Lucerna z trawą

Charakterystyka ogólna

Uprawiana w Polsce lucerna mieszańcowa to roślina o bardzo silnym, głębokim do kilku metrów, palowym systemie korzeniowym. Cechą charakterystyczną lucerny jest tworzenie zgrubienia górnej części korzenia, czyli szyjki korzeniowej, jako organu spichrzowego. Szyjka korzeniowa zagłębiona w glebie na kilka centymetrów decyduje o zimotrwałości. W okresie jesieni w szyjce powstają zawiązki pączków, z których wiosną wyrastają nowe pędy. Stan szyjki korzeniowej decyduje o trwałości plantacji i wielkości plonów. By jej nie uszkodzić, nie należy używać ciężkiego sprzętu i bijakowych mechanizmów tnących oraz kosić w mieszance z rajgrasem włoskim na wysokości 6‑7 cm, a z pozostałymi gatunkami traw na wysokości 4‑5 cm.

Dobór trawy do mieszanki zależy od warunków glebowych i klimatycznych. Na najlepszych glebach (pszennych) zaleca się uprawiać lucernę z rajgrasem wyniosłym, a w północnych i wschodnich rejonach kraju z tymotką łąkową. Na glebach lżejszych (żytni bardzo dobry i dobry) ze stokłosą uniolowatą, a w rejonie północnym i wschodnim z kupkówką pospolitą. Nie udaje się w pasie nadmorskim i rejonach górskich. Mieszanki te uprawiane są na 2‑3 letnie użytkowanie.

Lucerna jest odporna na susze ze względu na bardzo głęboki system korzeniowy. Gatunki trawy uprawiane w mieszance z lucerną tolerują okresowe niedobory wody i w warunkach jej niedoboru reagują spadkiem plonu o 20‑30%. Lucerna jako roślina bardzo światłolubna, nie znosi zachwaszczenia i dlatego zaleca się jak najwcześniej zebrać roślinę ochronną.

Mieszanka lucerny z trawą wykazuje właściwości fitosanitarne i fitomelioracyjne.

Mieszanki lucerny z trawami to rośliny ciepłolubne, które dobrze kiełkują w wilgotnej glebie o temperaturze około 8‑10°C i siane płytko, na głębokość tylko 1‑2 cm. Dlatego po siewie rośliny ochronnej, a przed siewem mieszanki pole należy zwałować. Nasiona lucerny i trawy można wsiewać w jęczmień lub owies, albo w czystym siewie, od połowy kwietnia.

Mieszanka lucerny z trawą stanowi cenną wysokobiałkową paszę dla przeżuwaczy. Im w młodszych fazach zbierana, tym zawiera więcej białka, a mniej włókna. W wyższych temperaturach zmniejsza się zawartość białka, a zwiększa zawartość włókna w paszy. Zawartość substancji antyżywieniowych (saponiny) w lucernie powoduje wzdęcia u przeżuwaczy.

Uprawa lucerny z trawą daje możliwość uzyskania wyrównanych, wiernych plonów, przy znacznie niższych kosztach nawożenia azotem.

Wymagania glebowe

Lucerna uprawiana w mieszance z trawą ma bardzo duże wymagania glebowe. Wymaga gleb o jak najwyższym odczynie, bogatych w wapń, zwłaszcza gdy znajduje się w podglebiu. Lubi gleby przewiewne, szybko nagrzewające się i przepuszczalne. Nie lubi gleb zachwaszczonych. Najlepszymi są gleby kompleksów pszennych (klasa I-III). Można ją także uprawiać na nieco gorszych glebach, jak lucernę w czystym siewie, czyli na glebach kompleksu żytniego bardzo dobrego i dobrego oraz zbożowo-pastewnego mocnego i słabego (klasa III-IV). Uprawa na słabszych glebach, ale utrzymanych w wysokiej kulturze, ogranicza ryzyko niższych plonów. Gleba powinna mieć uregulowany odczyn, górną optymalną wartość (pH w 1M KCl powyżej 6,0 na glebach średnich, do 6,8 na cięższych), zawierać jak najwięcej próchnicy i co najmniej średnią zasobność przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu, co decyduje nie tylko o wysokości plonu, ale także o trwałości plantacji.

