Bobik
Charakterystyka ogólna
Bobik charakteryzuje się możliwościami wysokiego plonowania na terenie całego kraju, zwłaszcza w rejonach północnych oraz w Małopolsce i na Lubelszczyźnie, gdyż wymaga wyższych opadów. Jest rośliną o właściwościach fitosanitarnych i fitomelioracyjnych.
Wymaga wczesnego siewu, od połowy do końca marca, bo gdy nasiona kiełkują w niższej temperaturze (2‑5°C), to roślina szybciej się rozwija, wcześniej zakwita i niżej formują się okółki pierwszych kwiatostanów. Opóźnienie siewu do połowy kwietnia, to spadek plonu o około 0,5 t nasion z hektara. Wymaga bardzo głębokiego siewu nasion - 8‑10 cm, co sprzyja lepszemu ukorzenieniu, a później zwiększa odporność roślin na wyleganie. Bobik jest wrażliwy na niedobór wody, głównie w okresie kwitnienia, tworzenia strąków i wypełniania nasion.
Nasiona stanowią cenną wysokobiałkową paszę, ale ze względu na zawartość substancji antyżywieniowych, takich jak taniny i glikozydy, należy ograniczać ich udział w dawce dla świń i drobiu.
Powodzenie uprawy bobiku zależy w dużym stopniu od jak najwcześniejszego siewu na głębokość 8‑10 cm.
Wymagania glebowe
Wymaga gleb głębokich, żyznych, zasobnych w próchnicę i wapń oraz o dobrych właściwościach wilgotnościowych. Najlepszymi dla bobiku są gleby kompleksu pszennego bardzo dobrego i dobrego, żytniego bardzo dobrego oraz pszennego górskiego (klasa I-III). Słabiej plonuje na glebach kompleksu żytniego dobrego (klasa IV). Słabsze gleby (klasa V i VI) nie nadają się do uprawy bobiku. Gleba powinna mieć uregulowany odczyn (pH w 1M KCl powyżej 6,0), zawierać jak najwięcej próchnicy i co najmniej średnią zasobność przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu.
Wymagania pokarmowe
Bobik, jako roślina motylkowa współżyje z bakteriami brodawkowymi i za ich pomocą może korzystać z azotu znajdującego się w powietrzu. W związku z tym nawożenie azotem jest niskie. Z plonem 1 t nasion wraz z odpowiednią masą słomy bobik przeciętnie pobiera: 60 kg azotu (N), 17 kg fosforu (P2O5), 40 kg potasu (K2O), 25 kg wapnia (CaO), 6 kg magnezu (MgO), 6 kg siarki (S) lub w przeliczeniu na SO3 – 15 kg, 32 g boru (B), 20 g miedzi (Cu), 45 g manganu (Mn), 1,3 g molibdenu (Mo) i 100 g cynku (Zn). Jest wrażliwy na niedobór boru i molibdenu.
Nawożenie
Jeżeli gleba jest kwaśna (pH w 1M KCl poniżej 6,0), wówczas po zbiorze przedplonu zastosować wapno węglanowe lub tlenkowe; najczęściej jest to po zbożach, więc stosować je już na ściernisko. W przypadku bardzo niskiej zasobności gleby w magnez zaleca się stosować wapno magnezowe w niewielkich ilościach - 300‑500 kg/ha dolomitu. Bobik źle rośnie na glebach ubogich w magnez.
Nawożenie fosforem i potasem jest najbardziej efektywne, gdy nawozy są dobrze wymieszane z 10‑20 cm warstwą gleby. Nawozy kompleksowe najlepiej stosować pod orkę zimową. Znacznie gorszy jest termin wiosenny, bowiem nawozy należy wymieszać z glebą kultywatorem, co powoduje przesuszanie gleby i opóźnia się termin siewu. Wiosną powinno się pole tylko włókować lub bronować, zastosować startową dawkę azotu, płytko wymieszać z glebą i wysiać nasiona bobiku. Zalecane dawki, uwzględniające nie tylko wymagania pokarmowe, ale także zasobność gleby, przedstawiono w tabeli.
Zalecane dawki nawozów kompleksowych* do nawożenia bobiku w kg/ha
Nawóz [N:P2O5:K2O:(MgO:SO3)] | Zasobność gleby w fosfor i potas | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
bardzo niska i niska | średnia1 | wysoka i bardzo wysoka | ||||
POLIFOSKA 4 [4:12:32:(2:9)] | 500 | 585 | 440 | 500 | 270 | 300 |
POLIFOSKA 6 [6:20:30:(7)] | 300+50 K2 | 350+60 K | 265+45 K | 300+50 K | 160 | 180 |
POLIFOSKA M [5:16:24:(4:7)] | 375+50 K | 440+60 K | 330+45 K | 375+50 K | 200 | 225 |
POLIDAP [18:46:(5)] + sól potasowa 60 | 130 + 200 | 155 + 232 | 115 + 175 | 130 + 200 | 70 +100 | 80 +110 |
POLIFOSKA PLUS [5:10:20:(7:9] | 600 | 750 | 530 | 600 | 320 | 360 |
POLIFOSKA 5 [5:15:30:(2:7)] | 400 | 470 | 350 | 400 | 215 | 240 |
POLIFOSKA PETROPLON [5:10:30:(3:9)+0,1 B] | 600 | 750 | 530 | 600 | 320 | 360 |
POLIDAP Light [14:34:(17)] + sól potasowa 60 | 175 + 200 | 205 + 235 | 155 + 175 | 180 + 200 | 95 + 100 | 105 + 110 |
Przewidywany plon nasion w t/ha | 3,0 | 3,5 | 3,5 | 4,0 | 4,0 | 4,5 |
* - przewidując plon 3,5 t nasion z hektara należy stosować dawki podane w tabeli, na przykład na glebie o średniej zasobności zastosować 350 kg/ha POLIFOSKI 5, a przy plonie 4,0 t nasion - 400 kg/ha POLIFOSKI 5;
1 - jeśli nie jest znana zasobność gleby, stosować dawki jak dla gleby średnio zasobnej, do czasu wykonania analizy gleby;
2 - kg/ha soli potasowej, zawierającej 58‑60% K2O.
Zalecane dawki są bardzo oszczędne (minimalne), ale wysoce efektywne, a stosowanie mniejszego nawożenia powoduje znaczne obniżenie plonów.
Ważny wybór nawozu
Ze względu na ponad dwukrotnie większe pobieranie potasu niż fosforu przez bobik, zaleca się stosować nawóz kompleksowy o jak szerszym stosunku fosforu do potasu (P:K), czyli: POLIFOSKĘ 4 (P:K-1:2,7), POLIFOSKĘ 5, POLIFOSKĘ PLUS (P:K-1:2) lub POLIFOSKĘ PETROPLON (P:K-1:3).
W przypadku uprawy po przyoranej słomie zbóż, która jest bogatym źródłem potasu, można stosować nawóz kompleksowy o węższym stosunku P:K, czyli 1:1,5 (POLIFOSKA 6, POLIFOSKA M).
Nawożenie azotem
Z reguły bobik uprawiany jest po zbożach i wówczas wymaga zastosowania 50‑80 kg/ha azotu na kilka dni przed siewem nasion. W tym terminie najlepiej stosować azot w postaci saletry amonowej z borem w ilości od 150 do 230 kg/ha lub saletrzak z borem w ilości 180‑280 kg/ha. Wiosennym źródłem nie tylko azotu, ale także siarki dla bobiku może być Saletrosan, najlepiej w dawce do 200 kg/ha.
Pomimo, iż rośliny motylkowe mają zdolność wiązania azotu z atmosfery, to bobik bardzo dobrze reaguje na dość wysokie, przedsiewne nawożenie azotem. Zaleca się dodatkowe zaprawianie nasion nitraginą i związkami molibdenu, na przykład molibdenianem amonu.
Dokarmianie dolistne
Bardzo wysoką efektywność wykazuje dokarmianie dolistne. Bobiku nie dokarmia się dolistnie azotem (mocznikiem.pl), lecz magnezem i mikroskładnikami. Przy okazji zwalczania chorób i szkodników zaleca się na 100 litrów wody, łącznie 5 kg siarczanu magnezu i nawozy mikroskładnikowe, przede wszystkim z molibdenem, manganem i małą do 50 g/ha dawka boru, stosowaną co najmniej dwukrotnie. Opryski od fazy 7‑8 wyrośniętych liści do fazy przed kwitnieniem.
Przyorując słomę, pozostawia się w glebie średnio na każdą 1 tonę nasion: 15‑20 kg azotu (N), 4,5 kg fosforu (P2O5) i 20‑25 kg potasu (K2O) oraz znaczne ilości tych składników w pozostałych resztkach pożniwnych, głównie w korzeniach, co stanowi źródło 60‑100 kg azotu na hektar.
Wpływ nawożenia na jakość nasion
Nawożenie fosforem, potasem i magnezem zwiększa odporność roślin na czynniki chorobotwórcze i stres wodny. Składniki te wpływają na tworzenie i gromadzenie się w nasionach białka i węglowodanów. Fosfor wpływa także na dobre wykształcenie nasion i równomierne dojrzewanie. Azot wpływa na wzrost zawartości białka i węglowodanów w nasionach oraz lepszą ich strawność. O dobrym kwitnieniu i zawiązywaniu nasion decyduje bor. Duży wpływ na zawartość białka i skład aminokwasowy wykazuje molibden. O jakości nasion decyduje także gęstość siewu i przebieg pogody, które mają często większy wpływ jak stosowane nawożenie.
Burak cukrowy
Charakterystyka ogólna
Korzeń buraka cukrowego zawiera od 15‑20% sacharozy (cukru), co w przeliczeniu na sucha masę stanowi do 80% masy. Przebieg pogody oraz nawożenie modyfikują zawartość cukru. Burak charakteryzuje się bardzo długim korzeniem głównym, który w fazie dwóch liści sięga do 30 cm, przy drugiej parze liści sięga do 40 cm, a w okresie dojrzałości technologicznej do 2‑3 m. Tak duży wysiłek rośliny na intensywny wzrost korzenia powoduje, że jego uszkodzenie podczas zabiegów pielęgnacyjnych we wczesnych fazach rozwoju ogranicza znacząco jej rozwój.
Burak ma duże wymagania klimatyczne. Równomierne wschody uzyskuje się dopiero w temperaturze gleby 6‑8°C; wytrzymuje przymrozki do -3°C. Lubi dużo światła, dlatego plantacja przez cały okres wegetacji powinna być wolna od chwastów. Głęboki korzeń umożliwia dobre przetrwanie krótkiej suszy. Na niedobór wody jest szczególnie wrażliwy w okresie wschodów oraz intensywnego przyrostu korzenia. Intensywniejsze pobieranie składników pokarmowych rozpoczyna się dopiero w drugiej dekadzie czerwca i trwa do około połowy sierpnia. W okresie od sierpnia do października słoneczna i ciepła pogoda w dzień oraz chłodne noce sprzyjają gromadzeniu dużych ilości cukru.
Może być uprawiany na tym samym polu co 3‑4 lata.
Wymagania glebowe
Burak ma duże wymagania glebowe. Nie lubi gleb podmokłych, zlewnych i zbyt suchych. Może być uprawiany na glebach kompleksów pszennych i żytnich (klasa I-IVb) oraz zbożowo-pastewnym mocnym i pszennym górskim. Na słabszych glebach (klasa IV i nawet V), w wysokiej kulturze nie powinno się stosować uproszczeń i zbyt oszczędnych technologii. Gleba powinna mieć uregulowany odczyn (pH w 1M KCl powyżej 6,0), zawierać jak najwięcej próchnicy i co najmniej średnią zasobność przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu.
Wiosną jak najbardziej uprościć uprawki, by ograniczyć straty wody i zniszczyć kiełkujące chwasty. Wyrównać pole włóką lub broną, zastosować przedsiewną dawkę azotu i przykryć nawóz broną z wałem strunowym. Uprawa wiosenna powinna być jak najpłytsza, najlepiej do głębokości siewu. Wysiew nasion możliwie jak najwcześniej, (temperatura gleby powyżej 6°C) w południowo-zachodnich rejonach do 15 kwietnia, w środkowej Polsce 15‑20 kwietnia, a w rejonach północno-wschodnim i podgórskim do 5 maja.
Wymagania pokarmowe
Burak cukrowy ma duże wymagania pokarmowe, ponieważ z plonem 10 t korzeni z odpowiednią masą liści przeciętnie pobiera: 45‑60 kg azotu (N), 18 kg fosforu (P2O5), 60‑75 kg potasu (K2O), 20‑30 kg wapnia (CaO), 15‑20 kg magnezu (MgO), 10‑15 kg sodu (Na2O), 5 kg siarki (S) lub w przeliczeniu na SO3 – 12,5 kg oraz 80‑200 g boru (B), 25‑50 g miedzi (Cu), 300‑400 g manganu (Mn), 2‑7 g molibdenu (Mo) i 150‑250 g cynku (Zn). Wykazuje dużą wrażliwość na niedobór boru i manganu oraz średnią na miedź, molibden i cynk.
Nawożenie
Jeżeli gleba jest bardzo kwaśna (optymalne pH w 1M KCl 5,8‑6,8), to najlepiej wapnować co najmniej z rocznym wyprzedzeniem, ponieważ odczyn gleby po wapnowaniu stabilizuje się około 1 roku. Burak nie lubi gleby świeżo wapnowanej. Poza tym świeżo po wapnowaniu ograniczona jest przyswajalność wielu mikroskładników, na brak których burak reaguje spadkiem plonu. Zaleca się stosować wapno węglanowe lub tlenkowe na ścierń, następnie wymieszać je kultywatorem lub wykonać podorywkę i natychmiast zabronować. W przypadku bardzo niskiej zasobności gleby w magnez lepiej stosować wapno magnezowe, nawet bezpośrednio po przedplonie w niewielkich ilościach - 500‑1000 kg/ha dolomitu. Źle rośnie na glebach ubogich w magnez.
Burak dobrze reaguje na obornik w dawce 30‑35 t/ha. Nie wolno stosować jednorazowo większej dawki. Obornik można stosować tylko jesienią - po zbiorze zbóż, aż do późnej jesieni - i przykryć orką „odwrotką” lub orką zimową. Orki zimowej nie zostawiać w ostrej skibie.
Nawożenie fosforem i potasem jest najbardziej efektywne gdy nawozy są dobrze wymieszane z 10‑20 cm warstwą gleby. Nawozy kompleksowe stosować najlepiej pod orkę zimową. Stosowanie wszystkich nawozów wiosną, łącznie z azotem powoduje powierzchniowe zasolenie gleby, co wpływa na nierównomierne i słabsze wschody. Zalecane dawki uwzględniające nie tylko potrzeby pokarmowe, ale także zasobność gleby, przedstawiono w tabeli.
Zalecane dawki nawozów kompleksowych* pod buraka cukrowego bez obornika w kg/ha
Nawóz [N:P2O5:K2O:(MgO:SO3)] | Zasobność gleby w fosfor i potas | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
bardzo niska i niska | średnia1 | wysoka i bardzo wysoka | ||||
Przewidywany plon korzeni w t/ha | 35 | 40 | 40 | 50 | 45 | 60 |
POLIFOSKA PLUS [5:10:20:(7:9] | 8403 | 9603 | 640 | 800 | 450 | 600 |
POLIFOSKA 4 [4:12:32:(2:9)] | 7003 | 8003 | 530 | 670 | 375 | 500 |
POLIFOSKA 5 [5:15:30:(2:7)] | 560 | 640 | 425+55 K2 | 535+65 K | 300+75 K | 400+100 K |
POLIFOSKA 6 [6:20:30:(7)] | 420+80 K | 480+95 K | 320+110 K | 400+135 K | 225+115 K | 300+150 K |
POLIFOSKA PETROPLON [5:10:30:(3:9)+0,1 B] | 8403 | 9603 | 620 | 800 | 450 | 600 |
POLIFOSKA M [5:16:24:(4:7)] | 525+80 K | 600+95 K | 400+110 K | 500+135 K | 280+115 K | 380+150 K |
POLIDAP Light [14: 34:(17)] + sól potasowa 60 | 250 + 290 | 280 + 340 | 190 + 270 | 235 + 335 | 130 + 225 | 180 + 300 |
POLIDAP [18:46:(5)] + sól potasowa 60 | 185 + 290 | 210 +340 | 140 + 270 | 175 + 335 | 100 + 225 | 130 + 300 |
* - przewidując plon 40 t korzeni z hektara należy stosować dawki podane w tabeli, na przykład na glebie o średniej zasobności zastosować 320 kg/ha POLIFOSKI 6 i 110 kg/ha soli potasowej, a przy plonie 50 t korzeni - 400/ha POLIFOSKI 6 i 135 kg/ha soli potasowej;
1 - jeżeli nie jest znana zasobność gleby, stosować dawki jak dla średniej zasobności, do czasu wykonania analizy gleby;
2 - kg/ha soli potasowej, zawierającej 58‑60% K2O;
3 - niska zasobność gleby powoduje, że aby pokryć potrzeby nawozowe należy stosować dawki, które mogą nadmiernie zasolić glebę. Burak cukrowy wymaga tylko nawozów bardzo wysoko skoncentrowanych.
Zalecane dawki są bardzo oszczędne (minimalne), ale wysoce efektywne, a stosowanie mniejszego nawożenia powoduje znaczne obniżenie plonów.
Uprawa buraka cukrowego bez obornika na glebie o bardzo niskiej i niskiej zasobności gleby jest bardzo zawodna, dlatego należy zwiększyć nawożenie już pod przedplon.
Ważny wybór nawozu
Ze względu na około 3‑4 -krotnie większe pobieranie potasu niż fosforu przez buraka, zaleca się stosować nawóz kompleksowy o jak szerszym stosunku fosforu do potasu (P:K), czyli: POLIFOSKĘ 4 (P:K-1:2,7), POLIFOSKĘ 5, POLIFOSKĘ PLUS (P:K-1:2) lub POLIFOSKĘ PETROPLON (P:K-1:3).
W przypadku uprawy na oborniku, szczególnie bydlęcym lub na gnojowicy, gnojówce, które są bogatym źródłem potasu, można stosować nawóz kompleksowy o węższym stosunku P:K, czyli 1:1,5 (POLIFOSKA 6, POLIFOSKA M).
Nawożenie azotem
Burak wymaga stosowania około 50 kg azotu na każde 10 ton korzeni, to znaczy, by uzyskać plon 40‑50 ton należy zabezpieczyć minimum 200‑250 kg N/ha. Powinien być wykonany dokładny bilans azotu w glebie. W naszych warunkach burak pobiera z zapasów glebowych 30‑80 kg azotu, czyli zalecana dawka wynosi 130‑220 kg N/ha. W uprawie na oborniku dawkę można zmniejszyć o 50‑70 kg, a więc stosować od 90 do 150 kg N/ha.
