Obecnie na plantacjach zbóż ozimych obserwujemy zmianę zabarwienia liści na kolor żółty. Jaka może być tego przyczyna?

Przyczyny zmiany zabarwienia liści zbóż mogą mieć różne źródło. Niestety w obecnej chwili nie jesteśmy w stanie wpłynąć na zmiany pojawiające się na roślinach zbóż ozimych (w szczególności dotyczą one plantacji jęczmienia ozimego). Jednak trafna diagnoza przyczyn zmiany zabarwienia roślin może pomóc w ustaleniu pierwszych zabiegów agrotechnicznych, które zostaną wykonane w pierwszej kolejności wiosną.

Brak azotu

Najczęstszym powodem żółknięcia plantacji zbóż może być niedobór składników pokarmowych, zwłaszcza azotu, gdyż w okresie jesiennym nie stosuje się zbyt dużych dawek tego pierwiastka w zbożach. Taka sytuacja może pogłębiać się po intensywnych opadach deszczu występujących jesienią, zwłaszcza w latach, w których okres jesieni przedłuża się i rośliny ciągle pobierają składniki pokarmowe z gleby w czasie, gdy powinny zimować. Objawy niedoboru azotu możemy rozpoznać po żółknących krawędziach najstarszych liści, podczas gdy młode liście pozostają zielone.

Niedobór magnezu, manganu, potasu, siarki i miedzi

Powodem żółknięcia liści zbóż może być również brak innych kluczowych pierwiastków tj. magnez, mangan, potas, siarka i miedź. W przypadku niedoboru magnezu objawy występują w postaci tzw, marmurkowatości lub pasiastości liści. Zmiany rozpoczynają się od szczytów i brzegów do nasady liści, zajmując z czasem całą ich powierzchnię. Natomiast przy ostrym niedoborze występują rozjaśnienia i  zżółknięcia między naczyniami starszych liści. Brak magnezu ma negatywny wpływ na wzrost korzeni, co przekłada się na słabsze pobieranie innych składników pokarmowych. Z kolei o braku manganu mogą świadczyć różnice w zabarwieniu roślin pomiędzy ścieżkami przejazdowymi, a resztą plantacji, gdzie rośliny są bardziej wyblakłe, jasno zielone, podczas gdy w ścieżkach pozostają ciemno zielone. Liście zbóż z czasem żółkną, następuje zahamowanie wzrostu oraz występowanie brunatnych plam pomiędzy nerwami. Jest to kluczowy pierwiastek dla zbóż, gdyż stymuluje budowę systemu korzeniowego, dzięki niemu rośliny są bardziej odporne na uszkodzenia mechaniczne, co z kolei zwiększa ich odporność na choroby.

Istotnym dla zbóż pierwiastkiem jest potas. Jego niedobór również ujawnia się m.in. poprzez żółknięcie krawędzi blaszek liściowych, więdnięcie roślin oraz ich gnicie. Potas wpływa na korzystne krzewienie się zbóż, zwiększa odporność roślin na suszę, występowanie chorób oraz zbyt niskich temperatur powietrza. Niedostatek siarki objawia się chlorozą występującą na całej powierzchni młodych liści, łącznie z nerwami, jednak takie objawy są zazwyczaj trudne do zdiagnozowania, gdyż w większości występują w postaci utajonej. Z kolei niedobór miedzi powoduje zmniejszone pobieranie azotu, gdyż pierwiastek ten bierze udział w metabolizmie azotu w roślinie. Brak miedzi ma również wpływ na gorsze przezimowanie zbóż.

Występujące objawy niedoboru ww. pierwiastków na roślinach świadczą o niskiej zasobności gleby w te składniki. Można je uzupełnić poprzez stosownie wieloskładnikowych nawozów zawierających w swoim składzie ww. pierwiastki tj. POLIDAP®, POLIFOSKA® KRZEM, POLIFOSKA® TYTAN, POLIFOSKA® 21, POLIFOSKA PLUS, POLIFOSKA® START, POLIFOSKA® 6, POLIFOSKA® 8.

