Charakterystyka ogólna
Trawy w uprawie polowej stanowią bardzo obfite źródło paszy. Może być uprawianych wiele gatunków, ale najważniejsze to: kupkówka pospolita, życica wielokwiatowa, mieszańcowa, trwała i westerwoldzka, tymotka łąkowa, kostrzewa łąkowa i trzcinowa, stokłosa bezostna i uniolowata oraz mozga trzcinowata. Najwięcej uprawia się kupkówki pospolitej, stokłosy uniolowatej oraz życicy wielokwiatowej, mieszańcowej i westerwoldzkiej. Trawy te charakteryzują się różnymi, odmiennymi cechami, dlatego przed załażeniem plantacji należy poznać wymagania i cechy poszczególnych gatunków, a nawet odmian. Wszystkie są trawami wysokimi i znoszą dwu- lub kilkakrotne koszenie.
Trawy mają zróżnicowane potrzeby wodne. Okresowe niedobory wody dobrze znoszą: kupkówka pospolita, rajgras wyniosły, stokłosa uniolowata i bezostna i reagują spadkiem plonu o 20‑30%, a źle znoszą: życica wielokwiatowa i trwała oraz tymotka łąkowa i plon ulega obniżeniu o 50‑60%. Trawy lubią dużo wody i azotu. Najwyższe plony suchej masy (siana), ponad 10 t z hektara, wydaje kupkówka pospolita, życica wielokwiatowa i mieszańcowa, stokłosa uniolowata, rajgras wyniosły i kostrzewa trzcinowa.
Trawy mogą być uprawiane w plonie głównym na użytkowanie 1., 2., 3. -letnie (wsiewka w zboże), jako poplon ozimy lub plon wtóry.
Wymagania glebowe
Wymagania glebowe poszczególnych gatunków traw są zróżnicowane. Najlepszych gleb wymagają życice (wielokwiatowa, mieszańcowa, trwała), kostrzewa łąkowa i tymotka łąkowa (najbardziej wartościowa pasza). Na słabszych glebach (IV-V klasy) można uprawiać kupkówkę pospolitą, kostrzewę trzcinową, stokłosę bezostną i uniolowatą oraz rajgras wyniosły, bo mają silniejszy system korzeniowy i lepiej znoszą niedobory wody. Trawy najlepiej plonują na glebach klasy II i III. Nawet na słabych glebach uzyskuje się dobre plony, jeżeli nie zabraknie wody i prawidłowego nawożenia.
Gleba powinna mieć uregulowany odczyn, (pH w 1M KCl powyżej 5,5), powinna zawierać jak najwięcej próchnicy i co najmniej średnią zasobność przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu.
Wymagania pokarmowe
Trawy z plonem 10 t zielonki pobierają przeciętnie: 45‑50 kg azotu (N), 16 kg fosforu (P2O5), 55‑65 kg potasu (K2O), 15 kg wapnia (CaO), 7 kg magnezu (MgO), 10 kg siarki (S) lub w przeliczeniu na SO3 – 25 kg, 12‑15 g boru (B), 15‑20 g miedzi (Cu), 250‑350 g manganu (Mn), 1,5 g molibdenu (Mo) i 90‑160 g cynku (Zn).
Nawożenie
Jeżeli gleba ma odczyn niższy od optymalnego (przy pH w 1M KCl poniżej 5,5), zaleca się stosować wapno pod przedplon lub bezpośrednio po zbiorze przedplonu. W przypadku optymalnego odczynu i niskiej zasobności gleby w magnez zaleca się po zbiorze przedplonu stosować wapno magnezowe w ilościach – 500‑1000 kg/ha dolomitu, co wpływa na lepszy wzrost trawy i poprawia jakość paszy.
W roku siewu trawy (siew wiosenny) zastosować nawożenie przedsiewne fosforem i potasem w dawce pokrywającej potrzeby rośliny ochronnej i trawy. Dawkę nawozów kompleksowych pod roślinę ochronną (jęczmień jary, owies lub żyto na zielonkę) zwiększyć o co najmniej 50%. Nawozy kompleksowe dobrze wymieszać z orną warstwą gleby, dlatego stosować je pod orkę. Wczesną wiosną powinno się zastosować na zboże ochronne jednorazowo azot w dawce do 60 kg N/ha. Po zbiorze rośliny ochronnej na ziarno zastosować azot w dawce 30‑50 kg N/ha, najlepiej w formie saletry amonowej, by szybko pobudzić trawę do wzrostu.