Przykładowe dawki nawozów azotowych do nawożenia buraka cukrowego bez obornika w kg/ha*
Termin i forma nawozu | Potrzeby nawożenia azotem | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
duże i bardzo duże | średnie1 | bardzo małe i małe | ||||
Przewidywany plon korzeni w t/ha | 35 | 40 | 40 | 50 | 45 | 60 |
N-1 wiosną przedsiewnie: saletra amonowa lub RMS 28, albo saletrzak z borem | 150 180 | 150 180 | 150 180 | 150 180 | 150 180 | 150 180 |
N-2 druga dawka, w dwóch terminach faza 2‑4 i 6‑8 liści: saletra amonowa lub mocznik.pl | 365 270 | 440 325 | 380 280 | 515 380 | 380 280 | 560 415 |
* w zależności od przewidywanego plonu zalecane nawożenie azotem, na przykład plon korzeni buraka 50 t z ha na glebie o średnich potrzebach nawożenia azotem: wczesną wiosną przedsiewnie pierwszą dawkę (N-1) – 150 kg/ha saletry amonowej lub 180 kg/ha saletrzaku, najlepiej z borem, a druga dawka (N-2) to 515 kg/ha saletry amonowej lub 380 kg mocznika.pl, stosowane po połowie w dwóch terminach;
1 - jeżeli występują problemy z oceną potrzeb nawożenia azotem zaleca się dawki w wysokości jak dla średnich potrzeb nawożenia.
Przedsiewnie zaleca się stosować jak najmniejszą część, do 40% dawki azotu. Im wyższą dawkę azotu zastosujemy przedsiewnie, tym będą gorsze wschody i rozwój korzenia. Azot zaleca się stosować jak najwcześniej, już 14‑21 dni przed siewem nasion buraka, w dawce do 50‑60 kg N/ha. Dlaczego tak należy postępować? Otóż azot, a głównie zawarta w nawozach forma amonowa (saletra amonowa, saletrzak, mocznik.pl, RSM), w warunkach gleb o odczynie zbliżonym do obojętnego (a taki odczyn lubi burak cukrowy), gleb świeżo wapnowanych lub przewapnowanych wpływa toksycznie na kiełki buraka, co może powodować zmniejszenie obsady roślin. Z kolei forma saletrzana bardzo ogranicza rozwój korzenia. Najbardziej bezpieczne jest w związku z tym stosowanie azotu pogłównie, od fazy dwóch liści właściwych, (korzeń jest już na głębokości około 30 cm) na suche liście, możliwie przed spodziewanym deszczem.
Pozostałą część azotu wysiewać, gdy rośliny mają 2‑6‑8 liści, najlepiej 2-krotnie, do końca czerwca. Im później stosuje się pogłównie azot, tym bardziej może się zwiększać plon liści, a nie korzeni oraz może - gdy jest zimne i mokre lato - obniżać się w nich zawartość cukru. Pogłównie zaleca się stosować saletrę amonową lub mocznik.pl, na suche liście.
Dokarmianie dolistne
Burak cukrowy reaguje bardzo dobrze na dokarmianie dolistne mocznikiem.pl. Można stosować 6% wodny roztwór mocznika.pl, czyli 6 kg masy mocznika.pl w 100 litrach wody i siarczan magnezu oraz mikroskładniki.Ciecz robocza nie powinna być zbyt zimna, bo burak jest szczególnie wrażliwy na „szok termiczny”. Różnica pomiędzy temperaturą powietrza i roztworu nie powinna być większa jak 10‑12°C. Zaleca się oprysk drobnokroplisty od fazy 8 liści właściwych do zwarcia rzędów, w odstępach co 8‑12 dni. Stosować co najmniej dwukrotnie nawóz mikroskładnikowy, szczególnie z borem i manganem, a w uprawie bez obornika, na glebach o wyższym odczynie, na słabszych stanowiskach także miedź, molibden i cynk.
Przyorując liście buraczane pozostawia się w glebie średnio na każde 10 ton korzeni 30 kg azotu (N), 8 kg fosforu (P2O5) i 50 kg potasu (K2O), czyli przy średnim plonie 40 ton korzeni stanowi to średnio 120 kg azotu, 32 kg fosforu i 200 kg potasu, a więc tyle, ile stosujemy z pełną dawką obornika bydlęcego, co powinno być uwzględnione przy ustalaniu dawki nawozu pod następną roślinę.
Wpływ nawożenia na jakość korzeni
Nawożenie fosforem, potasem i magnezem zwiększa odporność buraka na czynniki chorobotwórcze i stres wodny, a także wpływa na tworzenie i gromadzenie cukru w korzeniach. Z punktu widzenia przemysłu cukrowniczego najważniejsze cechy jakościowe surowca to: zawartość suchej masy i sacharozy, wydajność cukru, zawartość cukrów redukujących, niebiałkowych związków azotu (a-aminowy i betaina), zawartość rozpuszczalnego popiołu, w tym głównie potasu i sodu. Zbilansowane nawożenie fosforem, potasem i magnezem najczęściej poprawia parametry jakościowe, natomiast nadmierne lub zbyt późno stosowane nawożenie azotem może obniżać jakość technologiczną korzeni. Na parametry technologiczne korzeni zawsze bardziej wpływa przebieg pogody i dobór odmiany, jak intensywne, ale prawidłowe nawożenie.
Burak pastewny
Charakterystyka ogólna
Burak pastewny charakteryzuje się bardzo długim korzeniem głównym, który w fazie dwóch liści sięga do 30 cm, przy drugiej parze liści do 40 cm. Uszkodzony korzeń podczas zabiegów pielęgnacyjnych, we wczesnych fazach rozwoju ogranicza znacznie rozwój rośliny.
Burak ma duże wymagania klimatyczne. Równomierne wschody uzyskuje się dopiero w temperaturze 5‑8°C, wytrzymuje przymrozki do -3°C. Lubi dużo światła, dlatego plantacja przez cały okres wegetacji powinna być wolna od chwastów. Głęboki korzeń umożliwia dobre przetrwanie krótkiej suszy. Na niedobór wody jest szczególnie wrażliwy w okresie wschodów oraz intensywnego przyrostu korzenia. Intensywniejsze pobieranie składników pokarmowych rozpoczyna się dopiero w drugiej dekadzie czerwca i trwa do około połowy sierpnia.
Może być uprawiany na tym samym polu co 3‑4 lata.
Wymagania glebowe
Burak pastewny ma tak duże wymagania glebowe jak cukrowy. Nie lubi gleb podmokłych, zlewnych oraz zbyt suchych. Może być uprawiany na glebach kompleksów pszennych i żytnich (klasa I-IVb) oraz zbożowo-pastewnym mocnym i pszennym górskim. Na słabszych glebach (klasa IV i nawet V), w wysokiej kulturze nie powinno się stosować uproszczeń i zbyt oszczędnych technologii. Gleba powinna mieć uregulowany odczyn (pH w 1M KCl powyżej 5,8), zawierać jak najwięcej próchnicy i co najmniej średnią zasobność przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu.
Wiosną jak najbardziej uprościć uprawki, by ograniczyć straty wody, a jednocześnie zniszczyć kiełkujące chwasty. Wyrównać pole włóką lub broną, zastosować przedsiewną dawkę azotu i przykryć nawóz broną z wałem strunowym. Uprawa wiosenna powinna być jak najpłytsza, najlepiej do głębokości siewu nasion. Wysiew nasion możliwie jak najwcześniej, (temperatura gleby powyżej 6°C) w południowo-zachodnich rejonach do 15 kwietnia, w środkowej Polsce 15‑20 kwietnia, a w rejonach północno-wschodnim i podgórskim do 5 maja.
Wymagania pokarmowe
Burak pastewny ma duże wymagania pokarmowe, ponieważ z plonem 10 t korzeni z odpowiednią masą liści przeciętnie pobiera: 25‑35 kg azotu (N), 12 kg fosforu (P2O5), 45‑70 kg potasu (K2O), 10‑18 kg wapnia (CaO), 8‑10 kg magnezu (MgO), 4 kg siarki (S) lub w przeliczeniu na SO3 – 10 kg oraz 70 g boru (B), 25 g miedzi (Cu), 240 g manganu (Mn), 1,5 g molibdenu (Mo) i 135 g cynku (Zn). Wykazuje dużą wrażliwość na niedobór boru i manganu oraz średnią na miedź, molibden i cynk.
Nawożenie
Jeżeli gleba jest bardzo kwaśna (optymalne pH w 1M KCl 5,8‑6,8), to najlepiej wapnować co najmniej z rocznym wyprzedzeniem, ponieważ odczyn gleby po wapnowaniu stabilizuje się około 1 roku. Burak nie lubi gleby świeżo wapnowanej, ze względu na ograniczoną wówczas przyswajalność większości mikroskładników, na brak których roślina reaguje spadkiem plonu. W przypadku bardzo niskiej zasobności gleby w magnez zaleca się stosować wapno magnezowe, nawet bezpośrednio po przedplonie w niewielkich ilościach - 500‑1000 kg/ha dolomitu. Źle rośnie na glebach ubogich w magnez.
Nawożenie organiczne
Burak pastewny dobrze reaguje na obornik w dawce 30‑35 t/ha. Nie wolno stosować jednorazowo większej dawki. Obornik można stosować tylko jesienią (wiosną stosować pod kukurydzę)- po zbiorze zbóż, aż do późnej jesieni - i przykryć orką „odwrotką” lub orką zimową. Orki zimowej nie zostawiać w ostrej skibie.
Z dawką 30 t obornika bydlęcego wprowadzamy 150 kg azotu, 90 kg fosforu i około 200 kg potasu i burak pastewny wykorzysta około 60‑70 kg azotu, 25 kg fosforu i 120 kg potasu. Obornik pokrywa wymagania pokarmowe buraka (plon 60 t z ha) na poziomie około 35% azotu i fosforu oraz prawie 50% potasu. Stosując obornik, dawki nawozów mineralnych zmniejszamy, do wielkości zalecanych dla bardzo wysokiej zasobności gleby.
Jeżeli dysponujemy jeszcze gnojówką, to zastosowanie 20 m3 na hektar wiosną (nie na zbyt wilgotną glebę, bo nie wolno gleby podtopić) jest dodatkowo źródłem 80 kg azotu i 160 kg potasu. Gnojówka prawie nie zawiera fosforu. Łącznie daje to dawkę 140‑150 kg azotu i 280 kg potasu, czyli zapewnia około 75% dawki azotu, 50% fosforu i całą dawkę potasu.
W gospodarstwach dysponujących gnojowicą zastosowanie dawki 25 m3 jesienią i 25 m3 wiosną pokrywa wymagania buraka względem fosforu i potasu. Uzupełnienia wymaga tylko nawożenie azotem.
Nawożenie mineralne
Nawożenie fosforem i potasem jest najbardziej efektywne gdy nawozy są dobrze wymieszane z 10‑20 cm warstwą gleby. Nawozy kompleksowe stosować najlepiej pod orkę zimową. Stosowanie wszystkich nawozów wiosną, łącznie z azotem powoduje powierzchniowe zasolenie gleby, co wpływa na nierównomierne i słabe wschody.
Zalecane dawki, uwzględniające nie tylko wymagania pokarmowe, ale także zasobność gleby, przedstawiono w tabeli.
Zalecane dawki nawozów kompleksowych* pod buraka pastewnego na oborniku lub gnojowicy w kg/ha
Nawóz [N:P2O5:K2O:(MgO:SO3)] | Zasobność gleby w fosfor i potas | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
bardzo niska i niska | średnia1 | wysoka i bardzo wysoka | |||||||||
Przewidywany plon korzeni w t/ha | 45 | 55 | 50 | 60 | 55 | 80 | |||||
POLIFOSKA PLUS [5:10:20:(7:9] | 540+60 K2 | 660+75 K | 350 | 420 | 229 | 320 | |||||
POLIFOSKA 4 [4:12:32:(2:9)] | 450 | 550 | 290 | 350 | 185 | 265 | |||||
POLIFOSKA 5 [5:15:30:(2:7)] | 360+60 K | 440+75 K | 230 | 280 | 145 | 215 | |||||
POLIFOSKA 6 [6:20:30:(7)] | 270+100 K | 330+130 K | 175+90 K | 210+105 K | 110 | 160 | |||||
POLIFOSKA PETROPLON [5:10:30:(3:9)+0,1 B] | 540 | 660 | 350 | 420 | 220 | 320 | |||||
POLIFOSKA M [5:16:24:(4:7)] | 340+100 K | 410+130 K | 220+90 K | 260+105 K | 140 | 200 | |||||
POLIDAP Light [14: 34:(17)] + sól potasowa 60 | 160 + 240 | 195 + 290 | 100 + 165 | 125 + 200 | 65 + 80 | 95 + 120 | |||||
POLIDAP [18:46:(5)] + sól potasowa 60 | 120 +240 | 145 +290 | 75 +165 | 90 +200 | 50 + 80 | 70 + 120 |
* - przewidując plon 50 t korzeni z hektara należy stosować dawki podane w tabeli, na przykład na glebie o średniej zasobności zastosować 290 kg/ha POLIFOSKI 4, a przy plonie 60 t korzeni – po 350 kg/ha POLIFOSKI 4;
1 - jeżeli nie jest znana zasobność gleby, stosować dawki jak dla średniej zasobności, do czasu wykonania analizy gleby;
2 – kg/ha soli potasowej, zawierającej 58‑60% K2O.
Zalecane dawki są bardzo oszczędne (minimalne), ale wysoce efektywne, a stosowanie mniejszego nawożenia powoduje znaczne obniżenie plonów.
Uprawa buraka pastewnego bez obornika na glebie o bardzo niskiej i niskiej zasobności gleby jest bardzo zawodna.
Ważny wybór nawozu
Ze względu na około 3‑4 -krotnie większe pobieranie potasu niż fosforu przez buraka, zaleca się stosować nawóz kompleksowy o jak szerszym stosunku fosforu do potasu (P:K), czyli: POLIFOSKĘ 4 (P:K-1:2,7), POLIFOSKĘ 5, POLIFOSKĘ PLUS (P:K-1:2) lub POLIFOSKĘ PETROPLON (P:K-1:3).
W przypadku uprawy na oborniku, szczególnie bydlęcym lub gnojowicy, które są bogatym źródłem potasu, można stosować nawóz kompleksowy o węższym stosunku P:K, czyli 1:1,5 (POLIFOSKA 6, POLIFOSKA M).
Nawożenie azotem
Burak pastewny wymaga stosowania około 30 kg azotu na każde 10 ton korzeni, to znaczy, by zabezpieczyć plon 60 t korzeni należy stosować 180 kg N/ha. W naszych warunkach burak pobiera z zapasów glebowych 30‑50 kg azotu, czyli zalecana dawka wynosi 130‑150 kg N/ha. W uprawie na oborniku dawkę można zmniejszyć o 50‑70 kg, czyli w formie nawozów mineralnych stosować od 80 do 130 kg N/ha.
Przedsiewnie zaleca się stosować jak najmniejszą część, do 40% dawki azotu. Wskazane jest stosować azot jak najwcześniej, już 14‑21 dni przed siewem buraka w dawce 40‑60 kg N/ha. Zaleca się zastosować przedsiewnie około 120‑170 kg/ha saletry amonowej lub 140‑200 kg/ha saletrzaku, najlepiej z borem. W przypadku stosowania obornika, gnojowicy lub gnojówki nawożenie azotem można rozpocząć po wschodach buraka (2‑4 liście).
Przykładowe dawki nawozów azotowych do nawożenia buraka pastewnego na oborniku lub gnojowicy w kg/ha*
Termin i forma nawozu | Potrzeby nawożenia azotem | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
duże i bardzo duże | średnie1 | bardzo małe i małe | |||||||||
Przewidywany plon korzeni w t/ha | 45 | 55 | 50 | 60 | 55 | 80 | |||||
N-1 wiosną przedsiewnie2: saletra amonowa lub RMS 28, albo saletrzak z borem | 90 110 | 90 110 | 90 110 | 90 110 | 0 0 | 0 0 | |||||
N-2 druga dawka, faza 4 i 6‑8 liści: saletra amonowa lub mocznik.pl | 135 100 | 190 140 | 130 100 | 180 130 | 160 120 | 235 175 |
* w zależności od przewidywanego plonu zalecane nawożenie azotem, na przykład plon korzeni buraka pastewnego 60 t z ha na glebie o średnich potrzebach nawożenia azotem: wczesną wiosną przedsiewnie pierwszą dawkę (N-1) - 90 kg saletry amonowej lub 110 kg saletrzaku, a druga dawka (N-2) to 180 kg/ha saletry amonowej lub 130 kg mocznika.pl, stosowane po połowie w dwóch terminach;
1 - jeżeli występują problemy z oceną potrzeb nawożenia azotem zaleca się dawki w wysokości jak dla średnich potrzeb nawożenia;
2 - w przypadku stosowania gnojowicy lub gnojówki nie stosować przedsiewnej dawki azotu.
Azot, a głównie zawarta w nawozie forma amonowa (saletra amonowa, saletrzaki, mocznik.pl, RSM), w warunkach gleb świeżo wapnowanych lub przewapnowanych wpływa toksycznie na kiełki buraka, co może powodować zmniejszenie obsady roślin. Z kolei forma saletrzana bardzo ogranicza rozwój korzenia. Najbardziej bezpieczne jest w związku z tym stosowanie azotu pogłównie, możliwie przed spodziewanym deszczem.
Pogłówną część azotu (N-2) wysiewać, gdy rośliny mają co najmniej 4 liście, nie później jak do połowy lipca. Im później stosuje się pogłównie azot, tym bardziej może wpływać na plon liści, a nie korzeni. Pogłównie najlepiej stosować saletrę amonową lub mocznik.pl, na suche liście, przed spodziewanym deszczem.
Dokarmianie dolistne
Burak reaguje dobrze na dokarmianie dolistne mocznikiem.pl. Zaleca się stosować 6% wodny roztwór mocznika.pl, czyli 6 kg masy mocznika.pl w 100 litrach wody i siarczan magnezu oraz mikroskładniki.Ciecz robocza nie powinna być zbyt zimna, bo burak jest szczególnie wrażliwy na „szok termiczny”. Różnica pomiędzy temperaturą powietrza i roztworu nie powinna być większa jak 10‑12°C. Oprysk drobnokroplisty można wykonywać od fazy 8 liści właściwych do zwarcia rzędów, w odstępach co 8‑12 dni. Zaleca się stosować co najmniej dwukrotnie nawóz mikroskładnikowy, szczególnie z borem i manganem, a w uprawie bez obornika, na glebach o wyższym odczynie oraz na słabszych stanowiskach także miedź, molibden i cynk.
Przyorując liście buraczane, pozostawia się w glebie średnio na każde 10 ton korzeni 18 kg azotu (N), 4,5 kg fosforu (P2O5) i 25 kg potasu (K2O), czyli przy plonie 60 ton stanowi to 108 kg azotu, 27 kg fosforu i 150 kg potasu, co powinno być uwzględnione przy ustalaniu dawki nawozu pod następną roślinę.
