Charakterystyka ogólna
Bobik charakteryzuje się możliwościami wysokiego plonowania na terenie całego kraju, zwłaszcza w rejonach północnych oraz w Małopolsce i na Lubelszczyźnie, gdyż wymaga wyższych opadów. Jest rośliną o właściwościach fitosanitarnych i fitomelioracyjnych.
Wymaga wczesnego siewu, od połowy do końca marca, bo gdy nasiona kiełkują w niższej temperaturze (2‑5°C), to roślina szybciej się rozwija, wcześniej zakwita i niżej formują się okółki pierwszych kwiatostanów. Opóźnienie siewu do połowy kwietnia, to spadek plonu o około 0,5 t nasion z hektara. Wymaga bardzo głębokiego siewu nasion – 8‑10 cm, co sprzyja lepszemu ukorzenieniu, a później zwiększa odporność roślin na wyleganie. Bobik jest wrażliwy na niedobór wody, głównie w okresie kwitnienia, tworzenia strąków i wypełniania nasion.
Nasiona stanowią cenną wysokobiałkową paszę, ale ze względu na zawartość substancji antyżywieniowych, takich jak taniny i glikozydy, należy ograniczać ich udział w dawce dla świń i drobiu.
Powodzenie uprawy bobiku zależy w dużym stopniu od jak najwcześniejszego siewu na głębokość 8‑10 cm.
Wymagania glebowe
Wymaga gleb głębokich, żyznych, zasobnych w próchnicę i wapń oraz o dobrych właściwościach wilgotnościowych. Najlepszymi dla bobiku są gleby kompleksu pszennego bardzo dobrego i dobrego, żytniego bardzo dobrego oraz pszennego górskiego (klasa I-III). Słabiej plonuje na glebach kompleksu żytniego dobrego (klasa IV). Słabsze gleby (klasa V i VI) nie nadają się do uprawy bobiku. Gleba powinna mieć uregulowany odczyn (pH w 1M KCl powyżej 6,0), zawierać jak najwięcej próchnicy i co najmniej średnią zasobność przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu.
Wymagania pokarmowe
Bobik, jako roślina motylkowa współżyje z bakteriami brodawkowymi i za ich pomocą może korzystać z azotu znajdującego się w powietrzu. W związku z tym nawożenie azotem jest niskie. Z plonem 1 t nasion wraz z odpowiednią masą słomy bobik przeciętnie pobiera: 60 kg azotu (N), 17 kg fosforu (P2O5), 40 kg potasu (K2O), 25 kg wapnia (CaO), 6 kg magnezu (MgO), 6 kg siarki (S) lub w przeliczeniu na SO3 – 15 kg, 32 g boru (B), 20 g miedzi (Cu), 45 g manganu (Mn), 1,3 g molibdenu (Mo) i 100 g cynku (Zn). Jest wrażliwy na niedobór boru i molibdenu.
Nawożenie
Jeżeli gleba jest kwaśna (pH w 1M KCl poniżej 6,0), wówczas po zbiorze przedplonu zastosować wapno węglanowe lub tlenkowe; najczęściej jest to po zbożach, więc stosować je już na ściernisko. W przypadku bardzo niskiej zasobności gleby w magnez zaleca się stosować wapno magnezowe w niewielkich ilościach – 300‑500 kg/ha dolomitu. Bobik źle rośnie na glebach ubogich w magnez.
Nawożenie fosforem i potasem jest najbardziej efektywne, gdy nawozy są dobrze wymieszane z 10‑20 cm warstwą gleby. Nawozy kompleksowe najlepiej stosować pod orkę zimową. Znacznie gorszy jest termin wiosenny, bowiem nawozy należy wymieszać z glebą kultywatorem, co powoduje przesuszanie gleby i opóźnia się termin siewu. Wiosną powinno się pole tylko włókować lub bronować, zastosować startową dawkę azotu, płytko wymieszać z glebą i wysiać nasiona bobiku. Zalecane dawki, uwzględniające nie tylko wymagania pokarmowe, ale także zasobność gleby, przedstawiono w tabeli.
