Najważniejszym czynnikiem decydującym o plonowaniu buraka oraz wysokości plonu cukru z hektara jest zbilansowane nawożenie. Oznacza to, że wszystkie niezbędne składniki pokarmowe muszą znajdować się w glebie w odpowiedniej ilości, czasie i formie w stosunku do zapotrzebowania roślin.
Wymagający burak
Burak cukrowy ma bardzo wysokie wymagania pokarmowe. Z plonem 10 t korzeni wraz z odpowiednią ilością biomasy liści potrzebuje 40 kg azotu N, 18 kg fosforu P2O5, 65 kg potasu K2O, 14 kg sodu Na2O, 15 kg magnezu MgO, 8 kg siarki S, 80 g boru B, 280 g manganu Mn i 140 g cynku Zn. Ze względu na tak wysokie potrzeby pokarmowe, buraki należy uprawiać na glebach o dobrej strukturze, o co najmniej średniej zasobności i uregulowanym odczynie.
Optymalny odczyn pH to gwarancja efektywnego wykorzystania nawozów
Zasadniczą kwestią efektywnego nawożenia buraka cukrowego jest optymalny odczyn gleby, ponieważ tylko w takich warunkach możliwe jest najlepsze wykorzystanie składników z nawozów, a tym samym powodzenie uprawy. Odczyn gleby ma bardzo duży wpływ na dostępność makro- i mikroelementów. W przypadku buraka cukrowego odpowiedni zakres pH wynosi 6,0 – 7,0. Jeśli jednak te wartości są niższe należy systematycznie wapnować pole, aby doprowadzić do jego zoptymalizowania, ponieważ tylko wtedy stworzymy prawidłowe warunki do rozwoju korzeni. Negatywnym skutkiem niskiego pH gleby jest pojawienie się aktywnego glinu, działającego toksycznie na korzenie, wpływającego na ich silną redukcję. W konsekwencji oddziaływuje to na niedożywienie roślin oraz na większą podatność na choroby i szkodniki. Najlepszym terminem wapnowania jest wykonanie zabiegu pod przedplon buraka. Daje to możliwość dobrego wymieszania wapna z glebą, co z kolei jest niezbędne, gdyż pH gleby podnosi się powoli, a najbardziej korzystny stan właściwości gleby po wapnowaniu występuje w drugim roku po zabiegu.
Fosfor i potas najlepiej jesienią
Bardzo istotne jest, aby nawozy zawierające fosfor i potas wprowadzić do gleby jeszcze jesienią, przed wykonaniem orki zimowej. Taki termin nawożenia pozwala na równomierne wymieszanie nawozów z glebą i przedostanie się składników pokarmowych w strefę ukorzenienia roślin, co jest warunkiem ich wysokiej efektywności. Wysiew nawozów na wiosnę jest gorszym rozwiązaniem, ponieważ podczas płytkiej uprawy fosfor i potas mogą zalegać przy powierzchni gleby, gdzie aktywność korzeni jest na niskim poziomie. Stosując nawozy fosforowo-potasowe jesienią, unikamy zasolenia wierzchniej warstwy gleby, które mogłoby powstać w momencie zastosowania zbyt dużych dawek nawozów wiosną. Dodatkowo akumulacja składników w wierzchniej warstwie gleby wpływa niekorzystnie na prawidłowy rozwój systemu korzeniowego, ponieważ przy wiosennym niedoborze wody, jeszcze bardziej wzmaga suszę glebową. Z kolei podczas wilgotnej wiosny rośliny, mając pod dostatkiem wodę i składniki pokarmowe w wierzchniej warstwie gleby, nie muszą tworzyć głębokiego systemu korzeniowego - co może mieć negatywne skutki podczas występującej w późniejszym czasie suszy glebowej.