Wpływ nawożenia na jakość korzeni
Nawożenie fosforem, potasem i magnezem zwiększa odporność roślin na czynniki chorobotwórcze i stres wodny. Składniki te wpływają na tworzenie i gromadzenie białka i cukrów w korzeniach. Azot powoduje wzrost zawartości białka w korzeniach, jednak zwiększanie jego zawartości nadmiernymi dawkami nawozu nie jest wskazane, ponieważ skład aminokwasowy i wartość białka ulega wówczas pogorszeniu. Podobnie nadmierne nawożenie potasem jest niewskazane ze względu na możliwość obniżania jakości korzeni buraka. Nadmiar azotu i potasu wpływa na większe uwodnienie korzeni, a więc gorsze ich przechowywanie.
Groch
Charakterystyka ogólna
Wysokie plony grochu można uzyskać na terenie całego kraju. Jest to roślina o właściwościach fitosanitarnych i fitomelioracyjnych.
Wymaga wczesnego siewu, od połowy do końca marca, gdyż z nasion kiełkujących w niższej temperaturze (kiełkuje w temperaturze 1‑2°C i znosi przymrozki do -6°C) roślina lepiej się ukorzenia, szybciej się rozwija, wcześniej i obficiej kwitnie i równomierniej dojrzewa. Opóźnienie siewu nasion grochu do połowy kwietnia zwiększa ryzyko niskich plonów. Wymaga on głębokiego siewu, na głębokość 5‑6 cm, co sprzyja lepszemu ukorzenieniu. Groch jest wrażliwy na niedobór wody, głównie w okresie tworzenia pąków kwiatowych i podczas kwitnienia, co objawia się słabym zawiązywaniem strąków. Nie lubi nadmiaru wody w okresie dojrzewania, dlatego w rejonach podgórskich, w wilgotne lata, jego uprawa jest bardziej ryzykowna.
Nasiona stanowią cenną wysokobiałkową paszę i zawierają z wszystkich roślin strączkowych najmniej substancji antyżywieniowych, takich jak taniny i glikozydy. Bardzo dobra pasza białkowa dla świń i drobiu, z dużą zawartością lizyny.
Powodzenie uprawy grochu zależy w dużym stopniu od jak najwcześniejszego siewu na głębokość 5‑6 cm.
Wymagania glebowe
Groch ma mniejsze wymagania glebowe jak bobik. Wymaga jednak gleb głębokich, żyznych, zasobnych w próchnicę i wapń oraz o dobrych właściwościach wilgotnościowych. Nie lubi gleb zachwaszczonych, zbyt ciężkich i zlewnych. Najlepszymi są gleby kompleksu pszennego bardzo dobrego i dobrego, żytniego bardzo dobrego oraz pszennego górskiego (klasa I-IVa). Słabiej plonuje na glebach kompleksu żytniego dobrego (klasa IV). Słabsze gleby (klasa V) nadają się bardziej do uprawy peluszki. Gleba powinna mieć uregulowany odczyn (pH w 1M KCl powyżej 5,5), zawierać jak najwięcej próchnicy i co najmniej średnią zasobność przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu. Pole musi być dobrze odchwaszczone i idealnie wyrównane, bo groch powinien być bardzo nisko koszony.
Wymagania pokarmowe
Groch jako roślina motylkowa współżyje z bakteriami brodawkowymi i za ich pomocą może korzystać z azotu znajdującego się w powietrzu. Nawożenie azotem jest w związku z tym niskie. Pobiera przeciętnie z plonem 1 t nasion wraz z odpowiednią masą słomy: 50 kg azotu (N), 14 kg fosforu (P2O5), 30‑35 kg potasu (K2O), 25‑30 kg wapnia (CaO), 6‑8 kg magnezu (MgO), 6 kg siarki (S) lub w przeliczeniu na SO3 – 15 kg, 25 g boru (B), 10 g miedzi (Cu), 100 g manganu (Mn), 2 g molibdenu (Mo) i 70 g cynku (Zn). Jest wrażliwy na niedobór boru i molibdenu.
Nawożenie
Jeżeli gleba jest bardzo kwaśna (pH w 1M KCl poniżej 5,5), to po zbiorze przedplonu zastosować wapno węglanowe lub tlenkowe. Groch uprawiany jest najczęściej po zbożach, więc wapno stosować już na ściernisko. W przypadku bardzo niskiej zasobności gleby w magnez zaleca się stosować wapno magnezowe w niewielkich ilościach - 300‑500 kg/ha dolomitu. Groch źle rośnie na glebach ubogich w magnez.
Nawożenie fosforem i potasem jest najbardziej efektywne gdy nawozy są dobrze wymieszane z 10‑20 cm warstwą gleby. Nawozy kompleksowe najlepiej stosować pod orkę zimową. Znacznie gorszym jest termin wiosenny, bo należy stosować je wówczas pod kultywator, a więc następuje przesuszanie gleby oraz opóźnia się termin siewu. Wiosną pole powinno się tylko włókować lub bronować, zastosować startową dawkę azotu, następnie zastosować agregat uprawowy i wysiać nasiona.
Zalecane dawki, uwzględniające nie tylko wymagania pokarmowe, ale także zasobność gleby, przedstawiono w tabeli.
Zalecane dawki nawozów kompleksowych* do nawożenia grochu w kg/ha
Nawóz[N:P2O5:K2O:(MgO:SO3)] | Zasobność gleby | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
bardzo niska i niska | średnia1 | wysoka i bardzo wysoka | ||||
Przewidywany plon nasion w t/ha | 3,0 | 3,5 | 3,5 | 4,0 | 4,5 | 5,0 |
POLIFOSKA PLUS [5:10:20:(7:9] | 510 | 600 | 420 | 480 | 270 | 300 |
POLIFOSKA 4 [4:12:32:(2:9)] | 425 | 500 | 350 | 400 | 225 | 250 |
POLIFOSKA 5 [5:15:30:(2:7)] | 340 | 400 | 280 | 320 | 180 | 200 |
POLIFOSKA 6 [6:20:30:(7)] | 255 | 300 | 210 | 240 | 135 | 150 |
POLIFOSKA PETROPLON [5:10:30:(3:9)+0,1 B] | 510 | 600 | 420 | 480 | 270 | 300 |
POLIFOSKA M [5:16:24:(4:7)] | 320 | 370 | 260 | 300 | 170 | 190 |
POLIDAP Light [14:34:(17)] + sól potasowa 60 | 150 + 150 | 175 + 175 | 125 + 115 | 140 + 135 | 80 + 90 | 90 + 100 |
POLIDAP [18:46:(5)] + sól potasowa 60 | 110 + 150 | 130 + 175 | 90 + 115 | 105 + 135 | 60 + 90 | 65 + 100 |
* - przewidując plon 3,5 t nasion z hektara należy stosować dawki podane w tabeli, na przykład na glebie o średniej zasobności zastosować 280 kg/ha POLIFOSKI 5, a przy plonie 4,0 t nasion - 320 kg/ha POLIFOSKI 5;
1 - jeśli nie jest znana zasobność gleby, stosować dawki jak dla gleby średnio zasobnej, do czasu wykonania analizy gleby.
Zalecane dawki są bardzo oszczędne (minimalne), ale wysoce efektywne, a stosowanie mniejszego nawożenia powoduje znaczne obniżenie plonów.
Ważny wybór nawozu
Ze względu na około dwukrotnie większe pobieranie potasu niż fosforu przez groch, zaleca się stosować nawóz kompleksowy o jak szerszym stosunku fosforu do potasu (P:K), czyli: POLIFOSKĘ 4 (P:K-1:2,7), POLIFOSKĘ 5, POLIFOSKĘ PLUS (P:K-1:2) lub POLIFOSKĘ PETROPLON (P:K-1:3).
W przypadku uprawy po przyoranej słomie zbóż, która jest bogatym źródłem potasu, można stosować nawózkompleksowy o węższym stosunku P:K, czyli 1:1,5 (POLIFOSKA 6, POLIFOSKA M).
Nawożenie azotem
Z reguły groch uprawiany jest po zbożach i wówczas wymaga zastosowania 40‑60 kg/ha azotu na kilka dni przed siewem nasion. W tym terminie najlepiej stosować azot w postaci saletry amonowej w ilości od 110 do 170 kg/ha lub saletrzak w ilości 140‑210 kg/ha. Wiosennym źródłem nie tylko azotu, ale także siarki dla grochu może być Saletrosan, najlepiej w dawce do 200 kg/ha.
Pomimo iż rośliny motylkowe mają zdolność wiązania azotu z atmosfery, to groch bardzo dobrze reaguje na dość wysokie, przedsiewne nawożenie azotem. Zaleca się dodatkowe zaprawianie nasion nitraginą i związkami molibdenu, na przykład molibdenianem amonu.
Dokarmianie dolistne
Bardzo wysoką efektywność wykazujedokarmianie dolistne. Grochu nie dokarmia się dolistnie azotem (mocznikiem.pl), lecz magnezem i mikroskładnikami. Przy okazji zwalczania chorób i szkodników zaleca się na 100 litrów wody, łącznie 5 kg siarczanu magnezu i nawozy mikroskładnikowe, przede wszystkim z molibdenem, manganem i małą do 50 g/ha dawka boru, stosowaną co najmniej dwukrotnie. Opryski: od fazy 7‑8 wyrośniętych liści do fazy przed kwitnieniem.
Przyorując słomę, pozostawia się w glebie średnio na każdą 1 tonę nasion: 16 kg azotu (N), 3,5 kg fosforu (P2O5) i 18 kg potasu (K2O) oraz znaczne ilości tych składników w pozostałych resztkach pożniwnych, głównie w korzeniach, co stanowi 60‑80 kg, a w resztkach peluszki do 100 kg azotu na hektar.
Wpływ nawożenia na jakość nasion
Nawożenie fosforem, potasem i magnezem zwiększa odporność roślin na czynniki chorobotwórcze i stres wodny. Składniki te wpływają na tworzenie i gromadzenie się w nasionach białka i cukrów. Fosfor wpływa także na dobre wykształcenie nasion i ich równomierne dojrzewanie. Azot wpływa na wzrost zawartości białka i węglowodanów w nasionach oraz lepszą ich strawność. O dobrym kwitnieniu i zawiązywaniu nasion decyduje bor. Duży wpływ na zawartość białka i skład aminokwasowy wykazuje molibden. O jakości nasion decyduje także gęstość siewu i przebieg pogody, które mają często większy wpływ jak stosowane nawożenie.
Gryka
Charakterystyka ogólna
Ze względu na wartość nasion i łuski, gryka jest bardzo cenną rośliną uprawną. Jest rośliną miododajną i z 1 ha plantacji można uzyskać do 220 kg miodu.
Gryka nie należy do rodziny traw lecz rdestowatych, ale zaliczana jest do roślin zbożowych, ze względu na podobny sposób uprawy i użytkowania. Jest rośliną jarą, o krótkim okresie wegetacji, wynoszącym 90‑100 dni. Charakteryzuje się silnie rozwiniętym, palowym systemem korzeniowym z korzeniami przybyszowymi, co uodparnia roślinę na suszę i ułatwia pobieranie składników pokarmowych, a więc prawie nie reaguje na przedplon. Jest wrażliwa na niskie temperatury i nasiona kiełkują w temperaturze 7‑8°C; optymalna temperatura wzrostu wynosi 15‑22°C. Ginie w temperaturze 2°C.
Największy wpływ na uzyskanie wysokiego plonu mają warunki pogodowe. Jest rośliną owadopylną i pyłek musi być przenoszony przez pszczoły z kwiatów o długich pręcikach i krótkim słupku na kwiaty o krótkich pręcikach i długim słupku lub odwrotnie. Żywotność kwiatów wynosi jeden dzień. Ilość pszczół i pogoda korzystna do oblotu decyduje o liczbie zawiązanych nasion oraz plonie. W praktyce zawiązuje się od 10 do 40% nasion w stosunku do wytworzonych kwiatów.
Wymagania glebowe
Gryka ma dość małe wymagania glebowe ze względu na silny system korzeniowy. Może być uprawiana na glebach kompleksu żytniego bardzo dobrego i dobrego (klasa III i IV), gorzej plonuje na kompleksie żytnim słabym (klasa IVb i V). Gleba nie musi mieć uregulowanego odczynu, bo lubi gleby kwaśne, o pH w 1M KCl około 5). Gleba powinna natomiast zawierać jak najwięcej próchnicy i co najmniej średnią zasobność przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu. Pole przed uprawą gryki należy starannie odchwaszczone, bo zwalczanie chwastów w gryce jest ograniczone.
Wiosną jak najbardziej ograniczyć uprawki, by zminimalizować straty wody, a jednocześnie jak najdokładniej zniszczyć kiełkujące chwasty. Wyrównać pole włóką lub broną, zastosować przedsiewnie nawozy i przykryć je broną z wałem strunowym. Wysiew nasion 15‑20 maja, a tylko w rejonach północnych i podgórskim, gdzie mogą występować późniejsze przymrozki - 20‑25 maja. W przypadku uprawy po poplonach ozimych, siew na przełomie maja i czerwca.
Wymagania pokarmowe
Silny system korzeniowy ułatwia pobieranie składników pokarmowych i wody z gleby, dlatego bardzo dobrze reaguje na nawożenie azotem, fosforem, potasem i magnezem, na których niedobór jest wrażliwa. Gryka z plonem 1 t nasion i odpowiednią ilością słomy przeciętnie pobiera: 42 kg azotu (N), 21 kg fosforu (P2O5), 54 kg potasu (K2O), 27 kg wapnia (CaO), 13 kg magnezu (MgO) oraz 36 g boru (B), 15 g miedzi (Cu), 290 g manganu (Mn), 1,7 g molibdenu (Mo) i 180 g cynku (Zn).
Nawożenie
W przypadku bardzo niskiej zasobności gleby w magnez zaleca się stosować wapno magnezowe, nawet niewielkie ilości - 200‑500 kg/ha dolomitu, ponieważ gryka źle rośnie na glebach ubogich w magnez.
Nawożenie fosforem i potasem jest najbardziej efektywne gdy nawozy są dobrze wymieszane z 10‑20 cm warstwą gleby. Nawozy kompleksowe stosować najlepiej wiosną, by wymieszać je z glebą, wykonując uprawki przedsiewne 7‑10 dni przed siewem. Dawki nawozów, w zależności od zasobności gleby i przewidywanego plonu, przedstawiono w tabeli.
Zalecane dawki nawozów kompleksowych do przedsiewnego nawożenia gryki w kg/ha*
Nawóz [N:P2O5:K2O:(MgO:SO3)] | Zasobność gleby w fosfor i potas | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
bardzo niska i niska | średnia1 | wysoka i bardzo wysoka | ||||
Przewidywany plon nasion w t/ha | 1,0 | 1,5 | 1,5 | 2,0 | 2,0 | 2,5 |
POLIFOSKA® PLUS [5:10:20:(7:9)] | 180 | 275 | 200 | 270 | 170 | 210 |
POLIFOSKA® 4 [4:12:32:(2:9)] | 180 | 275 | 200 | 270 | 170 | 210 |
POLIFOSKA® 5 [5:15:30:(2:7)] | 150 | 220 | 160 | 230 | 130 | 170 |
POLIFOSKA® 6 [6:20:30:(7)] | 110 | 165 | 120 | 160 | 100 | 125 |
POLIFOSKA® M [5:16:24:(4:7)] | 140 | 210 | 150 | 200 | 125 | 155 |
POLIDAP® Light [14:34:(17)] + sól potasowa 60 | 65 + 70 | 100 + 100 | 70 + 75 | 95 + 100 | 60 + 70 | 75 + 85 |
POLIDAP® [18:46:(5)] + sól potasowa 60 | 50 + 70 | 70 + 100 | 55 + 75 | 70 + 100 | 45 + 70 | 55 + 85 |
* - przewidując plon 1,5 t nasion gryki z hektara należy stosować dawki podane w tabeli, na przykład na glebie o średniej zasobności zastosować 160 kg/ha POLIFOSKI®5, aprzy plonie 2 t nasion - 230 kg/ha POLIFOSKI® 5;
1 - jeżeli nie jest znana zasobność gleby, stosować dawki jak dla średniej zasobności, do czasu wykonania analizy gleby.
Zalecane dawki są bardzo oszczędne (minimalne), ale wysoce efektywne, a stosowanie mniejszego nawożenia powoduje znaczne obniżenie plonów.
Ważny wybór nawozu
W przypadku zbioru słomy w uprawie „gryka po zbożu” zaleca się stosować nawóz kompleksowy o szerszym stosunku fosforu do potasu (P:K), czyli co najmniej 1:1,5, (POLIFOSKA® 6, POLIFOSKA® M), a na glebie lżejszej lub ubogiej w potas - o jeszcze szerszym stosunku: POLIFOSKA® 4 (P:K-1:2,7), POLIFOSKA® PLUS, POLIFOSKA® 5 (P:K-1:2).
W przypadku przyorywania słomy (która jest bogatym źródłem potasu) w uprawie „gryka po zbożu” stosowany nawóz kompleksowy może charakteryzować się węższym stosunkiem P:K, najlepiej 1:1,5 (POLIFOSKA® 6, POLIFOSKA® M).
Nawożenie azotem
Na każdą tonę nasion i proporcjonalną ilość słomy gryka pobiera około 40 kg azotu. Na słabych glebach (klasa IVb i V) plonuje niżej, dlatego zaleca się stosować 40‑60 kg N/ha. Na glebach kompleksu żytniego bardzo dobrego i dobrego (klasa III i IV) plon nasion może wynosić w sprzyjających latach 1,5 do nawet 2,5 t z hektara, czyli zaleca się stosować 60‑80 kg N/ha. Dobre zaopatrzenie gryki w azot wpływa dodatnio na rozgałęzianie się łodyg i zwiększenie liczby kwiatostanów oraz zawiązywanych owoców.
Ilość pobieranego azotu wzrasta proporcjonalnie do wzrostu masy gryki, a nawozy azotowe są bardzo „ruchliwe” w glebie, stąd dawki azotu zaleca się dzielić. Nie powinno stosować się jednorazowo więcej jak 50 kg/ha azotu. Jeżeli planowana dawka azotu nie przekracza 50 kg/ha można ją w całości zastosować przedsiewnie. Wyższe dawki najlepiej stosować wiosną w dwóch terminach:
- 1 termin - 7‑10 dni przed siewem gryki w ilości 30‑40 kg N/ha w formie mocznika.pl lub RSM, saletry amonowej, saletrzaku;
- 2 termin - na początku kwitnienia - w ilości 30‑40 kg N/ha, najlepiej w formie saletry amonowej.
Zaleca się stosować wiosną azot z siarką, czyli POLIFOSKĘ® 21 [N(MgS) 21-(4‑35)] w dawce 150‑200 kg/ha. Z dawką 200 kg/ha POLIFOSKI® 21 wprowadza się 70 kg siarki (SO3), czyli 28 kg S oraz 8 kg łatwo przyswajalnego magnezu.