Wymagania pokarmowe

Lucerna jako roślina motylkowa współżyje z bakteriami brodawkowymi i za ich pomocą może korzystać z azotu znajdującego się w powietrzu. Będąca w bliskim sąsiedztwie trawa również częściowo korzystają z tego źródła azotu, po rozkładzie części organów podziemnych lucerny. W związku z tym nawożenie azotem jest ograniczone. Bardzo dobrze wykorzystywane są trudniej dostępne składniki pokarmowe. Lucerna w mieszance z trawą z plonem 10 t zielonki przeciętnie pobiera: 55 kg azotu (N), 15 kg fosforu (P₂O₅), 50‑65 kg potasu (K₂O), 25‑35 kg wapnia (CaO), 7‑8 kg magnezu (MgO), 10 kg siarki (S) lub w przeliczeniu na SO₃ – 25 kg, 20‑35 g boru (B), 15 g miedzi (Cu), 150‑250 g manganu (Mn), 1,5 g molibdenu (Mo) i 70‑130 g cynku (Zn). Mieszanka ta jest średnio wrażliwa na niedobór boru, miedzi, molibdenu i manganu.

Nawożenie

Nawet jeżeli gleba ma odczyn niewiele niższy od optymalnego (zawsze przy pH w 1M KCl poniżej 6,0), zaleca się stosować wapno pod przedplon lub bezpośrednio przed jej uprawą. W przypadku optymalnego odczynu i niskiej zasobności gleby w magnez należy po zbiorze przedplonu stosować wapno magnezowe w ilościach 500‑1000 kg/ha dolomitu. Lucerna w mieszance z trawą źle rośnie na glebach ubogich w magnez i szybciej wypada.

Zaleca się dodatkowe zaprawianie nasion lucerny nitraginą i związkami molibdenu, na przykład molibdenianem amonu.

Nawożenie przedsiewne fosforem i potasem powinno pokrywać potrzeby rośliny ochronnej i lucerny z trawą. Dlatego pod roślinę ochronną (jęczmień jary lub owies na zielonkę) dawkę tych składników pokarmowych zwiększyć o co najmniej 50%. Nawozy kompleksowe dobrze wymieszać z orną warstwą gleby, a więc najlepiej stosować je pod orkę zimową. Wiosenne stosowanie nawozów powoduje przesuszanie gleby. W latach pełnego użytkowania plantacji nawozy kompleksowe stosować wczesną wiosną. Wiosną powinno się zastosować tylko jednorazowo przed siewem zboża ochronnego azot w dawce do 60 kg N/ha w formie saletry amonowej lub saletrzaku.

Dawki uwzględniające nie tylko wymagania pokarmowe, ale także zasobność gleby, zalecane do stosowania w pierwszym i drugim roku pełnego użytkowania (2. i 3. rok uprawy) przedstawiono w tabeli.

Zalecane dawki nawozów kompleksowych* do corocznego nawożenia lucerny z trawą w latach pełnego użytkowania w kg/ha

Nawóz [N:P2O5:K2O:MgO:SO3)]	Zasobność gleby w fosfor i potas
	bardzo niska i niska		średnia1		wysoka i bardzo wysoka
Przewidywany plon zielonki w t/ha	35	40	45	50	55	60
POLIFOSKA® KRZEMZobacz produkt [6:12:34:(10)]	525	600	525	585	410	450
POLIFOSKA® 5Zobacz produkt [5:15:30:(2:7)]	420+140 K	480+160 K	420+130 K	465+145 K	330+110 K	360+120 K
POLIFOSKA® 6Zobacz produkt [6:20:30:(7)]	315+195 K	360+220 K	315+180 K	350+200 K	250+150 K	270+165 K
POLIDAP®Zobacz produkt [18:46:(5)] + sól potasowa 60	140 + 350	155 + 400	137 + 340	152 + 375	110 + 275	120 + 300

Zalecane dawki są bardzo oszczędne (minimalne), ale wysoce efektywne, a stosowanie mniejszego nawożenia powoduje znaczne obniżenie plonów.