Azot - nie za dużo, nie za mało
Azot jest pierwiastkiem plonotwórczym, a oprócz tego w roślinie buraka cukrowego warunkuje wytworzenie powierzchni liściowej, której zadaniem jest fotosynteza i produkcja węglowodanów gromadzonych później w korzeniach. Efektywność azotu warunkowana jest dostępnością pozostałych niezbędnych pierwiastków odżywczych. Zarówno jego niedobór jak i nadmiar może wyrządzić nieodwracalne szkody. Niedobór prowadzi do spowolnienia wzrostu roślin, wytworzenia mniejszej ilości drobnych liści o wydłużonych ogonkach, barwy jasnozielonej lub jasnożółtej. Jednak częściej można spotkać plantacje przenawożone azotem, niż te z widocznym deficytem pierwiastka. Nadmiar azotu prowadzi do start w plonie cukru, co jest najistotniejszym czynnikiem, ponieważ decyduje o opłacalności uprawy. Przenawożone azotem rośliny mają przed końcem wegetacji nadal intensywnie zielone liści, podczas gdy korzenie nie są jeszcze technologicznie dojrzałe, mają niską polaryzację oraz wysoką zawartość tzw. melasotworów utrudniających wydobycie cukru. Takie korzenie źle się przechowują, generując straty zarówno na polu jak i w późniejszym czasie w cukrowni podczas przerobu surowca.
Ustalić dawkę
Nawożenie azotem należy przeprowadzić wiosną, w zależności od zasobności gleby, najlepiej w dwóch dawkach. Pierwszą dawkę należy zaaplikować przed siewem, najlepiej przed agregatem uprawowym w ilości ½ przewidywanej ogólnej dawki azotu. Potrzeby nawozowe dla azotu ustala się według metody bilansowej w oparciu o przewidywany plon korzeni, pobranie jednostkowe oraz ilość składnika dostarczonego z nawozów naturalnych, organicznych oraz z zasobności gleby w ten składnik. Przy ustalaniu poziomu nawożenia azotem za główny cel należy przyjąć maksymalizacje plonu cukru, a nie korzeni. Dawka nawozowa azotu powinna być tak ustalona, aby zapewnić pokrycie potrzeb pokarmowych buraka.
Dawkę azotu można podzielić
Tradycyjne zalecenia nawozowe przewidują stosowanie azotu w dwóch dawkach. Pierwsza, tzw. podstawowa w ilości 80‑100 kg N/ha przedsiewnie, natomiast druga 40‑60 kg N/ha pogłównie. W intensywnej uprawie buraka na dobrych stanowiskach dzielenie dawki przedsiewnej wynoszącej około 80 N/ha nie jest konieczne. Jeśli zapotrzebowanie roślin na azot jest wyższe, dopiero wówczas można dawkę azotu podzielić. Pierwszą część azotu, najlepiej wysiać co najmniej kilka dni przed siewem, co umożliwi przemieszczenie się nawozu w profilu glebowym, a pozostałą ilość w fazie 2‑4 liści buraków do początku zakrycia międzyrzędzi. Im później stosuje się pogłównie azot w burakach, tym bardziej wpływa on na plon liści, a nie korzeni. Nawozy azotowe najlepiej wysiewać przed spodziewanym deszczem. Zbyt wysokie dawki azotu zastosowane przedsiewnie mogą przyczynić się do osłabienia zdolności kiełkowania, a także do wzrostu porażenia siewek przez choroby zgorzelowe.
Wybór nawozu
Do jesiennego nawożenia buraka cukrowego najlepiej wybrać nawozy wieloskładnikowe zawierające w swoim składzie fosfor i potas z niewielką ilością azotu. Takimi nawozami są między innymi: POLIFOSKA®PLUS, POLIFOSKA®5, POLIFOSKA®6, POLIFOSKA®8, POLIFOSKA®KRZEM, i POLIFOSKA®TYTAN. Natomiast wiosną w grę wchodzą głównie saletrzaki oraz saletra amonowa, przy czym saletrzaki zaleca się wysiewać pod buraki przedsiewnie, a saletrę pogłównie.