Dokarmianie dolistne
Gryki nie zaleca się dokarmiać dolistnie mocznikiem.pl. Zaleca się stosować nawozy mikroskładnikowe i siedmiowodny siarczan magnezu (5% roztwór) w fazie 6‑8 liści i około 10 dni później. Gryka potrzebuje i pobiera znacznie więcej mikroskładników niż inne zboża, boru nawet około 6‑8 razy więcej. W związku z tym poleca się stosować co najmniej dwukrotnie bor (każdorazowo do 100 g/ha), który zwiększa żywotność pyłku, a więc szansę zawiązywania nasion.
Przyorując słomę gryki, pozostawia się w glebie średnio na każdą 1 tonę nasion 22 kg azotu (N), 13 kg fosforu (P2O5) i 46 kg potasu (K2O), czyli przy plonie 1,5 t nasion, z przyoraną słomą wprowadza się do gleby średnio 33 kg azotu, 19,5 kg fosforu i 69 kg potasu.
Przyorując słomę gryki, by przyspieszyć jej rozkład w glebie, należy zastosować azot w ilości 6‑8 kg na 1 tonę słomy, czyli 18‑24 kg N/ha, a więc około 50 kg mocznika.pl lub 65‑85 kg/ha RSM. Mocznik.pl najlepiej stosować przed przyoraniem słomy szczególnie wówczas, gdy po gryce będzie uprawiana roślina ozima.
Wpływ nawożenia na jakość nasion
Prawidłowe nawożenie fosforem, potasem i magnezem oraz siarką zwiększa odporność gryki na choroby, niedobory wody i wyleganie, decyduje także o lepszym wypełnieniu nasion i równomierniejszym dojrzewaniu. Nierównomierność dojrzewania i długość okresu wegetacji nie zależy od poziomu nawożenia, a od przebiegu pogody w okresie wegetacji. Na jakość nasion wpływa sposób zbioru. Równomierne dojrzewanie i celniejsze nasiona uzyskuje się przy zbiorze jednoetapowym, po uprzednio wykonanej desykacji. Desykację wykonuje się gdy 60‑70% owoców jest barwy brunatnej i 15‑20 dni po tym zabiegu można dokonać zbioru kombajnem.
Jęczmień jary
Charakterystyka ogólna
Jęczmień jary jest zbożem o krótkim okresie wegetacji, słabym systemie korzeniowym, wrażliwym na niskie temperatury we wczesnych fazach rozwojowych i niedobór oraz nadmiar wody. Wykazuje małą zdolność przytłumiania chwastów. Wymaga siewu w dobrze ogrzaną rolę i w początkowym okresie po siewie temperatura poniżej 8°C hamuje jego rozwój. Umiarkowana wilgotność gleby do końca krzewienia wpływa na lepsze ukorzenienie. Większych opadów wymaga w fazie strzelania w źdźbło, a przede wszystkim w okresie kłoszenia. Nadmiar wody sprzyja wyleganiu, a w okresie formowania i dojrzewania ziarna sprzyja rozwojowi chorób grzybowych. W warunkach dobrych gleb żytnich daje wyższy i o lepszej wartości paszowej plon jak żyto.
Wymagania glebowe
Jęczmień jary ma dość duże wymagania glebowe ze względu na słaby system korzeniowy i krótki okres wegetacji. Wymaga gleb przewiewnych, ciepłych, dobrze gromadzących wodę. Zboże to zaleca się uprawiać na glebach kompleksów pszennego bardzo dobrego i dobrego (klasa I do IIIb), żytniego bardzo dobrego (klasa IIIa i IIIb), pszennego górskiego i zbożowego górskiego oraz zbożowo-pastewnego mocnego. Na słabszych glebach, na przykład kompleksu żytniego dobrego (klasa IVa i IVb) należy zwrócić większą uwagę na uregulowanie odczynu gleby i wysoką jej kulturę. Na słabszych glebach, to jest dla jęczmienia klasa IV, nie powinno się stosować zbyt dużo uproszczeń i zbyt oszczędnych technologii. Gleba powinna mieć uregulowany odczyn (pH w 1M KCl powyżej 6,0; do 6,8), powinna zawierać jak najwięcej próchnicy i co najmniej średnią zasobność przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu.
Wiosną jak najbardziej ograniczyć uprawki, by zminimalizować straty wody, a jednocześnie zniszczyć kiełkujące chwasty. Wyrównać pole włóką lub broną, zastosować przedsiewne dawki nawozów i przykryć nawozy broną z wałem strunowym. Wysiew zboża możliwie jak najwcześniej, po owsie i pszenicy, bo jęczmień ma większe wymagania cieplne. Wcześniej zasiany lepiej się ukorzeni i rozkrzewi, a dłuższy okres wegetacji (do kwitnienia), wpływa na lepsze plony. Optymalny termin siewu jęczmienia w zależności od temperatury gleby to najczęściej I-II dekada kwietnia. Jest mało wrażliwy na przymrozki, które są mniej szkodliwe dla plonu jak opóźniony termin siewu.
Wymagania pokarmowe
Jako roślina o bardzo słabym systemie korzeniowym, słabo pobiera składniki pokarmowe i wodę z gleby, dlatego wymaga dokładnie zbilansowanego nawożenia. Jęczmień jary z plonem 1 t ziarna i odpowiednią ilością słomy przeciętnie pobiera: 27 kg azotu (N), 11 kg fosforu (P2O5), 22 kg potasu (K2O), 7 kg wapnia (CaO), 4,5 kg magnezu (MgO), 3,5 kg siarki (S) lub w przeliczeniu na SO3 – 9 kg oraz 5 g boru (B), 9 g miedzi (Cu), 260 g żelaza (Fe), 70 g manganu (Mn), 0,7 g molibdenu (Mo) i 60 g cynku (Zn). Wykazuje dużą wrażliwość na niedobór miedzi i średnią na niedobór manganu. Niedobór manganu występuje najczęściej w glebie świeżo wapnowanej oraz przy pH gleby powyżej 6,5.
Nawożenie
Jeżeli gleba jest bardzo kwaśna, stosować wapno węglanowe lub tlenkowe na ścierń, następnie wymieszać je kultywatorem lub wykonać podorywkę i natychmiast zabronować. W przypadku bardzo niskiej zasobności gleby w magnez zaleca się stosować wapno magnezowe, nawet niewielkie ilości - 300‑600 kg/ha dolomitu.
Nawożenie fosforem i potasem jest najbardziej efektywne gdy nawozy są dobrze wymieszane z 10‑20 cm warstwą gleby. Nawozy kompleksowe najlepiej stosować pod orkę - jesienią lub pod wiosenne uprawki przedsiewne, 7‑14 dni przed siewem ziarna. Dawki nawozów, w zależności od zasobności gleby i przewidywanego plonu, przedstawiono w tabeli.
Zalecane dawki nawozów kompleksowych do przedsiewnego nawożenia jęczmienia jarego w kg/ha*
Nawóz [N:P2O5:K2O:(MgO:SO3)] | Zasobność gleby w fosfor i potas | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
bardzo niska i niska | średnia1 | wysoka i bardzo wysoka | ||||
Przewidywany plon ziarna w t/ha | 3,0 | 4,0 | 3,5 | 5,0 | 4,5 | 6,0 |
POLIFOSKA® PLUS [5:10:20:(7:9)] | 360 | 480 | 280 | 400 | 220 | 300 |
POLIFOSKA® 4 [4:12:32:(2:9)] | 300 | 400 | 230 | 330 | 190 | 250 |
POLIFOSKA® 5 [5:15:30:(2:7)] | 240 | 320 | 190 | 270 | 150 | 200 |
POLIFOSKA® 6 [6:20:30:(7)] | 180 | 240 | 140 | 200 | 110 | 150 |
POLIFOSKA® 8 [8:24:24:(9)] | 150 | 200 | 115 | 165 | 95 | 125 |
POLIFOSKA® M [5:16:24:(4:7)] | 225 | 300 | 175 | 250 | 140 | 190 |
POLIDAP® Light [14:34:(17)] + sól potasowa 60 | 105 +90 | 140 +120 | 82 +70 | 115 +100 | 66 +60 | 90 +80 |
POLIDAP® [18:46:(5)] + sól potasowa 60 | 80 +90 | 105 +120 | 60 +70 | 87 +100 | 50 +60 | 65 +80 |
* - przewidując plon 3,5 t ziarna z hektara należy stosować dawki podane w tabeli, na przykład na glebie o średniej zasobności zastosować 140 kg/ha POLIFOSKI® 6, a przy plonie 5 t ziarna - 200 kg/ha POLIFOSKI® 6;
1 - jeżeli nie jest znana zasobność gleby, stosować dawki jak dla średniej zasobności, do czasu wykonania analizy gleby.
Zalecane dawki są bardzo oszczędne (minimalne), ale wysoce efektywne, a stosowanie mniejszego nawożenia powoduje znaczne obniżenie plonów.
Ważny wybór nawozu
W przypadku zbioru słomy w uprawie „zboże po zbożu” nawóz kompleksowy powinien charakteryzować się szerszym stosunkiem fosforu do potasu (P:K), czyli co najmniej 1:1,5, a więc przemiennie w latach zaleca się stosować nawozy o stosunku P:K-1:1,5 (POLIFOSKA® 6, POLIFOSKA® M) i o szerszym stosunku: POLIFOSKA® 4 (P:K-1:2,7), POLIFOSKA® PLUS, POLIFOSKA® 5 (P:K-1:2).
W przypadku przyorywania słomy (która jest bogatym źródłem potasu) w uprawie „zboże po zbożu” stosowany nawóz kompleksowy powinien charakteryzować się węższym stosunkiem P:K, czyli 1:1 do 1:1,5, to znaczy przemiennie w latach należy stosować nawóz o stosunku P:K-1:1 (POLIFOSKA® 8) z nawozami o stosunku P:K-1:1,5 (POLIFOSKA® 6, POLIFOSKA® M).
Nawożenie azotem
Zaleca się stosować w dawce około 25 kg azotu na każdą przewidywaną tonę ziarna. Przewidując plon 4 ton należy stosować 100 kg N/ha minus około 30 kg N/ha z zapasów glebowych = 70 kg N/ha. Na zbyt wysokie i zbyt późno stosowane nawożenie azotem jęczmień reaguje wyleganiem, dlatego ustalając dawkę azotu należy oszacować dostępne zapasy azotu glebowego, które najczęściej wynoszą 30‑50 kg N/ha, a w drugim roku po oborniku i poplonach ścierniskowych lub po motylkowych 50‑70 kg N/ha.
Pamiętać należy o tym, że zboża pobierają najwięcej azotu, bo ponad 70% azotu od fazy krzewienia do fazy rozpoczęcia kłoszenia, a nawozy azotowe są bardzo „ruchliwe” w glebie, stąd dawki azotu należy stosować doglebowo w 2 terminach, jednorazowo nie więcej jak 60 kg/ha azotu.
Jęczmień jary zaleca się nawozić wiosną dawką 70‑110 kg/ha azotu, najlepiej 2 terminach:
- 1 termin - 7‑10 dni przed siewem zboża w ilości 40‑60 kg N/ha,
- 2 termin - wcześniej jak u innych zbóż - już w fazie krzewienia, a nie na początku strzelania w źdźbło, gdy wyczuwalne jest pierwsze kolanko - w ilości 30‑50 kg N/ha azotu.
Można stosować dwie dawki azotu doglebowo oraz dokarmianie dolistne mocznikiem.pl w formie oprysków.
Przykładowe dawki nawozów azotowych do nawożenia jęczmienia jarego w kg/ha*
Termin i forma nawozu | Potrzeby nawożenia azotem | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
duże i bardzo duże | średnie1 | bardzo małe i małe | ||||
Przewidywany plon ziarna w t/ha | 3,0 | 4,0 | 3,5 | 5,0 | 4,5 | 6,0 |
Przedsiewnie na przyorywaną słomę - mocznik.pl | 60 – 90 | |||||
N-1 wiosną przedsiewnie: saletra amonowa lub RSM 28, albo saletrzak | 120 140 | 175 215 | 110 130 | 160 195 | 120 140 | 165 200 |
N-2 druga dawka (faza 31‑37): saletra amonowa lub mocznik.pl | 100 76 | 120 87 | 90 65 | 120 87 | 95 70 | 120 87 |
* w zależności od przewidywanego plonu zalecane nawożenie azotem, na przykład plon ziarna jęczmienia 5 t z ha na glebie o średnich potrzebach nawożenia azotem: przed przyoraniem słomy przedplonu, gdy uprawiana jest po zbożu, zastosować mocznik.pl w dawce 60‑90 kg/ha, wczesną wiosną przedsiewnie pierwszą dawkę (N-1) - 160 kg saletry amonowej lub 195 kg RSM, a druga dawka (N-2) to 120 kg saletry amonowej lub 87 kg/ha mocznika.pl;
1 - jeżeli występują problemy z oceną potrzeb nawożenia azotem zaleca się dawki w wysokości jak dla średnich potrzeb nawożenia.
Wyższe dawki azotu, duże zagęszczenie łanu i częste deszcze mogą prowadzić do wylegania zboża, dlatego intensywna uprawa jęczmienia jarego wymaga co najmniej jednokrotnego skracania, po ukazaniu się drugiego kolanka, a przed ukazaniem się ości.
W rejonach, gdzie często występują wiosenne niedobory wody wskazane jest zastosowanie dużej (70% planowanej) dawki przedsiewnie w formie mocznika.pl lub na glebach cięższych RSM. Mocznik.pl zabezpieczy roślinom azot w początkowym okresie ich wzrostu, gdy jest dobrze wilgotna gleba i umożliwia jednocześnie prawidłowy rozwój korzeni, co powoduje, że rośliny lepiej zniosą późniejsze niedobory wody, a jednocześnie są dobrze odżywione azotem. Saletrzana forma azotu stosowana przedsiewnie w dużej dawce powoduje słaby wzrost i rozwój korzeni.
Dokarmianie dolistne
Dokarmianie dolistne mocznikiem.pl można stosować przy wykonywaniu praktycznie wszystkich zabiegów ochrony zbóż(na choroby grzybowe i szkodniki), gdy dozwolone jest mieszanie pestycydu z mocznikiem. Najlepiej wykonać co najmniej dwukrotne dokarmianie jęczmienia, pierwszy oprysk należy wykonać do końca fazy krzewienia (15% roztwór mocznika.pl z 5% dodatkiem siarczanu magnezu + nawóz z miedzią, manganem, molibdenem i borem). Drugi oprysk zalecany jest w końcu fazy strzelania w źdźbło, stosując 5‑6% roztwór mocznika.pl + nawóz dolistny z manganem i borem. Faza krzewienia lub początek strzelania w źdźbło to najważniejszy termin stosowania większości mikroskładników, które mają duży wpływ na przemiany azotu w roślinie i jakość ziarna. Jest to niezmiernie ważne w warunkach intensywnego nawożenia azotem na glebach świeżo wapnowanych i o uregulowanym odczynie o pH powyżej 6,5. Dobre wyniki uzyskuje się również stosując dolistnie mocznik.pl (+ mangan i zawsze tylko do 50 g/ha boru) w fazie kłoszenia - dawka jakościowa, szczególnie skuteczna w suche lata.
Przyorując słomę jęczmienia jarego, pozostaje w glebie średnio na każdą 1 tonę ziarna 7,5 kg azotu (N), 2,5 kg fosforu (P2O5) i 16 kg potasu (K2O), czyli przy plonie 5 t ziarna, z przyoraną słomą wprowadza się do gleby średnio: 37,5 kg azotu, 12,5 kg fosforu i 80 kg potasu.
Przyorując słomę, by przyspieszyć jej rozkład w glebie, należy zastosować azot w ilości 6‑8 kg na 1 tonę słomy, czyli 24‑34 kg N/ha, a więc najlepiej od 55 do 75 kg/ha mocznika.pl lub 85‑120 kg/ha RSM. Mocznik.pl najlepiej zastosować przed przyoraniem słomy, szczególnie zawsze wówczas gdy po jęczmieniu jarym będzie uprawiana roślina ozima.
Wpływ nawożenia na jakość ziarna
Prawidłowe nawożenie fosforem i potasem zwiększa odporność jęczmienia jarego na choroby, niedobory wody i wyleganie, decyduje także o lepszym wypełnieniu ziarna i równomiernym dojrzewaniu. Największy wpływ na jakość ziarna wykazuje nawożenie azotem, które zwiększa masę plonu oraz zawartość białka w ziarnie. Nadmierne nawożenie azotem sprzyja rozwojowi wielu chorób i szkodników.
Jęczmień jary browarny
Charakterystyka ogólna
Jęczmień browarny, którego ziarno przydatne jest do produkcji piwa, powinno charakteryzować się następującymi cechami: zawartością białka do 11% w suchej masie (najwyżej 11,5%), wysoką zdolnością i energią kiełkowania, wyrównaniem oraz delikatną i nieuszkodzoną łuską barwy jasnożółtej.
Jęczmień browarny jest zbożem o krótkim okresie wegetacji, słabym systemie korzeniowym, wrażliwym na niskie temperatury we wczesnych fazach rozwojowych oraz niedobór i nadmiar wody. Wykazuje małą zdolność przytłumiania chwastów. Wymaga siewu w dobrze ogrzaną rolę i w początkowym okresie po siewie temperatura poniżej 8°C hamuje jego rozwój. Umiarkowana wilgotność gleby do końca krzewienia wpływa na lepsze ukorzenienie. Większych opadów wymaga w fazie strzelania w źdźbło, a przede wszystkim w okresie kłoszenia. Nadmiar wody sprzyja wyleganiu, a w okresie formowania i dojrzewania ziarna sprzyja rozwojowi chorób grzybowych.
W warunkach dobrych gleb żytnich daje wyższy i o lepszej wartości plon jak żyto.
Wymagania glebowe
Jęczmień jary browarny ma dość duże wymagania glebowe ze względu na słaby system korzeniowy i krótki okres wegetacji. Wymaga gleb przewiewnych, ciepłych, dobrze gromadzących wodę. Zboże to zaleca się uprawiać na glebach kompleksów pszennego bardzo dobrego i dobrego (klasa I do IIIb), żytniego bardzo dobrego (klasa IIIa i IIIb), pszennego górskiego i zbożowego górskiego oraz zbożowo-pastewnego mocnego. Na słabszych glebach, na przykład kompleksu żytniego dobrego (klasa IVa i IVb) należy zwrócić większą uwagę na uregulowanie odczynu gleby i wysoką jej kulturę. Na słabszych glebach, to jest dla jęczmienia klasa IV, nie powinno się stosować zbyt dużo uproszczeń i zbyt oszczędnych technologii. Gleba powinna mieć uregulowany odczyn (pH w 1M KCl powyżej 6,0; do 6,8, powinna zawierać jak najwięcej próchnicy i co najmniej średnią zasobność przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu. Im słabsza gleba, uboższa w próchnicę i składniki pokarmowe, tym trudniej uzyskać parametry jakościowe ziarna.