W przypadku siewu trawy jesienią w żyto na zielonkę – po zbiorze poplonu ozimego zastosować 60 do 80 kg N/ha, (30‑50 kg azotu po zbiorze żyta na ziarno w formie saletry amonowej) i 20‑50 kg po zbiorze pokosu ściernianki w formie mocznika, gdy możliwy będzie zbiór jeszcze jednego pokosu trawy.
W przypadku siewu trawy latem, bez rośliny ochronnej zastosować pod orkę pożniwną nawozy kompleksowe w dawce jak w latach pełnego użytkowania (tabela) i ewentualnie uzupełnić azot do dawki 20‑40 kg N/ha. W tym układzie dawka fosforu i potasu zabezpiecza plon trawy w przyszłym roku, roku pełnego użytkowania, a zaczynając od wczesnej wiosny zaleca się stosować tylko azot pod pokosy. Jeżeli zalecana dawka potasu wynosi powyżej 120 kg/ha, wówczas wskazane jest dawkę nawozów kompleksowych zastosować przedsiewnie, a pozostałą dawkę soli potasowej w następnym roku, po zbiorze pierwszego pokosu.
Nawożenie organiczne
Trawy w uprawie polowej bardzo dobrze wykorzystują składniki pokarmowe z gnojówki i gnojowicy, czyli nawozy te są bardzo efektywne i bezpieczne ekologicznie. Zastosowanie gnojówki w dawce 20 m3 na hektar w kwietniu (nie na zbyt wilgotną glebę, bo nie wolno gleby podtopić) jest źródłem 80 kg azotu, 10‑15 kg fosforu i 160 kg potasu. Gnojówka bydlęca jest uboga w fosfor. Taka dawka zabezpiecza około 50% dawki azotu, 15‑20% fosforu i całą dawkę potasu dla plonu około 40 t zielonki, na glebie średnio zasobnej.
W gospodarstwach dysponujących gnojowicą zastosowanie dawki 15 m3 jesienią i 25 m3 późną wiosną pokrywa wymagania trawy względem fosforu i potasu. Uzupełnienia wymaga tylko nawożenie azotem.
Nawożenie mineralne
Nawożenie fosforem i potasem. W latach pełnego użytkowania plantacji zalecaną dawkę nawozów kompleksowych najlepiej stosować wczesną wiosną, natomiast część zalecanej dawki soli potasowej po zbiorze pierwszego pokosu. Na glebach o wysokiej i bardzo wysokiej zasobności w potas można zrezygnować z dodatkowej dawki potasu po I pokosie, ale tylko w pierwszym roku pełnego użytkowania. Dawki uwzględniające nie tylko wymagania pokarmowe, ale także zasobność gleby, zalecane do stosowania co roku wiosną w latach pełnego użytkowania przedstawiono w tabeli. W uprawie tradycyjnej (nie intensywnej) dawki nawozów kompleksowych i soli potasowej można obniżyć o 30‑40%.
Zalecane dawki nawozów kompleksowych* do corocznego nawożenia trawy w uprawie polowej w latach pełnego użytkowania w kg/ha
Nawóz[N:P2O5:K2O:MgO:SO3)] | Zasobność gleby w fosfor i potas | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
bardzo niska i niska | średnia1 | wysoka i bardzo wysoka | ||||
Przewidywany plon zielonki w t/ha | 35 | 40 | 45 | 50 | 55 | 60 |
POLIFOSKA® KRZEM | 585 | 665 | 560 | 625 | 460 | 500 |
POLIFOSKA® 5 | 465+120 K | 535+135 K | 450 | 500 | 365 | 400 |
POLIFOSKA® 6 | 350+175 K | 400+200 K | 340+100 K | 375+110 K | 275+45 K | 300+50 K |
+ sól potasowa 60 |
150 + 350 |
175 + 400 |
150 + 270 |
165 + 300 |
120 + 185 |
130 + 200 |
* – przewidując plon 45 t zielonej masy trawy z hektara należy stosować dawki podane w tabeli, na przykład na glebie o średniej zasobności zastosować 560 kg/ha POLIFOSKI® 4. wczesną wiosną, a przy plonie 50 t zielonki – na przykład 375 kg/ha POLIFOSKA® 6Zobacz produkt. wczesną wiosną oraz 110 kg/ha soli potasowej po pierwszym pokosie;
1 – jeśli nie jest znana zasobność gleby, stosować dawki jak dla gleby średnio zasobnej, do czasu wykonania analizy gleby;
2 – kg/ha soli potasowej, zawierającej 58‑60% K2O..