Zalecane dawki nawozów kompleksowych do nawożenia bobiku w kg/ha*
| Nawóz [N:P2O5:K2O:(MgO:SO3)] | Zasobność gleby w fosfor i potas | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| bardzo niska i niska | średnia1 | wysoka i bardzo wysoka | ||||
| Przewidywany plon nasion w t/ha | 3,0 | 3,5 | 3,5 | 4,0 | 4,0 | 4,5 |
POLIFOSKA® KRZEM Zobacz produkt [6:12:34:(10)] | 500 | 585 | 440 | 500 | 270 | 300 |
POLIFOSKA® 6 Zobacz produkt [6:20:30:(7)] | 300+50 K2 | 350+60 K | 265+45 K | 300+50 K | 160 | 180 |
POLIDAP® Zobacz produkt [18:46:(5)] + sól potasowa 60 | 130 + 200 | 155 + 232 | 115 + 175 | 130 + 200 | 70 +100 | 80 +110 |
POLIFOSKA® 5 Zobacz produkt [5:15:30:(2:7)] | 400 | 470 | 350 | 400 | 215 | 240 |
Zobacz produkt, a przy plonie 4,0 t nasion – 400 kg/ha POLIFOSKA® 5Zobacz produkt;1 – jeśli nie jest znana zasobność gleby, stosować dawki jak dla gleby średnio zasobnej, do czasu wykonania analizy gleby;
2 – kg/ha soli potasowej, zawierającej 58‑60% K2O.
Zalecane dawki są bardzo oszczędne (minimalne), ale wysoce efektywne, a stosowanie mniejszego nawożenia powoduje znaczne obniżenie plonów.
Ważny wybór nawozu
Ze względu na ponad dwukrotnie większe pobieranie potasu niż fosforu przez bobik, zaleca się stosować nawóz kompleksowy o jak szerszym stosunku fosforu do potasu (P:K), czyli: POLIFOSKA® KRZEMZobacz produkt (P:K – 1:2,8), POLIFOSKA® 5Zobacz produkt.
W przypadku uprawy po przyoranej słomie zbóż, która jest bogatym źródłem potasu, można stosować nawóz kompleksowy o węższym stosunku P:K, czyli 1:1,5 (POLIFOSKA® 6Zobacz produkt, POLIFOSKA® M).
Nawożenie azotem
Z reguły bobik uprawiany jest po zbożach i wówczas wymaga zastosowania 50‑80 kg/ha azotu na kilka dni przed siewem nasion. W tym terminie najlepiej stosować azot w postaci saletry amonowej z borem w ilości od 150 do 230 kg/ha lub saletrzak z borem w ilości 180‑280 kg/ha. Wiosennym źródłem nie tylko azotu, ale także siarki dla bobiku może być Saletrosan, najlepiej w dawce do 200 kg/ha.
Pomimo, iż rośliny motylkowe mają zdolność wiązania azotu z atmosfery, to bobik bardzo dobrze reaguje na dość wysokie, przedsiewne nawożenie azotem. Zaleca się dodatkowe zaprawianie nasion nitraginą i związkami molibdenu, na przykład molibdenianem amonu.
Dokarmianie dolistne
Bardzo wysoką efektywność wykazuje dokarmianie dolistne. Bobiku nie dokarmia się dolistnie azotem (mocznikiem), lecz magnezem i mikroskładnikami. Przy okazji zwalczania chorób i szkodników zaleca się na 100 litrów wody, łącznie 5 kg siarczanu magnezu i nawozy mikroskładnikowe, przede wszystkim z molibdenem, manganem i małą do 50 g/ha dawka boru, stosowaną co najmniej dwukrotnie. Opryski od fazy 7‑8 wyrośniętych liści do fazy przed kwitnieniem.
Przyorując słomę, pozostawia się w glebie średnio na każdą 1 tonę nasion: 15‑20 kg azotu (N), 4,5 kg fosforu (P2O5) i 20‑25 kg potasu (K2O) oraz znaczne ilości tych składników w pozostałych resztkach pożniwnych, głównie w korzeniach, co stanowi źródło 60‑100 kg azotu na hektar.
Wpływ nawożenia na jakość nasion
Nawożenie fosforem, potasem i magnezem zwiększa odporność roślin na czynniki chorobotwórcze i stres wodny. Składniki te wpływają na tworzenie i gromadzenie się w nasionach białka i węglowodanów. Fosfor wpływa także na dobre wykształcenie nasion i równomierne dojrzewanie. Azot wpływa na wzrost zawartości białka i węglowodanów w nasionach oraz lepszą ich strawność. O dobrym kwitnieniu i zawiązywaniu nasion decyduje bor. Duży wpływ na zawartość białka i skład aminokwasowy wykazuje molibden. O jakości nasion decyduje także gęstość siewu i przebieg pogody, które mają często większy wpływ jak stosowane nawożenie.