Wiosną jak najbardziej ograniczyć uprawki, by zminimalizować straty wody, a jednocześnie zniszczyć kiełkujące chwasty. Wyrównać pole włóką lub broną, zastosować przedsiewne dawki nawozów i przykryć nawozy broną z wałem strunowym. Wysiew ziarna możliwie jak najwcześniej, po owsie i pszenicy, bo jęczmień ma większe wymagania cieplne. Im wcześniej jest zasiany, tym lepiej się ukorzeni i rozkrzewi, a dłuższy okres wzrostu wegetatywnego (do kwitnienia), powoduje lepsze plonowanie. Optymalny termin siewu zboża w zależności od temperatury gleby to najczęściej I-II dekada kwietnia. Jest mało wrażliwy na przymrozki, które są mniej szkodliwe dla plonu jak opóźniony termin siewu.
Wymagania pokarmowe
Słaby system korzeniowy jęczmienia browarnego, powoduje słabe pobieranie składników pokarmowych i wody z gleby, więc roślina ta wymaga dokładnie zbilansowanego nawożenia. Jęczmień jary browarny z plonem 1 t ziarna i odpowiednią ilością słomy przeciętnie pobiera: 19 kg azotu (N), 11 kg fosforu (P2O5), 22 kg potasu (K2O), 7 kg wapnia (CaO), 4,5 kg magnezu (MgO), 3,5 kg siarki (S) lub w przeliczeniu na SO3 – 9 kg oraz 5 g boru (B), 9 g miedzi (Cu), 260 g żelaza (Fe), 70 g manganu (Mn), 0,7 g molibdenu (Mo) i 60 g cynku (Zn). Wykazuje dużą wrażliwość na niedobór miedzi i średnią na niedobór manganu. Niedobór manganu występuje najczęściej w glebie świeżo wapnowanej oraz przy pH gleby powyżej 6,5.
Nawożenie
Jeżeli gleba jest bardzo kwaśna, stosować wapno węglanowe lub tlenkowe na ścierń, następnie wymieszać je kultywatorem lub wykonać podorywkę i natychmiast zabronować. W przypadku bardzo niskiej zasobności gleby w magnez zaleca się stosować wapno magnezowe, nawet niewielkie ilości - 300‑600 kg/ha dolomitu.
Nawożenie fosforem i potasem jest najbardziej efektywne gdy nawozy są dobrze wymieszane z 10‑20 cm warstwą gleby. Nawozy kompleksowe stosować najlepiej pod orkę - jesienią lub pod wiosenne uprawki przedsiewne, 7‑14 dni przed siewem ziarna. Dawki nawozów, w zależności od zasobności gleby i przewidywanego plonu, przedstawiono w tabeli.
Zalecane dawki nawozów kompleksowych do przedsiewnego nawożenia jęczmienia browarnego w kg/ha*
Nawóz [N:P2O5:K2O:(MgO:SO3)] | Zasobność gleby w fosfor i potas | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
bardzo niska i niska | średnia1 | wysoka i bardzo wysoka | ||||
Przewidywany plon ziarna w t/ha | 3,0 | 4,0 | 3,5 | 5,0 | 4,5 | 6,0 |
POLIFOSKA® PLUS [5:10:20:(7:9)] | 300 | 400 | 230 | 330 | 190 | 250 |
POLIFOSKA® 4 [4:12:32:(2:9)] | 300 | 400 | 230 | 330 | 190 | 250 |
POLIFOSKA® 5 [5:15:30:(2:7)] | 240 | 320 | 190 | 270 | 150 | 200 |
POLIFOSKA® 6 [6:20:30:(7)] | 180 | 240 | 140 | 200 | 110 | 150 |
POLIFOSKA® 8 [8:24:24:(9)] | 150 | 200 | 115 | 165 | 95 | 125 |
POLIFOSKA® M [5:16:24:(4:7)] | 225 | 300 | 175 | 250 | 140 | 190 |
POLIDAP® Light [14:34:(17)] + sól potasowa 60 | 105 + 90 | 140 + 120 | 82 + 70 | 115 + 100 | 66 + 60 | 90 + 80 |
POLIDAP® [18:46:(5)] + sól potasowa 60 | 80 + 90 | 105 +120 | 60 +70 | 87 +100 | 50 +60 | 65 +80 |
* - przewidując plon 3,5 t ziarna z hektara należy stosować dawki podane w tabeli, na przykład na glebie o średniej zasobności zastosować 140 kg/ha POLIFOSKI® 6, a przy plonie 5 t ziarna - 200 kg/ha POLIFOSKI® 6;
1 - jeżeli nie jest znana zasobność gleby, stosować dawki jak dla średniej zasobności, do czasu wykonania analizy gleby.
Zalecane dawki są bardzo oszczędne (minimalne), ale wysoce efektywne, a stosowanie mniejszego nawożenia powoduje znaczne obniżenie plonów.
Ważny wybór nawozu
W przypadku zbioru słomy w uprawie „zboże po zbożu” nawóz kompleksowy powinien charakteryzować się szerszym stosunkiem fosforu do potasu (P:K), czyli co najmniej 1:1:5, a więc przemiennie w latach zaleca się stosować nawozy o stosunku P:K-1:1,5 (POLIFOSKA® 6, POLIFOSKA® M) i o szerszym stosunku: POLIFOSKA® 4 (P:K-1:2,7), POLIFOSKA® PLUS, POLIFOSKA® 5 (P:K-1:2).
W przypadku przyorywania słomy (która jest bogatym źródłem potasu) w uprawie „zboże po zbożu” stosowany nawózkompleksowy powinien charakteryzować się węższym stosunkiem P:K, czyli 1:1 do 1:1,5, to znaczy przemiennie w latach należy stosować nawóz o stosunku P:K-1:1 (POLIFOSKA® 8) z nawozami o stosunku P:K-1:1,5 (POLIFOSKA® 6, POLIFOSKA® M).
Nawożenie azotem
Zaleca się stosować azot jednorazowo wczesną wiosną, 7‑14 dni przed siewem ziarna najlepiej w szybciej działającej formie, a więcsaletrę amonowąlub saletrzak. Dawka całkowita wynosi 50‑70 kg N/ha, czyli w tej dawce należy uwzględnić ilość azotu stosowanego w nawozach wieloskładnikowych. Tak niska dawka nie powinna spowodować nadmiernej zawartości białka w ziarnie. Nie zaleca się stosować azotu pogłównie. Jęczmienia browarnego nie dokarmia się dolistnie mocznikiem.pl. W przypadku bardzo dobrego przebiegu pogody plon ziarna może osiągać 7 t z hektara.
Jeżeli w fazie strzelania w źdźbło występują obfite opady, a łan zboża jest gęsty, zaleca się stosować regulator wzrostu, jednokrotnie, po ukazaniu się drugiego kolanka, a przed ukazaniem się ości. Jeśli dojrzewający jęczmień browarny wylegnie, uzyskuje się drobne ziarno o nadmiernej zawartości białka.
Dokarmianie dolistne
Dokarmianie dolistne nawozami mikroskładnikowymi można stosować przy wykonywaniu praktycznie wszystkich zabiegów ochrony zbóż(na choroby grzybowe i szkodniki), gdy dozwolone jest mieszanie pestycydu z nawozami dolistnymi, głównie mikroskładnikowymi. Najlepiej wykonać co najmniej dwukrotne dokarmianie, pierwszy oprysk zaleca się wykonać w końcu fazy krzewienia (siarczan magnezu inawóz z miedzią, manganem, molibdenem i borem), a drugi oprysk w końcu fazy strzelania w źdźbło, stosując nawóz dolistny z manganem i borem. Koniec fazy krzewienia lub początek strzelania w źdźbło to najważniejszy termin stosowania większości mikroskładników, szczególnie na glebach świeżo wapnowanych i o uregulowanym odczynie o pH powyżej 6,5 oraz w suche lata.
Przyorując słomę jęczmienia jarego, pozostaje w glebie średnio na każdą 1 tonę ziarna 6,5 kg azotu (N), 2,5 kg fosforu (P2O5) i 16 kg potasu (K2O), czyli przy plonie 5 t ziarna, z przyoraną słomą wprowadza się do gleby średnio 32,5 kg azotu, 12,5 kg fosforu i 80 kg potasu.
Przyorując słomę, by przyspieszyć jej rozkład w glebie, należy zastosować azot w ilości 8 kg na 1 tonę słomy, czyli 40 kg N/ha, a więc około 90 kg/ha mocznika.pl lub około 140 kg/ha RSM. Mocznik.pl lub RSM stosować przed przyoraniem słomy, zawsze wówczas, gdy po jęczmieniu będzie uprawiana inna roślina ozima.
Wpływ nawożenia na jakość ziarna
Prawidłowe nawożenie fosforem i potasem zwiększa odporność jęczmienia jarego browarnego na choroby, niedobory wody i wyleganie, decyduje także o równomiernym dojrzewaniu zboża, lepszym wypełnieniu ziarna oraz poprawia jego zdolność i energię kiełkowania. Największy wpływ na jakość ziarna wykazuje nawożenie azotem, które zwiększa masę plonu oraz zawartość białka w ziarnie. Ponieważ ziarno jęczmienia browarnego powinno zawierać poniżej 11% białka, nawożenie azotem zaleca się stosować jednorazowo, tylko przedsiewnie, w niskiej dawce saletry amonowej. Nadmierne nawożenie azotem sprzyja także wyleganiu i rozwojowi wielu chorób oraz szkodników.
Jęczmień ozimy
Charakterystyka ogólna
Jęczmień ozimy jest zbożem o krótszym okresie wegetacji od pozostałych zbóż ozimych. Wymaga wczesnego siewu i najlepiej udaje się w rejonach o długiej i ciepłej jesieni. Nie ma dużych wymagań wodnych i nie lubi nadmiaru opadów. Odporny na susze wiosenne, bo bardzo dobrze wykorzystuje zimowe zapasy wody, dzięki czemu na lżejszych glebach oraz w suche lata daje zadawalające plony. Nadmiar wody w okresie formowania i dojrzewania ziarna sprzyja rozwojowi chorób grzybowych.
Jęczmień ozimy ma dość duże wymagania cieplne. Dobrze rozkrzewiony wytrzymuje temperatury do -12°C (nawet -15°C) bez okrywy śniegowej i do -25°C pod śniegiem. Uprawiany jest więc w rejonach o łagodniejszych zimach, czyli w zachodniej i południowej części kraju. Słoneczna jesień wpływa na wzrost mrozoodporności. Najczęściej wymarza on na przedwiośniu, kiedy nawroty zimy powodują ginięcie rozhartowanych roślin. Rozhartowanie zbóż następuje po zbyt wczesnym stosowaniu wysokiej wiosennej dawki azotu w formie saletrzanej. W warunkach dobrych gleb żytnich daje wyższy i o lepszej wartości paszowej plon jak żyto.
Wymagania glebowe
Jęczmień ozimy ma mniejsze wymagania glebowe jak pszenica, a większe niż żyto. Zboże to zaleca się uprawiać na glebach kompleksów pszennego bardzo dobrego i dobrego (klasa I do IIIb), żytniego bardzo dobrego (klasa IIIa i IIIb), pszennego górskiego i zbożowego górskiego oraz zbożowo-pastewnego mocnego. Na słabszych glebach, na przykład kompleksu żytniego dobrego (klasa IVa i IVb) powodzenie uprawy zależy od kultury gleby i starannej agrotechniki. Na słabszych glebach, a dla jęczmienia są to gleby klasy IV, nie powinno się stosować zbyt dużo uproszczeń i zbyt oszczędnych technologii. Gleba powinna mieć uregulowany odczyn (pH w 1M KCl powyżej 6,0; do 6,8), zawierać jak najwięcej próchnicy i co najmniej średnią zasobność przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu.
Optymalny termin siewu zboża w zależności od rejonu to 12‑18 września,a w rejonie zachodnim i południowo-zachodnim do 25 września. Termin ten gwarantuje dobre rozkrzewienie się zboża jesienią i „zaprogramowanie” plonu. Jęczmień nie jest wrażliwy na osiadanie świeżo zaoranej gleby. Orka może być wykonana 7‑14 dni przed siewem, jednak zastosowanie agregatu z wałem strunowym zapewnia równomierny siew, a później równomierne wschody i rozwój roślin.
Wymagania pokarmowe
Jęczmień ozimy ma dość słaby system korzeniowy, dlatego pobiera składniki pokarmowe i wodę z gleby gorzej jak żyto. Z plonem 1 t ziarna i odpowiednią ilością słomy przeciętnie pobiera: 23‑26 kg azotu (N), 11 kg fosforu (P2O5), 22 kg potasu (K2O), 7 kg wapnia (CaO), 4,5 kg magnezu (MgO), 3,5 kg siarki (S) lub w przeliczeniu na SO3 – 9 kg oraz 5 g boru (B), 9 g miedzi (Cu), 260 g żelaza (Fe), 70 g manganu (Mn), 0,7 g molibdenu (Mo) i 60 g cynku (Zn). Wykazuje dużą wrażliwość na niedobór miedzi i średnią na niedobór manganu. Niedobór manganu występuje najczęściej w glebie świeżo wapnowanej oraz przy pH gleby powyżej 6,5.
Nawożenie
Jeżeli gleba jest bardzo kwaśna, stosować wapno węglanowe lub tlenkowe na ścierń, następnie wymieszać je kultywatorem lub wykonać podorywkę i natychmiast zabronować. W przypadku bardzo niskiej zasobności gleby w magnez zaleca się stosować wapno magnezowe, nawet niewielkie ilości - 300‑600 kg/ha dolomitu.
Nawożenie fosforem i potasem jest najbardziej efektywne gdy nawozy są dobrze wymieszane z 10‑20 cm warstwą gleby. Nawozy kompleksowe stosować najlepiej pod orkę siewną lub uprawki przedsiewne, 7‑14 dni przed siewem zboża. Dawki nawozów, w zależności od zasobności gleby i przewidywanego plonu, przedstawiono w tabeli.
Zalecane dawki nawozów kompleksowych do przedsiewnego i pogłównego nawożenia jęczmienia ozimego w kg/ha*
Nawóz [N:P2O5:K2O:(MgO:SO3)] | Zasobność gleby w fosfor i potas | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
bardzo niska i niska | średnia1 | wysoka i bardzo wysoka | ||||
Przewidywany plon ziarna w t/ha | 3,5 | 4,5 | 5,0 | 6,0 | 5,5 | 7,0 |
POLIFOSKA® PLUS [5:10:20:(7:9)] | 420 | 540 | 400 | 480 | 280 | 350 |
POLIFOSKA® 4 [4:12:32:(2:9)] | 350 | 450 | 330 | 400 | 230 | 290 |
POLIFOSKA® 5 [5:15:30:(2:7)] | 280 | 360 | 270 | 320 | 180 | 230 |
POLIFOSKA® 6 [6:20:30:(7)] | 210 | 270 | 200 | 240 | 140 | 175 |
POLIFOSKA® 8 [8:24:24(9)] | 175 | 225 | 165 | 200 | 115 | 145 |
POLIFOSKA® M [5:16:24:(4:7)] | 260 | 340 | 250 | 300 | 170 | 220 |
POLIDAP® Light [14:34:(17)] + sól potasowa 60 | 125 + 105 | 160 + 135 | 120 + 100 | 140 + 120 | 80 + 75 | 100 + 95 |
POLIDAP® [18:46:(5)] + sól potasowa 60 | 95 +105 | 120 +135 | 87 +100 | 105 +120 | 60 +75 | 75 +95 |
* - przewidując plon 5 t ziarna z hektara należy stosować dawki podane w tabeli, na przykład na glebie o średniej zasobności zastosować 200 kg/ha POLIFOSKI® 6, a przy plonie 6 t ziarna - 240 kg/ha POLIFOSKI® 6;
1 - jeżeli nie jest znana zasobność gleby, stosować dawki jak dla średniej zasobności, do czasu wykonania analizy gleby.
Zalecane dawki są bardzo oszczędne (minimalne), ale wysoce efektywne, a stosowanie mniejszego nawożenia powoduje znaczne obniżenie plonów.
Jeżeli ze względów organizacyjnych lub finansowych nie zastosowano przedsiewnie całej dawki nawozów kompleksowych, można do 50% dawki stosować pogłównie, jak najwcześniej wiosną, czyli gdy jest możliwość wjechania na pole. Taki podział dawki dotyczy gleb o co najmniej średniej zasobności. Na glebach o niskiej zasobności, cała dawka fosforu i potasu winna być stosowana przedsiewnie.
Ważny wybór nawozu
W przypadku zbioru słomy w uprawie „zboże po zbożu” nawóz kompleksowy powinien charakteryzować się szerszym stosunkiem fosforu do potasu (P:K), czyli co najmniej 1:1,5, a więc przemiennie w latach zaleca się stosować nawozy o stosunku P:K-1:1,5 (POLIFOSKA® 6, POLIFOSKA® M) i o szerszym stosunku: POLIFOSKA® 4 (P:K-1:2,7), POLIFOSKA® PLUS lub POLIFOSKA® 5 (P:K-1:2).
W przypadku przyorywania słomy (która jest bogatym źródłem potasu) w uprawie „zboże po zbożu” stosowany nawóz kompleksowy powinien charakteryzować się węższym stosunkiem P:K, czyli 1:1 do 1:1,5, to znaczy przemiennie w latach należy stosować nawóz o stosunku P:K-1:1 (POLIFOSKA® 8) z nawozami o stosunku P:K-1:1,5 (POLIFOSKA® 6, POLIFOSKA® M).
Nawożenie azotem
Zaleca się stosować wczesną wiosną, z chwilą ruszania wegetacji jęczmienia ozimego. Pamiętajmy, że zboża pobierają najwięcej, bo ponad 70% azotu od fazy krzewienia do fazy rozpoczęcia kłoszenia, a nawozy azotowe są bardzo „ruchliwe” w glebie, stąd dawki azotu należy stosować doglebowo w 2 terminach. Nie powinno stosować się jednorazowo więcej jak 60 kg/ha azotu.
Jęczmień ozimy zaleca się nawozić wiosną dawką 20‑25 kg na każdą przewidywaną tonę ziarna, czyli plon ziarna 5 t z hektara wymaga nawożenia od 100 (na dobrym stanowisku) do 125 kg/ha azotu (na słabszym stanowisku). Najlepiej stosować azot wiosną w 2 terminach:
- 1 termin (N1) - z chwilą ruszania wiosennej wegetacji; od 40 kg N/ha, gdy zboże jest bardzo gęste, dobrze rozkrzewione i ma ciemnozielony kolor, do 60 kg N/ha na słabych plantacjach; na słabych plantacjach pierwsza dawka azotu najlepiej w formie saletry amonowej lub RSM i POLIFOSKI® 21 [N(MgS) 21-(4‑35)], albo RSMS, z którymi wprowadza się dodatkowo siarkę,
- 2 termin (N2) - na początku strzelania w źdźbło (wyczuwalne pierwsze kolanko) - 50‑70 kg N/ha azotu.
Taki podział dawki azotu zwiększa plon i zawartość białka w ziarnie.Możnastosować dwie dawki azotu doglebowo, a trzecią planowaną zastosować w formie oprysków.