Zalecane dawki są bardzo oszczędne (minimalne), ale wysoce efektywne, a stosowanie mniejszego nawożenia powoduje znaczne obniżenie plonów.
Ważny wybór nawozu
Ze względu na ponad 3-krotnie większe pobieranie potasu niż fosforu przez trawy, zaleca się stosować nawóz kompleksowy o jak najszerszym stosunku fosforu do potasu (P:K), czyli: POLIFOSKA® KRZEMZobacz produkt (P:K-1:2,8) lub POLIFOSKA® 5
Zobacz produkt (P:K-1:2). Jeżeli stosujemy nawóz kompleksowy o węższym stosunku P:K, czyli 1:1,5 (POLIFOSKA® 6
Zobacz produkt), powinno się po pierwszym pokosie zastosować dodatkowo potas.
Nawożenie azotem
Poziom nawożenia azotem zależy od uprawianego gatunku trawy, ilości wody i intensywności uprawy. W tradycyjnej uprawie uzyskuje się trzy pokosy, natomiast w intensywnej – cztery, a z nawadnianiem nawet pięć pokosów. Intensywna uprawa wymaga gleb wilgotnych, wysokiego nawożenia mineralnego i gatunku dobrze reagującego na większe nawożenie azotem. Na nawożenie azotem najlepiej reaguje kupkówka pospolita, słabiej w kolejności: życica wielokwiatowa, stokłosa uniolowata, kostrzewa łąkowa, stokłosa bezostna i najsłabiej tymotka łąkowa, której białko charakteryzuje się najwyższą wartością biologiczną.
Na każde przewidywane 10 ton zielonki trawy powinno być zastosowane 45‑50 kg azotu, czyli przy dobrym plonie 50 ton z hektara dawka wynosi 225‑250 kg N/ha. W glebie pod trawami już w drugim roku uprawy uwalnia się dużo azotu z rozkładającej się darni, dlatego przyjmuje się, że roślina pobierze z zapasów glebowych w pierwszym roku 30‑50 kg, a od drugiego roku 50‑80 kg N/ha.
Dawkę azotu zależną nie tylko od gatunku uprawianej trawy, ale także od warunków glebowych i dostatku wody zaleca się stosować w trzech terminach:
- wczesną wiosną 60‑90 kg N/ha w formie saletry amonowej lub saletrzaku, lub by zabezpieczyć rośliny w siarkę, wskazane jest wczesną wiosną część dawki zastosować w formie Saletrosanu w dawce 150‑200 kg/ha.
- po zbiorze I i II pokosu po około 30% dawki azotu, czyli 40‑60 kg N/ha w formie saletry amonowej lub mocznika, po zbiorze II pokosu najbezpieczniej w formie mocznika. Stosowanie mocznika zalecane jest szczególnie latem, ponieważ ogranicza akumulację azotanów w paszy.
Azotem nawozić kilka dni po skoszeniu trawy, bo stosowany bezpośrednio po skoszeniu może działać ujemnie na rośliny.
Wpływ nawożenia na jakość zielonki
Największy wpływ na jakość trawy wywiera intensywne nawożenie azotem, powodując wzrost zawartości białka, chlorofilu i karotenu. Obniża natomiast zawartość włókna surowego w roślinie, co wpływa na poprawę strawności traw. Azot obniża także zawartość cukrów prostych. Nadmiar azotu, szczególnie gdy stosowny jest w okresie późnego lata oraz w formie saletrzanej (na przykład saletra wapniowa), powoduje gromadzenie w trawie toksycznych ilości azotanów. Nawożenie fosforem, potasem i magnezem zwiększa odporność traw na czynniki chorobotwórcze, stres wodny i na mrozy. Składniki te wpływają na tworzenie i gromadzenie białka i węglowodanów. O jakości plonu decyduje najbardziej faza zbioru i pokos. Im trawa później jest koszona, tym zawiera mniej białka, a więcej włókna, czyli jest gorzej trawiona i wykorzystywana przez zwierzęta. Nadmierne nawożenie potasem może powodować zbyt duże gromadzenie się tego składnika w roślinie, a jednocześnie utrudnione jest pobieranie wapnia i magnezu, co obniża jakość paszy. Dlatego na intensywniej nawożonych plantacjach bardzo ważne jest stosowanie dzielonej dawki potasu. Znaczny wpływ na jakość zielonki może wywierać pogoda, szczególnie zbyt wysokie temperatury, susza oraz inne czynniki ograniczające wzrost traw.