Rolnik od dawna wiedział, że jedne rośliny lubią ze sobą rosnąć, inne zaś przeciwnie. Choć jego spostrzeżenia były dość trafne to nie potrafił wyjaśnić dlaczego tak się dzieje. Dziś już wiemy, że za te zależności odpowiada zjawisko zwane allelopatią.

Co to są odziaływania allelopatyczne?

Istotą tych oddziaływań jest wydzielanie do środowiska przez rośliny (donora) substancji chemicznych, które modyfikują procesy wzrostu i rozwoju roślin (akceptor). Allelozwiązki uwalniane są z roślin uprawnych, chwastów i mikroorganizmów. Występują we wszystkich organach roślin, zarówno wegetatywnych jak i generatywnych. Ze szczególnym nasileniem negatywne efekty allelopatyczne występują w uprawach monokulturowych.

Związki fenolowe

Najbardziej szkodliwą grupę toksyn roślinnych wydzielaną do środowiska stanowią związki fenolowe, które mogą wpływać na metabolizm roślin oraz na zmiany biologiczne i fizjologiczne w ich ustroju. Gromadzące się w glebie toksyczne związki nie są również obojętne dla mikroorganizmów. Powodują one zwiększenie liczebności jednego szczepu kosztem innego – zanikają drobnoustroje współżyjące z roślinami, a nasilają się ich patogeny.

Allelopatia

Może być ujemna (zahamowanie, opóźnianie procesów w organizmie), jak i dodatnia (wzmaganie procesów życiowych za pomocą stymulatorów: związków chemicznych, bodźców tzw. doping).

Przykłady roślin wykorzystujących allelopatię:

• allelopatia dodatnia:
  • fiołek polny, wyka - na żyto
  • fasola, kukurydza, kapusta, chrzan, len - na ziemniaka
  • kąkol, chaber bławatek, kukurydza - na pszenicę
  • koniczyna, lucerna - na trawy
  • ziemniak, groch, fasola, ogórek, dynia, kabaczek, pszenica, bobik - na kukurydzę
• allelopatia ujemna:
  • słonecznik, mak polny, komosa biała - na ziemniaka
  • jaskrowate - na kukurydzę
  • krwawnik - na trawy
  • mak polny, ostrożeń - na pszenicę
  • mak polny - na jęczmień i żyto

Dzięki znajomości oddziaływań allelopatycznych możemy w pełni zrozumieć wypieranie rośliny uprawnej przez chwasty.