Przykładowe dawki nawozów azotowych do nawożenia jęczmienia ozimego w kg/ha*
Termin i forma nawozu | Potrzeby nawożenia azotem | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
duże i bardzo duże | średnie1 | bardzo małe i małe | |||||
przewidywany plon ziarna w t/ha | 3,5 | 4,5 | 5,0 | 6,0 | 5,5 | 7,0 | |
przedsiewnie na przyorywaną słomę - mocznik.pl | 60 – 90 | ||||||
N-1 wczesną wiosną: saletra amonowa lub RSM 28, albo saletrzak | 140 170 | 215 260 | 190 230 | 215 265 | 170 207 | 210 260 | |
N-2 druga dawka (10‑30.04 -faza 30‑37): saletra amonowa lub mocznik.pl | 88 65 | 118 87 | 88 65 | 118 87 | 88 65 | 118 87 |
* - w zależności od przewidywanego plonu zalecane nawożenie azotem, na przykład plon ziarna jęczmienia 6 t z ha na glebie o średnich potrzebach nawożenia azotem: przed przyoraniem słomy przedplonu, gdy uprawiana jest po zbożu, zastosować minimum 60‑90 kg mocznika.pl/ha, wczesną wiosną (marzec) pierwsza dawka (N-1) to 215 kg saletry amonowej lub 265 kg RSM, druga dawka (N-2) to 118 kg saletry amonowej lub 87 kg/ha mocznika.pl;
1 - jeżeli występują problemy z oceną potrzeb nawożenia azotem zaleca się dawki w wysokości jak dla średnich potrzeb nawożenia.
Wyższe dawki azotu lub później stosowane mogą prowadzić do wylegania zboża, dlatego intensywna uprawa jęczmienia wymaga co najmniej jednokrotnego skracania, po ukazaniu się drugiego kolanka, a przed ukazaniem się ości (później jak u pszenicy).
Wczesną wiosną Zaleca się stosować saletrę amonową, RSM, mocznik.pl lub saletrzak. Niskie temperatury i powolny jeszcze wzrost zbóż, a w związku z tym powolne pobieranie azotu powoduje, że azot z mocznika.pl lub RSM jest dłużej dostępny dla roślin. W późniejszych terminach zaleca się stosować tylko saletrę amonową lub mocznik.pl.
Jęczmień dobrze reaguje na wiosenne nawożenie siarką. Wskazane jest stosować wczesną wiosną POLIFOSKĘ® 21 [N(MgS) 21-(4‑35)] w dawce 150‑200 kg/ha lub RSMS. Z dawką 200 kg/ha POLIFOSKI® 21 wprowadza się bardzo pożądanej wczesną wiosną siarki - 70 kg (SO3), czyli 28 kg S oraz 8 kg łatwo przyswajalnego magnezu.
Dokarmianie dolistne
Dokarmianie dolistne mocznikiem.pl można stosować przy wykonywaniu praktycznie wszystkich zabiegów ochrony zbóż(na choroby grzybowe i szkodniki), gdy dozwolone jest mieszanie pestycydu z mocznikiem. Najlepiej wykonać co najmniej dwukrotne dokarmianie zboża. Pierwszy oprysk należy wykonać w do końca fazy krzewienia (15% roztwór mocznika.pl + nawóz z miedzią, manganem, molibdenem i borem), a drugi oprysk w końcu fazy strzelania w źdźbło, stosując 5‑6% roztwór mocznika.pl + nawóz dolistny z manganem i borem. Koniec fazy krzewienia lub początek strzelania w źdźbło to najważniejszy termin stosowania większości mikroskładników, które mają duży wpływ na przemiany azotu w roślinie i jakość ziarna, co jest niezmiernie ważne w warunkach intensywnego nawożenia azotem na glebach świeżo wapnowanych i o uregulowanym odczynie o pH powyżej 6,5. Dobre wyniki uzyskuje się również stosując dolistnie mocznik.pl (+ mangan i zawsze tylko do 50 g/ha boru) w fazie kłoszenia - dawka jakościowa, szczególnie skuteczna w suche lata.
Przyorując słomę jęczmienia ozimego, pozostaje w glebie średnio na każdą 1 tonę ziarna 7,5 kg azotu (N), 2,5 kg fosforu (P2O5) i 16 kg potasu (K2O), czyli przy plonie 5 t ziarna, z przyoraną słomą wprowadza się do gleby średnio: 37,5 kg azotu, 12,5 kg fosforu i 80 kg potasu.
Przyorując słomę, by przyspieszyć jej rozkład w glebie, należy stosować 6‑8 kg azotu na 1 tonę słomy, czyli zaleca się stosować 30‑40 kg N/ha, najlepiej od 65 do 90 kg/ha mocznika.pl lub 110‑140 kg/ha RSM. Azot stosować przed przyoraniem słomy, szczególnie wówczas gdy po jęczmieniu będzie ponownie uprawiana inna roślina ozima.
Wpływ nawożenia na jakość ziarna
Prawidłowe nawożenie fosforem i potasem zwiększa odporność jęczmienia ozimego na choroby, mróz, niedobory wody i wyleganie. Decyduje także o lepszym wypełnieniu ziarna i równomiernym dojrzewaniu. Wówczas nawożenie azotem jest efektywniejsze i wzrasta nie tylko wielkość plonu, ale także zawartość białka w ziarnie. Nadmierne lub jednostronne nawożenie azotem sprzyja rozwojowi wielu chorób i szkodników.
Koniczyna czerwona
Charakterystyka ogólna
Koniczyna czerwona to roślina o bardzo silnym, głębokim do kilku metrów, palowym systemie korzeniowym. Cechą charakterystyczną jest tworzenie zgrubienia górnej części korzenia, czyli szyjki korzeniowej, jako organu spichrzowego. Zagłębiona w glebie na kilka centymetrów szyjka korzeniowa decyduje o zimotrwałości koniczyny. W okresie jesieni w szyjce powstają zawiązki pączków, z których wiosną wyrastają nowe pędy. Stan szyjki korzeniowej decyduje o trwałości plantacji i wielkości plonów. By jej nie uszkodzić, nie powinno się używać ciężkiego sprzętu i bijakowych mechanizmów tnących oraz kosić na wysokość 5‑8 cm. Aby szyjka dobrze regenerowała się, zaleca się raz w roku opóźnić zbiór koniczyny do fazy kwitnienia.
Koniczyna czerwona jest rośliną mało odporną na susze, pomimo bardzo głębokiego systemu korzeniowego. W warunkach chłodnej i wilgotnej pogody koniczyna lepiej rośnie i wolniej się starzeje. Wysoka temperatura i susza powoduje jej skarlenie oraz przyspiesza kwitnienie. Dobrze rośnie w rejonach o wyższych opadach, w rejonie południowym i południowo-wschodnim, gorzej w pasie środkowym kraju, najgorzej na Pomorzu i Mazurach.
Jest rośliną o właściwościach fitosanitarnych i fitomelioracyjnych.
Roślina ciepłolubna, dobrze kiełkuje w wilgotnej glebie o temperaturze około 8‑10°C i siana płytko, na głębokość tylko 1‑2 cm. Można wsiewać w jęczmień lub owies, albo w czystym siewie, od połowy kwietnia. Na początku zimy wykazuje małą mrozoodporność, dlatego wczesne mrozy bez okrywy śnieżnej powodują jej wymarzanie. Koniczyna czerwona gorzej znosi zimy jak lucerna.
Stanowi cenną wysokobiałkową paszę, bo zawiera 15‑20% białka i 23‑30% włókna w zależności od fazy zbioru. Im koniczyna młodsza, tym zawiera więcej białka, a mniej włókna. W wyższych temperaturach mniejsza jest zawartość białka, a wyższa włókna. Zawartość substancji antyżywieniowych (fitoestrogenów) u młodych nieprzeżuwaczy może obniżać płodność.
Wymagania glebowe
Koniczyna ma znacznie mniejsze wymagania glebowe jak lucerna. Ważne jest, by zabezpieczyć jej dostateczną ilość wilgoci. Wymaga gleb o uregulowanym odczynie, (toleruje gleby lekko kwaśne) bogatych w wapń, przewiewnych, szybko nagrzewających się i przepuszczalnych. Nie lubi gleb zbyt zwięzłych, o nieprzepuszczalnym podłożu i wysokim poziomie wody gruntowej. Najlepszymi są gleby kompleksów pszennych, zbożowo-pastewnego mocnego i górskiego pszennego oraz zbożowego (klasa I-IV). Można ją także uprawiać na glebach kompleksu żytniego bardzo dobrego i dobrego (klasa III-IV). Gleby żytnie słabe nie nadają się pod uprawę koniczyny, ze względu na niedobór wody. Gleba powinna mieć uregulowany odczyn, (pH w 1M KCl powyżej 5,8), zawierać jak najwięcej próchnicy i co najmniej średnią zasobność przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu.
Wymagania pokarmowe
Koniczyna czerwona jako roślina motylkowa współżyje z bakteriami brodawkowymi i za ich pomocą może korzystać z azotu znajdującego się w powietrzu. W związku z tym nawożenie azotem jest ograniczone.Bardzo dobrze wykorzystuje trudniej dostępne składniki pokarmowe. Z plonem 10 t zielonki przeciętnie pobiera: 55 kg azotu (N), 13 kg fosforu (P2O5), 50‑60 kg potasu (K2O), 35‑40 kg wapnia (CaO), 7‑8 kg magnezu (MgO), 10 kg siarki (S) lub w przeliczeniu na SO3 – 25 kg, 40‑60 g boru (B), 15‑20 g miedzi (Cu), 130‑180 gmanganu (Mn), 1,5‑2 g molibdenu (Mo) i 90‑160 g cynku (Zn). Pobiera duże ilości mikroskładników i na ich niedobór jest średnio wrażliwa.
Nawożenie
Nawet jeżeli gleba ma niewiele niższy odczyn od optymalnego (przy pH w 1M KCl poniżej 5,8), stosować wapnowanie pod przedplon lub bezpośrednio przed jej uprawą, po zbiorze zboża, na ściernisko. Nie wymaga gleb o tak wysokim odczynie jak lucerna, ale bardzo dobrze reaguje na wapnowanie. W przypadku optymalnego odczynu i niskiej zasobności gleby w magnez zaleca się po zbiorze przedplonu stosować wapno magnezowe w ilościach - 500‑1000 kg/ha dolomitu. Koniczyna źle rośnie na glebach ubogich w magnez, a plantacja gorzej zimuje i szybciej wypada. Bardzo dobre zaopatrzenie koniczyny w magnez jest jednym z podstawowych warunków jej trwałości.
Zaleca się dodatkowe zaprawianie nasion nitraginą i związkami molibdenu, na przykład molibdenianem amonu.
Przed założeniem plantacji nawozić fosforem i potasem w dawce pokrywającej potrzeby rośliny ochronnej i koniczyny. Dawkę nawozów kompleksowych pod roślinę ochronną (jęczmień jary lub owies) zwiększyć o co najmniej 50%. Nawozy kompleksowe dobrze wymieszać z orną warstwą gleby, dlatego stosować je pod orkę zimową. Wiosenne ich stosowanie powoduje przesuszanie gleby. Wiosną powinno się zastosować, tylko jednorazowo przed siewem zboża ochronnego, azot w dawce do 60 kg/ha, najlepiej w formie saletry amonowej lub saletrzaku. W latach pełnego użytkowania nawozy kompleksowe stosować wczesną wiosną, przed bronowaniem plantacji.
Dawki uwzględniające nie tylko wymagania pokarmowe, ale także zasobność gleby, zalecane do stosowania w pierwszym i ewentualnie drugim roku pełnego użytkowania (2. i 3. rok uprawy) przedstawiono w tabeli. Ponieważ koniczyna czerwona jest praktycznie rośliną dwuletnią, dlatego w drugim roku pełnego użytkowania uzyskuje się 1‑2 pokosy, następnie przyoruje, by przygotować stanowisko pod rzepak lub zboże ozime.
Zalecane dawki nawozów kompleksowych* do corocznego nawożenia koniczyny czerwonej w latach pełnego użytkowania w kg/ha
Nawóz [N:P2O5:K2O:MgO:SO3)] | Zasobność gleby w fosfor i potas | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
bardzo niska i niska | średnia1 | wysoka i bardzo wysoka | |||||||||
Przewidywany plon zielonki w t/ha | 30 | 35 | 40 | 45 | 45 | 55 | |||||
POLIFOSKA PLUS [5:10:20:(7:9] | 450+125 K2 | 520+145 K | 480+ 105 K | 540+120 K | 360+70 K | 440+85 K | |||||
POLIFOSKA 4 [4:12:32:(2:9)] | 375 | 440 | 400 | 450 | 300 | 370 | |||||
POLIFOSKA 5 [5:15:30:(2:7)] | 300+125 K | 350+145 K | 320+105 K | 360+120 K | 240+70 K | 290+85 K | |||||
POLIFOSKA 6 [6:20:30:(7)] | 225+165 K | 260+190 K | 240+145 K | 270+165 K | 180+100 K | 220+120 K | |||||
POLIFOSKA M [5:16:24:(4:17)] | 280+165 K | 330+190 K | 300+145 K | 340+165 K | 225+100 K | 275+120 K | |||||
POLIDAP Light [14:34:(17)] + sól potasowa 60 | 135 + 275 | 155 + 320 | 140 + 265 | 160 + 300 | 106 + 185 | 130 + 230 | |||||
POLIDAP [18:46:(5)] + sól potasowa 60 | 100 + 275 | 115 + 320 | 105 + 265 | 117 + 300 | 80 + 185 | 95 +230 |
* - przewidując plon 40 t zielonej masy koniczyny czerwonej z hektara należy stosować dawki podane w tabeli, na przykład na glebie o średniej zasobności zastosować 400 kg/ha POLIFOSKI 4 wczesną wiosną, a przy plonie 45 t zielonki - na przykład 270 kg/ha POLIFOSKI 6 wczesną wiosną oraz 165 kg/ha soli potasowej po pierwszym pokosie;
1 - jeśli nie jest znana zasobność gleby, stosować dawki jak dla gleby średnio zasobnej, do czasu wykonania analizy gleby;
2 - kg/ha soli potasowej, zawierającej 58‑60% K2O.
Zalecane dawki są bardzo oszczędne (minimalne), ale wysoce efektywne, a stosowanie mniejszego nawożenia powoduje znaczne obniżenie plonów.
Ważny wybór nawozu
Ze względu na około 3‑4 -krotnie większe pobieranie potasu niż fosforu przez koniczynę czerwoną, zaleca się stosować nawóz kompleksowy o jak najszerszym stosunku fosforu do potasu (P:K), czyli: POLIFOSKĘ 4 (P:K-1:2,7) lub POLIFOSKĘ 5, POLIFOSKĘ PLUS (P:K-1:2). Jeżeli stosujemy nawóz kompleksowy o węższym stosunku P:K, czyli 1:1,5 (POLIFOSKA 6, POLIFOSKA M), powinno się po pierwszym pokosie zastosować dodatkowo potas.
Wiosenna startowa dawka azotu
W roku/latach pełnego użytkowania koniczyny czerwonej wiosenna dawka azotu powinna wynosić 25‑50 kg N/ha. Uwzględniając azot zawarty w zastosowanych nawozach wieloskładnikowych najlepiej wiosną zastosować azot szybciej działający. Zaleca się stosować azot w formie saletry amonowej lubbogatego w siarkę Saletrosanu, ponieważ koniczyna pobiera bardzo dużo siarki i reaguje na nią wzrostem plonu.
Bardzo wysoką efektywność wykazuje dokarmianie dolistne koniczyny. Nie dokarmia się jej dolistnie azotem (mocznikiem.pl), lecz magnezem i siarką (do 5% roztwór siedmiowodnego siarczanu magnezu) oraz mikroskładnikami, głównie borem, manganem i molibdenem, w kilka dni po zbiorze pokosu. Poza poprawą wegetacji roślin jest to okazja do zwiększenia zawartości w paszy wielu ważnych dla zwierząt mikroskładników, a więc nie tylko miedzi, cynku czy manganu, ale także kobaltu, jodu.
W resztkach po przyoraniu koniczyny znajduje się w glebie na powierzchni hektara 70‑120 kg azotu.
Wpływ nawożenia na jakość zielonki
Nawożenie fosforem, potasem i magnezem zwiększa odporność roślin na czynniki chorobotwórcze, stres wodny i na mrozy. Składniki te wpływają na tworzenie i gromadzenie białka i węglowodanów w plonie. Duży wpływ na zawartość białka i skład aminokwasowy wykazuje mangan i molibden. O jakości plonu decyduje najbardziej faza zbioru i pokos. Im koniczyna później jest koszona, tym zawiera mniej białka, a więcej włókna. Nadmierne nawożenie potasem, borem i molibdenem może powodować zbyt duże gromadzenie tych składników w roślinie, co może pogorszyć jakość paszy. O jakości plonu decyduje także ilość opadów.
Koniczyna czerwona z trawą
Charakterystyka ogólna
Koniczyna czerwona to roślina o bardzo silnym, głębokim do kilku metrów, palowym systemie korzeniowym. Cechą charakterystyczną jest tworzenie organu spichrzowego w formie zgrubienia górnej części korzenia, czyli szyjki korzeniowej, z której wiosną wyrastają nowe pędy. Zagłębiona w glebie na kilka cm szyjka korzeniowa decyduje o zimotrwałości koniczyny, a jej stan decyduje o trwałości plantacji i wielkości plonów. Dlatego, by jej nie uszkodzić, nie powinno używać się ciężkiego sprzętu i bijakowych mechanizmów tnących oraz kosić na wysokość co najmniej 4‑5 cm.
Koniczyna czerwona jest mało odporna na susze, pomimo bardzo głębokiego systemu korzeniowego. W warunkach chłodnej i wilgotnej pogody rośnie lepiej i wolniej się starzeje. Wysoka temperatura i susza powoduje jej skarlenie oraz przyspiesza kwitnienie.
Dobór trawy do mieszanki zależy od warunków klimatycznych. Na glebach optymalnie wilgotnych zaleca się uprawiać koniczynę z życicą trwałą, a w rejonach chłodniejszych (podgórskim i północno-wschodnim) z tymotką łąkową. W warunkach niedoboru wilgoci wysiewać koniczynę z kostrzewą łąkową. Mieszanka uprawiana jest na dwu- a nawet trzyletnie użytkowanie. Życica trwała i tymotka łąkowa słabo tolerują okresowe niedobory wody i w warunkach jej niedoboru reagują spadkiem plonu nawet o 50%, podczas gdy plon kostrzewy łąkowej spada o około 20‑30%.
Mieszanka koniczyny z trawami wykazuje właściwości fitosanitarne i fitomelioracyjne.
Mieszanki koniczyny z trawami to rośliny ciepłolubne, które dobrze kiełkują w wilgotnej glebie o temperaturze około 8‑10°C i siane płytko, na głębokość tylko 1‑2 cm. Dlatego po siewie rośliny ochronnej, a przed siewem nasion mieszanki koniczyny z trawą, pole należy zwałować. Można ją wsiewać w jęczmień lub owies, albo w czystym siewie, od połowy kwietnia.
Koniczyna z trawą stanowi cenną wysokobiałkową paszę dla przeżuwaczy. Im w młodszych fazach zbierana, tym zawiera więcej białka, a mniej włókna. Wyższe temperatury wpływają na zmniejszenie zawartości białka i wzrost zawartości włókna w plonie.
