobrać na przedwiośniu, najlepiej z kilku miejsc na polu.
Zasobność gleby w potas
Najlepiej jeśli rośliny uprawiane są na glebach o średniej zasobności nie tylko w przyswajalny potas, ale także fosfor, magnez, siarkę i wapń. Jeżeli analiza wykaże, że gleba charakteryzuje się niską zasobnością potasu wówczas należy rozważyć zwiększenie nawożenia tym pierwiastkiem, które ma na celu pokrycie potrzeb pokarmowych rośliny uprawnej jak i podniesienie zasobności gleby do wartości średniej w przyszłości (optymalną dawką potasu jest około 60‑70 kg K2O/ha rocznie). Natomiast, w przypadku gdy gleba cechuje się wysoką zasobnością potasu wskazane jest ograniczenie nawożenia mineralnego lub nawet jego zaniechanie.
Tabela 1. Zasobność gleb w potas [mg K2O/100 g gleby]
| Klasa zasobności | Gleby mineralne | Gleby organiczne | |||
| bardzo lekkie | lekkie | średnie | ciężkie | ||
| Bardzo niska | do 2,5 | do 5,0 | do 7,5 | do 10,0 | do 30 |
| Niska | 2,5 – 7,5 | 5,1 – 10,5 | 7,6 – 12,5 | 10,1 – 15,0 | 31 – 60 |
| Średnia | 7,6 – 12,5 | 10,1 – 15,0 | 12,6 – 20,0 | 15,1 – 25,0 | 61 – 90 |
| Wysoka | 12,6 – 17,6 | 15,1 – 20,0 | 20,1 – 25,0 | 25,1 – 30,0 | 91 – 120 |
| Bardzo wysoka | od 17,6 | od 20,1 | od 25,1 | od 30,1 | od 121 |
Nadmiar szkodzi
Stosowanie potasu w nadmiernych ilościach może być szkodliwe. Zbyt duże dawki zastosowanych nawozów potasowych powodują nadmierne gromadzenie się składnika w roślinach, ograniczają pobieranie wapnia i magnezu, pogarszają wartość biologiczną, technologiczną i przechowalniczą plonu. Zwiększa się również zawartość wody (uwodnienie roślin), co może skutkować obniżeniem odporności roślin na mróz. Nadmierna dawka potasu, szczególnie w formie nawozów nisko skoncentrowanych wpływa także na zasolenie gleby.
Nawożenie potasem
Systematyczne nawożenie gleb potasem warunkuje powstawanie i stabilność w glebie wtórnych minerałów ilastych, bardzo ważnych w utrzymaniu wielu parametrów gleby, w tym decydujących o jej pojemności wymiennej. Szacując potrzeby nawozowe roślin uprawnych względem potasu należy wziąć pod uwagę ich wymagania pokarmowe, zasobność gleby w ten pierwiastek oraz wartość nawozową resztek pożniwnych, obornika lub innych nawozów naturalnych i organicznych.
Odpowiednie, zbilansowane odżywienie roślin potasem gwarantuje dobrą dostępność azotu od samego początku wiosennej wegetacji, co jest niezbędne, aby rośliny mogły szybko zregenerować się po zimie. W przypadku ozimin ważne jest, aby wiosenne nawożenie potasem przeprowadzić jak najwcześniej, gdyż jest to warunek prawidłowej efektywności nawożenia tym pierwiastkiem. Zaleca się aplikację nawozów na około 2 tygodnie przed ruszeniem wegetacji. Potas, a także inne pierwiastki możemy wprowadzić do gleby w postaci nawozów wieloskładnikowych, to jest POLIFOSKA® PLUS, POLIFOSKA® 5, POLIFOSKA® 6, POLIFOSKA® 8, POLIFOSKA® KRZEM, POLIFOSKA® TYTAN oraz POLIFOSKA® START.