Ważny wybór nawozu

Ze względu na około 3‑4 -krotnie większe pobieranie potasu niż fosforu przez lucernę z trawami, zaleca się stosować nawóz kompleksowy o jak najszerszym stosunku fosforu do potasu (P:K), czyli: POLIFOSKA® KRZEMZobacz produkt (P:K-1:2,8) lub POLIFOSKA® 5Zobacz produkt. Jeżeli stosujemy nawóz kompleksowy o węższym stosunku P:K, czyli 1:1,5 (POLIFOSKA® 6Zobacz produkt), powinno się po pierwszym pokosie zastosować dodatkowo potas.

Nawożenie azotem

Dawki nawozów kompleksowych w uprawie lucerny z trawą są praktycznie takie same jak w uprawie lucerny w czystym siewie. Zasadnicza różnica dotyczy nawożenia azotem. Najbardziej na nawożenie azotem reaguje kupkówka pospolita, trochę słabiej stokłosa uniolowata i rajgras wyniosły, najsłabiej natomiast tymotka łąkowa. Lucernę w mieszance z kupkówką, w zależności od ilości opadów i intensywności uprawy zaleca się nawozić azotem w dawce 150‑250 kg N/ha, w mieszance z stokłosą uniolowatą lub rajgrasem wyniosłym – 120‑200 kg N/ha, natomiast w mieszance z tymotką 60‑150 kg N/ha. Dawka azotu zależy także od udziału lucerny w mieszance. W pierwszym roku pełnego użytkowania, gdy jest duży udział lucerny – stosować dolną wielkość dawki azotu, w drugim, a głównie w trzecim roku, gdy udział lucerny jest coraz mniejszy, zaleca się stosować górną wartość zalecanej dawki. Należy uwzględnić wprowadzany każdej wiosny azot w nawozach kompleksowych. Dawkę azotu stosować w trzech terminach:

• wczesną wiosną około 40%, czyli 50‑80 kg N/ha w formie saletry amonowej lub część dawki azotu z siarką, a więc do 200 kg/ha Saletrosanu, bogatego w siarkę, której lucerna i trawy pobierają bardzo dużo i reagują wzrostem plonu.
• po zbiorze I i II pokosu po około 30% dawki azotu, czyli 35‑60 kg N/ha w formie saletry amonowej lub mocznika. Po zbiorze II pokosu najbezpieczniej zastosować azot w formie mocznika, ponieważ szczególnie latem ogranicza akumulację azotanów w paszy.

Bardzo wysoką efektywność wykazuje dokarmianie dolistne magnezem i siarką (5% roztwór siedmiowodnego siarczanu magnezu) oraz mikroskładnikami w kilka dni po zbiorze pokosu. Poza poprawą wegetacji roślin jest to okazja do zwiększenia zawartości w paszy wielu ważnych dla zwierząt mikroskładników, a więc nie tylko miedzi, cynku czy manganu, ale także kobaltu, jodu.

W resztkach po przyoraniu plantacji lucerny z trawą znajduje się w glebie na powierzchni hektara 150‑200 kg azotu.

Wpływ nawożenia na jakość zielonki

Nawożenie fosforem, potasem i magnezem zwiększa odporność roślin na czynniki chorobotwórcze, stres wodny i mrozy. Składniki te wpływają na tworzenie i gromadzenie białka i węglowodanów. Duży wpływ na zawartość białka i skład aminokwasowy wykazuje molibden i mangan. O jakości plonu decyduje najbardziej faza zbioru i pokos. Im mieszanka lucerny z trawą jest później koszona, tym zawiera mniej białka, a więcej włókna. Nadmierne nawożenie potasem, borem i molibdenem może powodować zbyt duże gromadzenie tych składników w roślinie, co może pogorszyć jakość paszy.