Uprawa koniczyny czerwonej z trawą daje możliwość uzyskania wyrównanych, wiernych plonów przy znacznie niższych kosztach nawożenia azotem.
Wymagania glebowe
Koniczyna ma znacznie mniejsze wymagania glebowe jak lucerna. Ważne jest, by zabezpieczyć jej dostateczną ilość wilgoci. Wymaga gleb o uregulowanym odczynie, (toleruje gleby lekko kwaśne) bogatych w wapń, przewiewnych, szybko nagrzewających się i przepuszczalnych. Nie lubi gleb zbyt zwięzłych, o nieprzepuszczalnym podłożu i wysokim poziomie wody gruntowej. Najlepszymi są gleby kompleksów pszennych, zbożowo-pastewnego mocnego i górskiego pszennego oraz zbożowego (klasa I-IV). Można także uprawiać na glebach kompleksu żytniego bardzo dobrego i dobrego (klasa III-IV). Gleby żytnie słabe nie nadają się pod uprawę koniczyny z trawami, ze względu na niedobór wody. Gleba powinna mieć uregulowany odczyn, (pH w 1M KCl powyżej 5,8), zawierać jak najwięcej próchnicy i co najmniej średnią zasobność przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu.
Wymagania pokarmowe
Koniczyna czerwona jako roślina motylkowa współżyje z bakteriami brodawkowymi i za ich pomocą może korzystać z azotu znajdującego się w powietrzu. Trawa również częściowo korzysta z tego źródła azotu, po rozkładzie części podziemnych organów koniczyny. W związku z tym nawożenie azotem jest ograniczone.Bardzo dobrze wykorzystywane są trudniej dostępne składniki pokarmowe. Koniczyna czerwona z trawą z plonem 10 t zielonki przeciętnie pobiera: 55 kg azotu (N), 15 kg fosforu (P2O5), 50‑65 kg potasu (K2O), 25‑30 kg wapnia (CaO), 7‑8 kg magnezu (MgO), 10 kg siarki (S) lub w przeliczeniu na SO3 – 25 kg, 20‑35 g boru (B), 15 g miedzi (Cu), 150‑250 g manganu (Mn), 1,5 g molibdenu (Mo) i 70‑130 g cynku (Zn).
Nawożenie
Jeżeli gleba ma odczyn niższy od optymalnego (przy pH w 1M KCl poniżej 5,8), stosować wapno pod przedplon lub bezpośrednio po zbiorze przedplonu. W przypadku optymalnego odczynu i niskiej zasobności gleby w magnez zaleca się po zbiorze przedplonu stosować wapno magnezowe w ilościach - 300‑500 kg/ha dolomitu. Koniczyna z trawą źle rośnie na glebach ubogich w magnez i szybciej wypada. Bardzo dobre zaopatrzenie koniczyny w magnez jest jednym z podstawowych warunków jej trwałości.
Zaleca się dodatkowe zaprawianie nasion koniczyny nitraginą i związkami molibdenu, na przykład molibdenianem amonu.
Przed założeniem plantacji nawozić fosforem i potasem w dawce pokrywającej potrzeby rośliny ochronnej i koniczyny z trawą. Dawkę pod roślinę ochronną (jęczmień jary lub owies na zielonkę) zwiększyć o co najmniej 50%. Nawozy kompleksowe dobrze wymieszać z orną warstwą gleby, dlatego stosować je pod orkę zimową. Wiosną, by nie przesuszyć gleby, powinno się zastosować jednorazowo przed siewem zboża ochronnego tylko azot w dawce do 60 kg N/ha, w formie saletry amonowej lub saletrzaku i przykryć agregatem uprawowym lub lekką broną.
W latach pełnego użytkowania plantacji nawozy kompleksowe stosować wczesną wiosną. Dawki uwzględniające nie tylko wymagania pokarmowe, ale także zasobność gleby, zalecane do stosowania w pierwszym i drugim roku pełnego użytkowania (2. i 3. i rok uprawy) przedstawiono w tabeli.
Zalecane dawki nawozów kompleksowych* do corocznego nawożenia koniczyny czerwonej z trawami w latach pełnego użytkowania w kg/ha
Nawóz [N:P2O5:K2O:MgO:SO3)] | Zasobność gleby w fosfor i potas | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
bardzo niska i niska | średnia1 | wysoka i bardzo wysoka | ||||
Przewidywany plon zielonki w t/ha | 35 | 40 | 45 | 50 | 55 | 60 |
POLIFOSKA PLUS [5:10:20:(7:9] | 530+145 K2 | 600+165 K | 540+120 K | 600+135 K | 440+80 K | 480+90 K |
POLIFOSKA 4 [4:12:32:(2:9)] | 440 | 500 | 450 | 500 | 365 | 400 |
POLIFOSKA 5 [5:15:30:(2:7)] | 350+145 K | 400+165 K | 360+120 K | 400+135 K | 295+80 K | 320+90 K |
POLIFOSKA 6 [6:20:30:(7)] | 265+190 K | 300+215 K | 270+165 K | 300+185 K | 220+120 K | 240+130 K |
POLIFOSKA M [5:16:24:(4:17)] | 330+190 K | 375+215 K | 340+165 K | 375+185 K | 275+120 K | 300+130 K |
POLIDAP Light [14:34:(17)] + sól potasowa 60 | 155 + 320 | 175 + 365 | 160 + 300 | 175 + 335 | 130 + 230 | 140 + 250 |
POLIDAP [18:46:(5)] + sól potasowa 60 | 115 + 320 | 130 + 365 | 120 + 300 | 130 + 335 | 95 + 230 | 105 + 250 |
* - przewidując plon 45 t zielonej masy koniczyny z trawami z hektara należy stosować dawki podane w tabeli, na przykład na glebie o średniej zasobności zastosować 450 kg/ha POLIFOSKI 4 wczesną wiosną, a przy plonie 50 t zielonki na przykład 300 kg/ha POLIFOSKA 6 wczesną wiosną oraz 185 kg/ha soli potasowej po pierwszym pokosie;
1 - jeśli nie jest znana zasobność gleby, stosować dawki jak dla gleby średnio zasobnej, do czasu wykonania analizy gleby;
2 - kg/ha soli potasowej, zawierającej 58‑60% K2O.
Zalecane dawki są bardzo oszczędne (minimalne), ale wysoce efektywne, a stosowanie mniejszego nawożenia powoduje znaczne obniżenie plonów.
Ważny wybór nawozu
Ze względu na około 3‑4 -krotnie większe pobieranie potasu niż fosforu przez koniczynę czerwoną z trawami, zaleca się stosować nawóz kompleksowy o jak szerszym stosunku fosforu do potasu (P:K), czyli: POLIFOSKĘ 4 (P:K-1:2,7) lub POLIFOSKĘ 5, POLIFOSKĘ PLUS (P:K-1:2). Jeżeli stosujemy nawóz kompleksowy o węższym stosunku P:K, czyli 1:1,5 (POLIFOSKA 6, POLIFOSKA M), powinno się po pierwszym pokosie zastosować dodatkowo potas.
Nawożenie azotem
Zalecane dawki nawozów kompleksowych w uprawie koniczyny z trawami są podobne jak w uprawie koniczyny w czystym siewie. Zasadnicza różnica dotyczy nawożenia azotem. Mieszanka z kostrzewą łąkową i życicą trwałą lepiej reaguje na nawożenie azotem jak mieszanka z tymotką łąkową. Koniczynę w mieszance z kostrzewą i życicą, w zależności od ilości opadów i intensywności uprawy, nawozić azotem w dawce 120‑180 kg N/ha, w mieszance z tymotką od 80‑130 kg N/ha w każdym roku uprawy. Dawka azotu zależy także od udziału koniczyny w mieszance. W pierwszym roku pełnego użytkowania, gdy jest duży udział koniczyny, stosować dolną wartość dawki, w drugim, a w wyjątkowo korzystnych warunkach także w trzecim roku, gdy udział koniczyny jest coraz mniejszy, zaleca się stosować górną wartość zalecanej dawki. Uwzględnić należy azot stosowany każdej wiosny w nawozach wieloskładnikowych.
Dawkę azotu stosować w trzech terminach:
- wczesną wiosną około 40%, czyli 50‑70 kg N/ha w formie saletry amonowej lub część dawki azotu z siarką, a więc do 200 kg/ha Saletrosanu lub POLIFOSKI 21 [N(MgS) 21-(4‑35)], bogatej w siarkę, której koniczyna i trawy pobierają bardzo dużo i reagują wzrostem plonu.
- po zbiorze I i II pokosu po około 30% dawki azotu, czyli 35‑50 kg N/ha w formie saletry amonowej lub mocznika.pl. Po zbiorze II pokosu najbezpieczniej zastosować azot w formie mocznika.pl, ponieważ szczególnie latem ogranicza akumulację azotanów w paszy.
Bardzo wysoką efektywność wykazuje dokarmianie dolistne magnezem i siarką (do 5% roztwór siedmiowodnego siarczanu magnezu) oraz mikroskładnikami w kilka dni po zbiorze pokosu. Poza poprawą wegetacji roślin jest to okazja do zwiększenia zawartości w paszy wielu ważnych dla zwierząt mikroskładników, a więc nie tylko miedzi, cynku czy manganu, ale także kobaltu, jodu.
W resztkach po przyoraniu plantacji koniczyny z trawami znajduje się w glebie na powierzchni hektara 80‑150 kg azotu.
Wpływ nawożenia na jakość zielonki
Nawożenie fosforem, potasem i magnezem zwiększa odporność roślin na czynniki chorobotwórcze, stres wodny i na mrozy. Składniki te wpływają na tworzenie i gromadzenie białka i węglowodanów w paszy. Duży wpływ na zawartość białka i skład aminokwasowy wykazuje mangan i molibden. O jakości plonu decyduje najbardziej faza zbioru i pokos. Im mieszanka koniczyny z trawą jest później koszona, tym zawiera mniej białka, a więcej włókna. Nadmierne nawożenie potasem, borem i molibdenem może powodować zbyt duże gromadzenie się tych składników w roślinach, co może pogorszyć jakość paszy. Znaczny wpływ na jakość zielonki wywiera pogoda, niekorzystne są zbyt wysokie temperatury i susza.
Kukurydza na kiszonkę
Charakterystyka ogólna
Kukurydza jest rośliną o dużych wymaganiach cieplnych. Równomierne wschody uzyskuje się dopiero w temperaturze 9‑10°C, ale kiełkuje już w glebie o temperaturze 6°C. Wytrzymuje przymrozki do -3°C. Jest rośliną o małych wymaganiach wodnych w porównaniu do innych roślin, jednak na wyprodukowanie tak dużej masy plonu wymaga dużo wilgoci. Mając bardzo głęboki i silnie rozwinięty system korzeniowy, kukurydza potrafi dobrze znosić okresowe niedobory wody. Największe potrzeby wodne wykazuje w okresie kwitnienia, czyli w lipcu i na początku sierpnia. W okresie dojrzewania sucha i słoneczna pogoda poprawia jej jakość, a jakościowo dobry plon powinien zawierać ponad 30% suchej masy.
Kukurydza może być uprawiana w monokulturze przez kolejne 3‑4 lata.
Wymagania glebowe
Kukurydza nie lubi gleb podmokłych, zimnych, bardzo ciężkich ilastych i zbyt suchych. Z powodzeniem udaje się na glebach lekkich oraz torfach niskich, gdzie często występuje niedobór miedzi. Może być uprawiana na glebach kompleksów pszennych i żytnich (klasa I-IVb), zbożowo-pastewnych oraz górskim pszennym i zbożowym. Na glebach lekkich, na których udaje się ziemniak, w warunkach prawidłowego nawożenia, daje wyższy plon od innych zbóż. Na słabszych glebach, w wysokiej kulturze nie powinno się stosować uproszczeń i zbyt oszczędnych technologii. Gleba powinna mieć uregulowany odczyn (pH w 1M KCl powyżej 5,5), zawierać jak najwięcej próchnicy i co najmniej średnią zasobność przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu.
Wiosną jak najbardziej ograniczyć uprawki, by uniknąć strat wody, a zniszczyć kiełkujące chwasty. Wyrównać pole włóką lub broną, zastosować przedsiewne dawki nawozów i przykryć nawozy broną z wałem strunowym. Wysiew nasion możliwie jak najwcześniej, w drugiej połowie kwietnia w południowo-zachodnich rejonach kraju, od 25 kwietnia do 5 maja w południowo-wschodnich, do 10 maja w pozostałych. Im wcześniej jest zasiana, tym lepiej się ukorzeni i rozkrzewi, a więc i lepiej plonuje.
Wymagania pokarmowe
Kukurydza pobiera duże ilości składników pokarmowych i wody z gleby. Z plonem 10 t zielonki przeciętnie pobiera: 38 kg azotu (N), 16 kg fosforu (P2O5), 45 kg potasu (K2O), 20 kg wapnia (CaO), 12 kg magnezu (MgO), 5 kg siarki (S) lub w przeliczeniu na SO3 – 12,5 kg oraz 17 g boru (B), 13 g miedzi (Cu), 150 g manganu (Mn), 1,5 g molibdenu (Mo) i 150 g cynku (Zn). Wykazuje dużą wrażliwość na niedobór cynku oraz średnią na niedobór boru, manganu i miedzi.
Kukurydza uprawiana na silos powoduje znaczne ubożenie gleby z próchnicy, dlatego nawozy naturalne (obornik, gnojówką i gnojowica) należy w pierwszej kolejności stosować pod kukurydzę na silos. Kukurydza najlepiej wykorzystuje składniki pokarmowe z nawozów naturalnych.
Nawożenie
Jeżeli gleba jest bardzo kwaśna, zaleca się po zbiorze przedplonu zastosować wapno węglanowe na ścierń. W przypadku bardzo niskiej zasobności gleby w magnez najlepiej stosować wapno magnezowe, nawet niewielkie ilości - 300‑600 kg/ha dolomitu. Kukurydza pobiera bardzo dużo magnezu i wyjątkowo źle rośnie na glebach ubogich w magnez.
Nawożenie organiczne
Najlepszym terminem stosowania obornika jest jesień, ale dobrym jest także wiosna. Z dawką 30 t obornika bydlęcego wprowadzamy 150 kg azotu, 90 kg fosforu i około 200 kg potasu i kukurydza wykorzysta około 60‑70 kg azotu, 25 kg fosforu i 120 kg potasu. Obornik pokrywa wymagania pokarmowe kukurydzy na poziomie około 35% azotu i fosforu oraz około 50% potasu. Stosując obornik, dawki nawozów mineralnych zmniejszamy, do wielkości zalecanych dla bardzo wysokiej zasobności gleby.
Jeżeli dysponujemy jeszcze gnojówką, to zastosowanie 20 m3 na hektar w kwietniu (nie na zbyt wilgotną glebę, bo nie wolno gleby podtopić) daje nam dodatkowo 80 kg azotu i 160 kg potasu. Gnojówka prawie nie zawiera fosforu. Łącznie daje to dawkę 140‑150 kg azotu i 280 kg potasu, czyli zapewnia około 75% dawki azotu, 35% fosforu i całą dawkę potasu.
W gospodarstwach dysponujących gnojowicą zastosowanie dawki 25 m3 jesienią i 25 m3 późna wiosną pokrywa wymagania kukurydzy względem fosforu i potasu. Uzupełnienia wymaga tylko nawożenie azotem (pogłównie), a na glebach o niższej zasobności w fosfor, także startowo, współrzędnie do 100 kg/ha POLIDAPU®.
Nawożenie mineralne
Ze względu na duże wymagania pokarmowe kukurydzy nawożenie musi być bardzo dokładnie zbilansowane.
Nawożenie fosforem i potasem jest najbardziej efektywne gdy nawozy są dobrze wymieszane z 10‑20 cm warstwą gleby. Nawozy kompleksowe stosować najlepiej pod orkę - jesienią lub na glebach lżejszych - pod uprawki przedsiewne, 7‑10 dni przed siewem ziarna. Dawki nawozów, w zależności od zasobności gleby i przewidywanego plonu, przedstawiono w tabeli.
Zalecane dawki nawozów kompleksowych do nawożenia kukurydzy na silos w kg/ha*
Nawóz [N:P2O5:K2O:(MgO:SO3)] | Zasobność gleby w fosfor i potas | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
bardzo niska i niska | średnia1 | wysoka i bardzo wysoka | ||||
Przewidywany plon zielonki w t/ha | 35,0 | 45,0 | 40,0 | 50,0 | 45,0 | 60,0 |
POLIFOSKA® PLUS [3:12:18:(4:14)] | 560 | 720 | 480 | 600 | 320 | 420 |
POLIFOSKA® 4 [4:12:32:(2:9)] | 4703 | 600 | 400 | 500 | 260 | 350 |
POLIFOSKA® 5 [5:15:30:(2:7)] | 370 | 480 | 320 | 400 | 210 | 260 |
POLIFOSKA® 6 [6:20:30:(7)] | 280+120 K2 | 360+160 K | 240+80 K | 300+100 K | 160+70 K | 210+95 K |
POLIFOSKA® PETROPLON [5:10:30:(3:9)+0,1 B] | 5603 | 720 | 480 | 600 | 320 | 420 |
POLIFOSKA® M [5:16:24:(4:7)] | 350+120 K | 450+160 K | 300+80 K | 375+100 K | 200+70 K | 260+95 K |
POLIDAP® Light [14: 34:(17)] + sól potasowa 60 | 165 + 260 | 210 + 340 | 140 + 200 | 175 + 250 | 95 + 150 | 125 + 200 |
POLIDAP® [18:46:(5)] + sól potasowa 60 | 120 + 260 | 155 + 340 | 105 + 200 | 130 + 250 | 70 +150 | 90 +200 |
* - przewidując plon 40 t zielonki z hektara należy stosować dawki podane w tabeli, na przykład na glebie o średniej zasobności zastosować 320 kg/ha POLIFOSKI® 5, a przy plonie 50 t zielonki - 400 kg/ha POLIFOSKI® 5;
1 - jeżeli nie jest znana zasobność gleby, stosować dawki jak dla średniej zasobności, do czasu wykonania analizy gleby;
2 - kg/ha soli potasowej, zawierającej 58‑60% K2O;
3 - niska koncentracja składnika powoduje, że aby pokryć potrzeby nawozowe należy stosować dawki mogące nadmiernie zasolić glebę. Kukurydza wymaga tylko nawozów bardzo wysoko skoncentrowanych.
