Azot jest pierwiastkiem budującym plon roślin uprawnych, a jego wykorzystanie będzie efektywne tylko wówczas, kiedy zadbamy o odpowiednie pobieranie tego składnika z gleby oraz dalsze przetwarzanie go w roślinie w struktury plonotwórcze i docelowo w przyszły plon.

Azot musi być w duecie z siarką

Po wprowadzeniu azotu do rośliny, warto wiedzieć jakie procesy decydują o jego metabolizmie, czyli o przetwarzaniu tego pierwiastka w struktury plonotwórcze i docelowo w plon. Otóż metabolizmem azotu w roślinie steruje liczna grupa składników mineralnych odpowiedzialnych za fotosyntezę tj. magnez (Mg), wapń (Ca), siarka (S), żelazo (Fe), mangan (Mn) i cynk (Zn), redukcję azotanów tj. molibden (Mo), żelazo (Fe), siarka (S), transport węglowodanów tj. fosfor (P), potas (K) i magnez (Mg) oraz układy enzymatyczne kontrolujące syntezę białek tłuszczów i innych metabolitów tj. siarka (S), molibden (Mo), miedź (Cu) i cynk (Zn) (część tych składników powinna być dostarczona roślinom już w okresie jesiennym, natomiast część zostanie wprowadzona dopiero wiosną) .

Jednak niewątpliwie poza mikroskładnikami, które standardowo aplikujemy w okresie wiosennym, kluczowym składnikiem pokarmowym jest siarka. Pierwiastek ten kontroluje aż trzy z ww. procesów odpowiedzialnych za metabolizm azotowy. W minionym sezonie wegetacyjnym, zwłaszcza w okresie wczesnej wiosny na plantacjach rzepaku ozimego bardzo często można było zaobserwować niedobór siarki na roślinach. Objawiał się on w postaci marmurkowatej chlorozy międzynaczyniowej występującej na młodszych liściach i łyżeczkowatych zagięć liści do łodygi. Niedobory te były wynikiem tego, iż wiosna ubiegłego roku była stosunkowo chłodna, co generalnie ograniczało pobieranie składników pokarmowych oraz dopływ z przekształcania glebowej materii organicznej. Stąd niezwykle istotne jest prawidłowe nawożenie doglebowe, czy też dokarmianie dolistne siarką. Zapotrzebowanie jednostkowe na siarkę wynosi 1620 kg/t nasion (w tym plon uboczny). Taką ilość siarki rośliny rzepaku są w stanie pobrać jedynie poprzez system korzeniowy. Część tego składnika należy podać doglebowo jeszcze przed siewem, jak również w okresie wczesnowiosennym stosując nawóz wieloskładnikowy zawierający dobrze rozpuszczalną i przyswajalną siarkę POLIFOSKA 21. Dodatkowe nawożenie rzepaku siarką wczesną wiosną zaleca się wykonać przede wszystkim z tego powodu, że przez zimę zostaje ona wymywana z gleby. Aplikacja nawozów doglebowych zawierających siarkę jest dużo bardziej opłacalna niż aplikacja dolistna, która pokrywa zapotrzebowanie roślin na siarkę tylko w małej części.

W jaki sposób siarka wpływa na metabolizm azotowy?

Z przeprowadzanych badań wynika, że pomimo wprowadzenia azotu do rośliny jej metabolizm przestaje działać sprawnie, gdy nie zostanie dostarczona również siarka w odpowiedniej ilości, czego następstwem jest brak powstawania struktur plonotwórczych. Udowodniono, że roślina rzepaku prawidłowo odżywiona siarką jest w stanie zbudować więcej rozgałęzień, a w okresie kwitnienia posiada więcej pąków kwiatowych, czyli potencjalnych łuszczyn, dzięki czemu plonuje na zdecydowanie wyższym poziomie niż roślina nienawożona tym pierwiastkiem. Natomiast rośliny rzepaku, które nie zostały zaopatrzone w siarkę, ani przedsiewnie, ani podczas nawożenia wczesnowiosennego, czy też dokarmione dolistnie nie są w stanie odpowiednio przetworzyć azotu w struktury plonotwórcze i podany azot jako nadrzędny składnik pokarmowy nie może prawidłowo funkcjonować.

Kiedy azot powinien być dostępny dla roślin, czyli krytyczne fazy rozwoju i odżywienia rośliny

Jeżeli zagłębimy się w fizjologię plonowania rośliny i rozpoznamy właściwe krytyczne fazy rozwojowe wówczas będzie nam zdecydowanie łatwiej gospodarować azotem i kontrolować tworzenie struktur plonotwórczych. Wiąże się to szczególnie z korzyściami ekonomicznymi, gdyż stosujemy wówczas niższy poziom nawożenia z równą jego efektywnością.

