Dbanie o utrzymanie optymalnego odczynu gleby powinno być podstawowym priorytetem w każdym gospodarstwie, ponieważ decyduje ono o żyzności gleby oraz o dostępności składników pokarmowych dla roślin. Okres pożniwny to najlepszy czas na wapnowanie, a tym samym regulację odczynu gleby, dlatego powinniśmy systematycznie wapnować pola, gdyż tylko regularne wapnowanie poprawia właściwości fizyczne i chemiczne gleby, a także zwiększa przyswajalność składników pokarmowych przez rośliny.

Skuteczność wapnowania istotnie zależy od dobrego wymieszania wapna z glebą. Wapnowanie pól latem, w okresie pożniwnym jest najlepszym momentem wykonania tego zabiegu na gruntach ornych, ponieważ wysiewając wapno na ścierń mamy możliwość kilkakrotnego mieszania go z glebą w trakcie wykonywania uprawek pożniwnych przy okazji przyspieszając rozkład słomy. Z kolei w przypadku użytków zielonych zabieg wapnowania najlepiej wykonać jesienią.

Wyniki analizy gleby to podstawa

Zakwaszanie się gleb jest procesem ciągłym i niestety nie mamy wpływu na jego przebieg. Poznanie zasobności gleby w tym jej odczynu jest kluczowym elementem, aby ustalić i zbilansować dawki nawozów pod plantacje, które planujemy założyć. Dlatego wyniki analizy chemicznej gleby pozwolą nam ustalić czy wapnowanie danego pola jest konieczne, potrzebne, wskazane czy też ograniczone. Oprócz określenia potrzeby wapnowania w pięciostopniowej dowiemy się z nich jaka jest klasa agronomiczna gleby, jaki jest odczyn gleby (pH) oraz jaka jest zawartość magnezu.

Co dalej?

Po otrzymaniu wyników może okazać się, że pH gleby mieści się w optymalnym zakresie dla kategorii agronomicznej gleby (tabela 1) i wapnowanie jest zbędne, ale może być też na tyle niskie, że wysiew wapna będziemy musieli rozłożyć na lata.

Tabela 1. Ocena potrzeb wapnowania gleb mineralnych (wg IUNG PIB)

* optymalny zakres odczynu dla danej kategorii agronomicznej gleby

W opracowanych przez laboratorium wynikach ocena potrzeb wapnowania będzie już wskazana, możemy jedynie zweryfikować z powyższą tabelą nr 1 czy wszystko się zgadza oraz czy dobrze została zakwalifikowana kategoria agronomiczna gleby.

Kiedy już znamy potrzebę wapnowania i wychodzi, że jest ono przykładowo „wskazane” w dalszej kolejności ustalamy dawkę w tonach czystego CaO na hektar korzystając z poniższej tabeli nr 2, w której przedstawiono optymalne dawki nawozów wapniowych. Jak widać im niższe pH i gleba cięższa tym zalecane wielkości dawek CaO na hektar są większe.

Tabela 2. Optymalne dawki CaO w t/ha (wg IUNG PIB)

Znając kategorię agronomiczną gleby i potrzeby wapnowania, możemy obliczyć wielkość jednorazowej dawki nawozów wapniowych opierając się na prostym przykładzie:

Próbkę pobrano z gleby średniej i analiza wykazała pH gleby 5,2, czyli mieszczące się w przedziale „wapnowanie potrzebne” (tab. 1), a zatem zgodnie z zaleceniem oraz danymi zawartymi w tabeli nr 2 na danym polu należy wysiać 3 tony CaO na hektar. Zastosowanie zbyt niskich dawek nawozów wapniowych mogą nie przynieść oczekiwanego skutku, natomiast wniesienie do gleby za dużych dawek wapna może spowodować przewapnowanie gleby. Stąd nie zaleca się stosowania jednorazowo całkowitej dawki wapna, aby nie dochodziło do zakłóceń przemian zachodzących w glebie, głównie do uwsteczniania się pierwiastków. Duże dawki wapna, przekraczające 2,5 tony CaO/ha należy rozłożyć na okres kilku lat.

Warto wiedzieć, że dawki wapna znajdujące się w przedziale wapnowanie konieczne, nie doprowadzają do uzyskania optymalnego odczynu gleby, przesuwają jedynie glebę do kolejnego przedziału wapnowania – potrzebnego.

Ile wapna w wapnie?

W praktyce rolniczej na rynku dostępne są różne rodzaje wapna cechujące się różną zawartością CaO oraz magnezu, dlatego przy wyborze nawozu musimy ustalić ile wapna jest rzeczywiście w wapnie nawozowym. Im mniejsza zawartość CaO w nawozie tym więcej nawozu musimy zastosować i odwrotnie. Informacja na temat zawartości wapna przeliczona na CaO powinna być zawarta w certyfikacie nawozu. Do przykładowego wyliczenia dawki wapna nawozowego możemy posłużyć się prosty wzorem:

dawka czystego składnika CaO ÷ % CaO w wapnie nawozowym × 100

= dawka wapna nawozowego

na przykład z zaleceń otrzymanych z laboratorium wynika, że dawka wapna nawozowego do regulacji odczynu gleby średniej (o pH 5,2) wynosi 3 t CaO/ha, natomiast nawóz zawiera 50% CaO, wówczas liczymy: 

3 t CaO/ha ÷ 50% CaO *100 = 6 t/ha.

Z obliczeń wynika, że powinniśmy wysiać 6 ton wapna nawozowego na 1 hektar.

Wybierz rodzaj wapna do kategorii gleby

Jeżeli zachodzi konieczność wapnowania musimy wiedzieć, że przymierzając się do kupna wapna, jego rodzaj powinniśmy wybierać na podstawie odczynu gleby oraz kategorii agronomicznej. I tak:

- na gleby lżejsze, mozaikowate polecane jest wapno węglanowe CaCO3. Jeśli wyniki badań wskazują, że mamy glebę bardzo zakwaszoną powinniśmy wybrać takie wapno, które posiada reaktywność na poziomie przynajmniej 80 % (w cytrynianie) tj. np. kreda lub dobrze zmielone wapno węglanowe o szybszym działaniu odkwaszającym. Wapno węglanowe nadaje się do stosowania również na glebach średnich i cięższych, niemniej szybkość jego działania zależy jednak w dużym stopniu od rozdrobnienia i pochodzenia – im jest drobniej zmielone, tym szybciej odkwasza.

- na gleby cięższe i średnie, których odczyn zmienia się wolno, można wybrać wapno tlenkowe CaO. Uwaga! Nie jest wapnem polecanym na gleby bardzo lekkie oraz lekkie.

- na gleby średnie, najlepiej zastosować wapno tlenkowe CaO. Taka forma ma zdolność do bardzo szybkiego odkwaszania, pod warunkiem dobrego wymieszania z glebą.

Uwaga! Nie mieszaj z innymi nawozami

Wysiew nawozów wapniowych powinien być wykonany i oddzielony w czasie od innych zabiegów nawozowych, dlatego tak ważne jest wykonanie tego zabiegu tuż po żniwach, na ściernisko. W tym przypadku ważne jest, aby zachować przynajmniej 46 tygodniowy odstęp między zabiegami. Zastosowanie nawozów fosforowych  POLIDAP, POLIFOSKA KRZEM, POLIFOSKA 6, POLIFOSKA 8 lub azotowych zawierających formę amonową azotu przed wapnowaniem, lub też po, może powodować znaczne straty azotu i uwstecznianie się fosforu, stąd zabiegi te stają się wówczas nieopłacalne. Podobnie ma się sytuacja z obornikiem i gnojowicą.