Niskie pH gleby

Kwaśny odczyn pogarsza właściwości fizyczne i chemiczne gleby. Przy niskim pH gleby, zboża, a zwłaszcza wrażliwy na zakwaszenie jęczmień może żółknąć, gdyż ma utrudnione warunki rozwoju i problemy z pobieraniem z gleby przyswajalnego dla roślin fosforu, potasu i molibdenu. W takich warunkach rośliny zaczynają żółknąć od dołu. Jęczmień ozimy wykazuje największe wymagania, co do odczynu gleby spośród wszystkich zbóż – optymalne pH to 6,2 – 7,2. Rośliny są bardzo wrażliwe na niskie pH gleby, a objawy na plantacji występują zazwyczaj placowo w postaci przerzedzonych, skarłowaciałych roślin ze zżółkniętymi liśćmi, często z obumarłymi wierzchołkami. Jest to bardzo niekorzystne zjawisko, ponieważ bez uregulowanego odczynu składniki pokarmowe nie będą dostępne dla roślin.
Niskie pH możemy zdiagnozować przeprowadzając analizę gleby pod kątem jej odczynu. Wyniki pozwolą nam na zobrazowanie czy problem tkwi w glebie, czy musimy sprawdzić inne czynniki powodujące żółknących roślin. W celu ratowania takiej plantacji możemy zastosować wapno granulowane, które należy wysiać zwłaszcza na przerzedzone place. Jego zaletą jest łatwiejsza aplikacja w porównaniu do wapna sypkiego, natomiast wadą jest fakt, że będzie działać jeżeli spadnie deszcz, który wpłucze go w głąb gleby.

Szkodniki

Kolejnym powodem żółknięcia zbóż w okresie jesieni może być występowanie na plantacji larw ploniarki zbożówki. W efekcie żerowania tego szkodnika widoczne są placowe żółknięcia roślin na plantacji, szczególnie na jej obrzeżach. Uszkodzenia wyrządzone przez szkodnika można rozpoznać po zżółkniętych liściach sercowych, które łatwo można wyciągnąć z gleby. Czasem takie liście mają u nasady objawy zgnilizny. Zaatakowane przez larwy szkodnika młode rośliny obumierają, dlatego monitorowanie upraw pod kątem zagrożenia ze strony szkodników jesienią jest bardzo istotne.

Choroby grzybowe

Pamiętać należy także, że żółknięcie zbóż może być oznaką chorób grzybowych. Obecnie mogą je wywołać takie choroby jak mączniak prawdziwy zbóż i traw, dla którego przez większość czasu warunki są wystarczająco sprzyjające. Na skutek występowania choroby obserwujemy żółte place lub nawet całe wyżółkłe pole, a na liściach roślin widoczny jest biały poduszkowaty nalot. Rozwój choroby możemy zahamować stosując zabieg fungicydowy jednym z zalecanych preparatów.

Zastoiska wodne, podeszwa płużna lub niedobór składników pokarmowych

Zastoiska wodne to zjawisko, które pojawia się na polach w okresie późnej jesieni i wiosny, zazwyczaj po roztopach lub po większych opadach deszczu, w miejscach nadmiernego zagęszczenia gleby, gdzie woda  nie ma możliwości wsiąkania. Z kolei podeszwa płużna, czyli warstwa silnie zagęszczonej gleby na styku warstwy ornej i podornej, powstaje na polach, gdzie co roku wykonuje się orkę na tej samej głębokości. W miejscach zastoisk oraz podeszwy płużnej rośliny mają ograniczone warunki do wzrostu i rozwoju, nie są w stanie wytworzyć głębokiego i mocnego systemu korzeniowego oraz wykorzystać wodę i składniki pokarmowe (szczególnie azotu i magnezu), co jest widoczne na liściach jęczmienia w postaci niedoborów - zmiana zabarwienia całych powierzchni liści na żółto. Aby zapobiegać takim sytuacjom należy zastosować przed siewem zbóż głębokie spulchnianie gleby.

Fitotoksyczność herbicydów

Żółknięcie roślin zbóż ozimych, może być również spowodowane niekorzystnym działaniem pozostałości herbicydów jesiennych, występujących placowo, zazwyczaj w latach suchych. Herbicydy w warunkach suchej jesieni zalegają w glebie nierozłożone i uszkadzają rośliny. Objawy pojawiają się m.in. w postaci żółknących końcówek starszych liści lub ich bielenia (zwłaszcza podczas mrozu). Objawy fitotoksyczności herbicydów w zbożach będą występować w warunkach dużego uwilgotnienia gleby oraz po opadach deszczu. Wówczas, gdy wykluczymy wszystkie pozostałe czynniki, możemy mieć pewność, że mamy do czynienia z pozostałościami.