W całym rozwoju rzepaku procesy tworzenia struktur plonotwórczych przenikają się z procesami redukcji. Wynika to z tego, iż nie każda łuszczyna, czy też każdy kwiat, który zostanie zawiązany wykształci nam taką łuszczynę, która zostanie utrzymana do zbioru. Podobnie z resztą jak w pszenicy i kukurydzy, gdyż nie każdy potencjalny kwiatek, który ma dać ziarniak będzie utrzymany aż do zbioru. Stąd należy dążyć do tego, aby procesy tworzenia plonu dominowały nad procesami redukcji. W pewnym stopniu jest to uzależnione oczywiście od naszych działań i pojętych decyzji, natomiast jest to w dużym stopniu uzależnione od warunków pogodowych na które niestety nie mamy już wpływu.  Trzeba  mieć więc świadomość, że jeśli wystąpią warunki skrajnie stresowe dla roślin, a nie będą one w stanie odpowiednio się przed nimi obronić, ta redukcja nastąpi. Stąd bardzo istotne jest wcześniejsze przygotowanie roślin na warunki stresowe, odpowiednio i dostatecznie je nawożąc.

Gromadzenie azotu przez rośliny rzepaku

Okres wiosenny, a mianowicie czas wznowienia wegetacji jest dla roślin rzepaku ozimego momentem intensywnego tworzenia biomasy oraz gromadzenia kluczowego składnika pokarmowego jakim jest azot. Z przeprowadzonych badań wynika że, te plantacje które plonują wysoko bądź bardzo wysoko większość azotu powinny zgromadzić do początku kwitnienia. W różnych regionach Polski rzepak kwitnie w różnym czasie, lecz zwykle do początku maja kwitnienie występuje już w całym kraju, więc tak naprawdę 70 - 75 % potrzeb pokarmowych tej rośliny powinno zostać zrealizowane do tego okresu. Aby to osiągnąć bardzo istotne jest, żeby odpowiednio wcześniej zaaplikować potrzebne nawozy azotowe. Trzeba mieć również na uwadze, że jeżeli opóźnimy nawożenie azotem rzepaku to duża podaż tego składnika w okresie kwitnienia, czy po kwitnieniu zamiast budować plon może nam ten plon redukować. Wynika to z tego, że roślina inwestuje jeszcze w aparat asymilacyjny, czyli inwestuje nadal w rozwój liści, a w tym okresie powinna inwestować produkty wzrostu powstające w liściach w zawiązane łuszczyny i nasiona znajdujące się w łuszczynach. Dlatego tak ważne jest aby azot był podany na czas i oczywiście w odpowiednich ilościach.

Proces tworzenia biomasy przez rośliny rzepaku w okresie wiosny, jest procesem stosunkowo wolnym, gdyż mamy jeszcze krótkie dni oraz występują niskie temperatury powietrza, a także częste przymrozki. Natomiast, wraz ze wzrostem temperatury powietrza oraz wydłużania się dnia dynamika jest większa. Z kolei w tym samym czasie dynamika akumulacji składników pokarmowych, zwłaszcza  azotu i potasu, musi być większa niż dynamika tworzenia biomasy. Abyśmy mogli o to zadbać potrzebujemy odpowiedniej koncentracji tych składników w glebie (w  innym przypadku i to od wznowienia wegetacji niestety takiej dynamiki akumulacji nie uzyskamy). W tym okresie akumulacja azotu w liściach jest bardzo istotna, gdyż z każdą późniejszą fazą rozwojową składnik ten jest wycofywany z liści i wykorzystywany do budowy kolejnych organów rośliny. Każde zakłócenie akumulacji np. krótkotrwały czy długotrwały deficyt opadów może skutkować stratami w plonie, a w momencie wystąpienia dodatkowo upałów utrata plonu jest zdecydowanie większa. Jest to kolejny dowód na to, że jeśli spojrzeć na tworzenie plonu przez rzepak ozimy, to aby struktury plonotwórcze, które już częściowo zostały zawiązane w okresie jesiennym mogły się odpowiednio kształtować, od wczesnej wiosny azot i siarka muszą być łatwo dostępne dla roślin. Jeżeli plantacje rzepaku ozimego zostaną w dużym stopniu uszkodzone w czasie przymrozków zimowych, czy tych obecnie występujących należałoby azot, przynajmniej częściowo, wprowadzić w  szybkodziałającej formie azotanowej.