Zalecane dawki są bardzo oszczędne (minimalne), ale wysoce efektywne, a stosowanie mniejszego nawożenia powoduje znaczne obniżenie plonów
W warunkach niskich wiosennych temperatur kukurydza bardzo słabo pobiera fosfor, co powoduje jej zaczerwienienie i zahamowanie wzrostu. Dlatego zaleca się nawożenie startowe w ilości 100‑150 kg/ha fosforanu amonu, czyli POLIDAPU®, wykorzystując specjalne siewniki do współrzędnego siewu ziarna i nawozu. Dla bezpieczeństwa wschodzących roślin współrzędnie powinno stosować się tylko mało ruchome w glebie składniki, czyli amonową formę azotu i fosfor. Obecnie zaleca się do nawożenia współrzędnego wiele stosunkowo nisko skoncentrowanych nawozów, w których fosforu jest niewiele. Nawozy takie stosowane współrzędnie w dawkach ponad 200 kg/ha są źródłem poważnego lokalnego zasolenia gleby i mogą wywoływać lokalną suszę fizjologiczną. Efektywne i bezpieczne jest zatem stosowanie małych dawek (do 150 kg/ha) POLIDAPU®- fosforanu amonu.
Ważny wybór nawozu
Ze względu na około 3-krotnie większe pobieranie potasu niż fosforu przez kukurydzę, zaleca się stosować nawóz kompleksowy o jak szerszym stosunku fosforu do potasu (P:K), czyli: POLIFOSKĘ® 4 (P:K-1:2,7), POLIFOSKĘ® PLUS, POLIFOSKĘ® 5 (P:K-1:2) lub POLIFOSKĘ® PETROPLON (P:K-1:3).
W przypadku uprawy na oborniku, szczególnie bydlęcym lub gnojowicy, które są bogatym źródłem potasu, można stosować nawóz kompleksowy o węższym stosunku P:K, czyli 1:1,5 (POLIFOSKA® 6, POLIFOSKA® M).
Nawożenie azotem
Kukurydza na każde 10 t zielonki pobiera 38, nawet do 50 kg azotu. W początkowych fazach rozwoju azot pobierany jest w niewielkich ilościach. Intensywniej pobierany jest dopiero od fazy 4‑5 liścia, a przede wszystkim w lipcu oraz sierpniu. Wysoka temperatura w tym okresie sprzyja uwalnianiu się (mineralizacji) dużej ilości azotu z gleby, który jest przez kukurydzę dobrze wykorzystany. Dlatego można przyjąć dawkę azotu na każde 10 ton zielonki na poziomie od 25 kg N na glebach próchnicznych, dobrze nawożonych do 30‑35 kg N na stanowiskach słabych. Przewidując plon zielonki na poziomie 50 t z hektara należy więc zastosować od (5 × 25) 125 do (5 × 30‑35) 150‑175 kg N/ha. Kukurydza wyjątkowo dobrze wykorzystuje azot z nawozów naturalnych, organicznych.
Przykładowe dawki nawozów azotowych do nawożenia kukurydzy na kiszonkę w kg/ha*
Termin i forma nawozu | Potrzeby nawożenia azotem | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
duże i bardzo duże | średnie1 | bardzo małe i małe | ||||
Przewidywany plon zielonki w t/ha | 35 | 45 | 40 | 50 | 45 | 60 |
N-1 wiosną przedsiewnie2: mocznik.pl lub RSM 28, albo saletrzak | 130 215 | 130 215 | 130 215 | 130 215 | 130 215 | 130 215 |
N-2 druga dawka (faza 14‑17): mocznik.pl | 135 | 215 | 130 | 195 | 115 | 195 |
* w zależności od przewidywanego plonu zalecane nawożenie azotem, na przykład plon zielonki kukurydzy 50 t z ha na glebie o średnich potrzebach nawożenia azotem: wczesną wiosną przedsiewnie pierwszą dawkę (N-1) - 130 kg mocznika.pl lub 215 kg RSM, a druga dawka (N-2) to 195 kg/ha mocznika.pl;
1 - jeżeli występują problemy z oceną potrzeb nawożenia azotem zaleca się dawki w wysokości jak dla średnich potrzeb nawożenia;
2 - stosując pełną dawkę obornika lub gnojowicy nie stosować przedsiewnej dawki azotu.
Ze względu na początkowo wolny wzrost kukurydzy, przedsiewnie stosować do 50% planowanej dawki - najlepiej w formie nawozów wieloskładnikowych i mocznika.pl lub RSM. Do nawożenia kukurydzy najlepszym nawozem azotowym jest mocznik.pl. Niskie temperatury i powolny jeszcze wzrost roślin, a w związku z tym powolne pobieranie azotu powoduje, że azot z mocznika.pl jest dłużej dostępny.
Stosowanie nawozów naturalnych rozwiązuje problem nawożenia siarką. Gdy kukurydza uprawiana jest bez nawożenia organicznego, wtedy celowe jest jej stosowanie wiosną, czyli przedsiewnie. Zaleca się stosować POLIFOSKĘ® 21 [N(MgS) 21-(4‑35)] w dawce 150‑200 kg/ha. Z dawką 200 kg/ha POLIFOSKI® 21 wprowadza się 70 kg (SO3), czyli 28 kg S oraz 8 kg łatwo przyswajalnego magnezu, pierwiastków bardzo pożądanych we wczesnych fazach rozwoju roślin wiosną.
Pozostałą część azotu należy stosować pogłównie, w miarę późno, kiedy wysokość roślin umożliwia jeszcze technicznie wykonać ten zabieg - od fazy 4‑5 liścia do wysokości nawet 40‑60 cm. Kukurydza bowiem najintensywniej pobiera azot od fazy 5‑6 liścia aż do fazy wytwarzania kolb. Pogłównie stosować azot na suche rośliny, tylko w formie mocznika.pl lub RSM wężami rozlewowymi. Stosowanie pogłównie saletry amonowej zawsze powoduje uszkodzenie (poparzenie) roślin.
Dokarmianie dolistne
Poza nawożeniem doglebowym kukurydza dobrze reaguje na dokarmianie dolistne azotem w postaci 6% wodnego roztworu mocznika.pl, czyli 6 kg mocznika.pl w 100 litrach wody, łącznie z 5 kg siarczanu magnezu i mikroskładnikami. Nie zapominajmy o dodaniu co najmniej trzykrotnie boru, dwukrotnie manganu, a w uprawie bez obornika, także co najmniej jeden raz miedzi i cynku. Okres dokarmiania dolistnego jest krótki i praktycznie można tę roślinę dokarmiać od fazy 5. wyrośniętych liści przez około 5 tygodni, co 6‑8 dni. Faza 5. liścia to najważniejszy termin stosowania większości mikroskładników i azotu, bo w tej fazie programuje się wielkość kolby i potencjalna ilość zawiązanych ziaren. Wtedy na przełomie fazy 4 i 5 liścia rozpoczyna się intensywne pobieranie azotu, a mikroskładniki mają duży wpływ na przemiany azotu w roślinie i jakość paszy, co jest niezmiernie ważne w warunkach intensywnego nawożenia azotem, na glebach świeżo wapnowanych i o uregulowanym odczynie - o pH powyżej 6,5. Stosując zabiegi ochrony kukurydzy (na choroby i szkodniki), gdy dozwolone jest mieszanie pestycydu z mocznikiem.pl, zawsze korzystnie jest dodać nie tylko mocznik.pl, ale także mangan i do 100 g/ha boru (zapobiega szczerbatości kolby, ogranicza występowanie wielu chorób), szczególnie w suche lata.
Wpływ nawożenia na jakość zielonki
Prawidłowe nawożenie fosforem, potasem i magnezem zwiększa odporność kukurydzy na stres termiczny i niedobory wody oraz poprawia skład aminokwasowy białek. Fosfor i magnez decydują także o równomiernym oraz przyspieszonym dojrzewaniu, co powoduje wzrost zawartości suchej masy i cukrów w plonie. Największy wpływ na jakość zielonki wykazuje nawożenie azotem, które zwiększa masę plonu oraz zawartość białka. Azot powoduje nieznaczny spadek zawartości cukrów, tłuszczów i włókna surowego oraz wzrost strawności zielonki.
Kukurydza na ziarno
Charakterystyka ogólna
Kukurydza jest zbożem o dużych wymaganiach cieplnych. Równomierne wschody uzyskuje się dopiero w temperaturze 9‑100C, ale kiełkuje już w glebie o temperaturze 60C. Wytrzymuje przymrozki do -30C. Lubi temperatury powyżej 160C, a najlepiej około 220C. Od kwitnienia do dojrzewania ma mniejsze wymagania cieplne. Jest rośliną o małych wymaganiach wodnych w porównaniu do innych zbóż, jednak na wyprodukowanie tak dużej masy plonu wymaga dużo wilgoci. Mając bardzo głęboki i silnie rozwinięty system korzeniowy potrafi dobrze znosić okresowe niedobory wody. Największe potrzeby wodne wykazuje w okresie kwitnienia, czyli w lipcu i na początku sierpnia. W okresie dojrzewania sucha i słoneczna pogoda ułatwia sprzęt.
Może być uprawiana w monokulturze przez kolejne 3‑4 lata.
Wymagania glebowe
Kukurydza nie lubi gleb podmokłych, zimnych, bardzo ciężkich, ilastych i suchych. Z powodzeniem udaje się na glebach lekkich oraz torfach niskich, gdzie dość często występuje niedobór miedzi. Może być uprawiana na glebach kompleksów pszennych i żytnich (klasa I-IVb), zbożowo-pastewnych oraz górskim pszennym i zbożowym. Na glebach lekkich, na których udają się ziemniaki, jeżeli stosowane jest prawidłowe nawożenie, daje wyższy plon od innych zbóż. Na słabszych glebach, w wysokiej kulturze nie powinno się stosować uproszczeń i zbyt oszczędnych technologii. Gleba powinna mieć uregulowany odczyn (pH w 1M KCl powyżej 5,1), zawierać jak najwięcej próchnicy i co najmniej średnią zasobność przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu.
Wiosną jak najbardziej ograniczyć uprawki, by unikać strat wody, a zniszczyć kiełkujące chwasty. Wyrównać pole włóką lub broną, zastosować przedsiewne dawki nawozów i przykryć nawozy broną z wałem strunowym. Wysiew ziarna możliwie jak najwcześniej, w drugiej połowie kwietnia w południowo-zachodnich rejonach kraju, od 25 kwietnia do 5 maja w południowo-wschodnich, do 10 maja w pozostałych. Im wcześniej jest zasiana, tym lepiej się ukorzeni i rozkrzewi, a więc i lepiej plonuje.
Wymagania pokarmowe
Kukurydza pobiera duże ilości składników pokarmowych i wody z gleby. Jest rośliną, której się nie przenawozi. Z plonem 1 t ziarna i odpowiednią ilością słomy przeciętnie pobiera: 32 kg azotu (N), 14 kg fosforu (P2O5), 38 kg potasu (K2O), 10 kg wapnia (CaO), 10 kg magnezu (MgO), 3,5 kg siarki (S) lub w przeliczeniu na SO3 – 9 kg oraz 11 g boru (B), 14 g miedzi (Cu), 110 g manganu (Mn), 0,9 g molibdenu (Mo) i 85 g cynku (Zn).
Wykazuje dużą wrażliwość na niedobór cynku oraz średnią na niedobór boru, manganu i miedzi. W porównaniu z pozostałymi zbożami pobiera około dwukrotnie więcej wapnia oraz dwu- trzykrotnie więcej magnezu i boru.
Kukurydza jest rośliną najlepiej wykorzystującą składniki pokarmowe z nawozów naturalnych, dlatego dysponując obornikiem i gnojówką lub gnojowicą, należy je w pierwszej kolejności stosować pod kukurydzę.
Nawożenie
Jeżeli gleba jest bardzo kwaśna, po zbiorze przedplonu stosować wapno węglanowe na ścierń, następnie wymieszać je kultywatorem lub wykonać podorywkę i natychmiast zabronować. W przypadku bardzo niskiej zasobności gleby w magnez zaleca się stosować wapno magnezowe, nawet niewielkie ilości - 300‑600 kg/ha dolomitu. Kukurydza pobiera bardzo dużo magnezu i wyjątkowo źle rośnie na glebach ubogich w magnez.
Ze względu na duże wymagania pokarmowe kukurydzy nawożenie musi być bardzo dokładnie zbilansowane.
Nawożenie fosforem i potasem jest najbardziej efektywne gdy nawozy są dobrze wymieszane z 10‑20 cm warstwą gleby. Nawozy wieloskładnikowe stosować najlepiej pod orkę - jesienią lub na glebach lżejszych - pod wiosenne uprawki przedsiewne, co najmniej 7‑14 dni przed siewem ziarna. Dawki nawozów, w zależności od zasobności gleby i przewidywanego plonu przedstawiono w tabeli.
Zalecane dawki nawozów kompleksowych do nawożenia kukurydzy na ziarno w kg/ha*
Nawóz[N:P2O5:K2O:(MgO:SO3)] | Zasobność gleby w fosfor i potas | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
bardzo niska i niska | średnia1 | wysoka i bardzo wysoka | ||||
Przewidywany plon w t/ha | 5,0 | 7,0 | 6,0 | 8,0 | 7,0 | 9,0 |
POLIFOSKA® PLUS [5:10:20:(7:9)] | 600 | 840 | 480 | 640 | 350 | 450 |
POLIFOSKA® 4 [4:12:32:(2:9)] | 5003 | 700 | 400 | 530 | 290 | 375 |
POLIFOSKA® 5 [5:15:30:(2:7)] | 400 | 560 | 320 | 425 | 230 | 300 |
POLIFOSKA® 6 [6:20:30:(7)] | 300+150 K2 | 420+140 K | 240+120 K | 320+160 K | 175+90 K | 225+110 K |
POLIFOSKA® PETROPLON [5:10:30:(3:9)+0,1 B] | 6003 | 840 | 480 | 620 | 350 | 450 |
POLIFOSKA® M [5:16:24:(4:7)] | 375+150 K | 525+140 K | 300+120 K | 400+160 K | 220+90 K | 280+110 K |
POLIDAP® Light [14: 34:(17)] + sól potasowa 60 | 180 + 250 | 250 + 350 | 140 + 240 | 190 + 320 | 105 + 175 | 130 + 225 |
POLIDAP® [18:46:(5)] + sól potasowa 60 | 130 + 250 | 180 + 350 | 105 + 240 | 140 + 320 | 80 + 175 | 100 + 225 |
* - przewidując plon 6 t ziarna kukurydzy z hektara należy stosować dawki podane w tabeli, na przykład na glebie o średniej zasobności zastosować 320 kg/ha POLIFOSKI® 5, a przy plonie 8 t ziarna – na przykład 320 kg/ha POLIFOSKI® 6 i 160 kg/ha soli potasowej;
1 - jeżeli nie jest znana zasobność gleby, stosować dawki jak dla średniej zasobności, do czasu wykonania analizy gleby;
2 - kg/ha soli potasowej, zawierającej 58‑60% K2O;
3 - niska koncentracja składnika powoduje, że aby pokryć potrzeby nawozowe należy stosować dawki mogące nadmiernie zasolić glebę. Kukurydza wymaga tylko nawozów bardzo wysoko skoncentrowanych.
Zalecane dawki są bardzo oszczędne (minimalne), ale wysoce efektywne, a stosowanie mniejszego nawożenia powoduje znaczne obniżenie plonów.
W warunkach niskich wiosennych temperatur kukurydza bardzo słabo pobiera fosfor, co powoduje jej zaczerwienienie i zahamowanie wzrostu. Dlatego zaleca się nawożenie startowe w ilości 100‑150 kg/ha fosforanu amonu, czyli POLIDAPU®, wykorzystując specjalne siewniki do współrzędnego siewu ziarna i nawozu. Dla bezpieczeństwa wschodzących roślin współrzędnie powinno stosować się tylko mało ruchliwe w glebie składniki, czyli amonową formę azotu i fosfor. Obecnie zaleca się do nawożenia współrzędnego wiele stosunkowo nisko skoncentrowanych nawozów z ruchliwymi formami składników. Nawozy takie stosowane w dawkach ponad 200 kg/ha, są źródłem poważnego lokalnego zasolenia gleby i mogą wywoływać lokalną suszę fizjologiczną. Efektywne i bezpieczne jest zatem stosowanie małych (do 150 kg/ha) dawek POLIDAPU® - fosforanu amonu.
Ważny wybór nawozu. Ze względu na około 3-krotnie większe pobieranie potasu niż fosforu przez kukurydzę, zaleca się stosować nawóz kompleksowy o jak szerszym stosunku fosforu do potasu (P:K), czyli: POLIFOSKĘ® 4 (P:K-1:2,7), POLIFOSKĘ® PLUS, POLIFOSKĘ® 5 (P:K-1:2) lub POLIFOSKĘ® PETROPLON (P:K-1:3).
W przypadku uprawy na oborniku, szczególnie bydlęcym, który jest bogatym źródłem potasu, można stosować nawóz kompleksowy o węższym stosunku P:K, czyli 1:1,5 (POLIFOSKA® 6, POLIFOSKA® M).
Nawożenie azotem
Kukurydza na każdą 1 t ziarna i odpowiednią ilość słomy pobiera 25‑32 kg azotu. W początkowych fazach rozwoju azot pobierany jest w niewielkich ilościach i intensywniej pobierany jest dopiero od fazy 4‑5 liścia, a przede wszystkim w lipcu oraz sierpniu. Wysoka temperatura w tym okresie sprzyja uwalnianiu się (mineralizacji) dużej ilości azotu z gleby, który kukurydza jako jedyne zboże dobrze wykorzystuje. Dlatego można przyjąć zalecaną dawkę azotu na każdą 1 tonę ziarna na poziomie od 15 kg N na glebach próchnicznych, dobrze nawożonych do 20‑23 kg N na stanowiskach słabych. Przewidując plon ziarna na poziomie 7 t z hektara należy więc zastosować od (7 × 15) 105 do (7 × 20‑23) 140‑161 kg N/ha, przy plonie 10 ton ziarna od 150 do 200‑230 kg N/ha.
Przykładowe dawki nawozów azotowych do nawożenia kukurydzy na ziarno w kg/ha*
Termin i forma nawozu | Potrzeby nawożenia azotem | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
dużei bardzo duże | średnie1 | bardzo małei małe | ||||
Przewidywany plon ziarna w t/ha | 5,0 | 7,0 | 6,0 | 8,0 | 7,0 | 9,0 |
N-1 wiosną przedsiewnie: mocznik.pl lub RMS 28, albo saletrzak lub saletra amonowa | 130 215 180 | 130 215 180 | 130 215 180 | 130 215 180 | 130 215 180 | 130 215 180 |
N-2 druga dawka (faza 14‑17): mocznik.pl | 120 | 220 | 130 | 220 | 100 | 160 |
*w zależności od przewidywanego plonu zalecane nawożenie azotem, na przykład plon ziarna kukurydzy 8 t z ha na glebie o średnich potrzebach nawożenia azotem: wczesną wiosną przedsiewnie pierwszą dawkę (N-1) - 130 kg mocznika.pl lub 215 kg RSM, a druga dawka (N-2) to 220 kg/ha mocznika.pl;
1- jeżeli występują problemy z oceną potrzeb nawożenia azotem zaleca się dawki w wysokości jak dla średnich potrzeb nawożenia.
Ze względu na początkowo wolny wzrost kukurydzy, przedsiewnie stosować do 50% planowanej dawki - najlepiej w formie nawozów wieloskładnikowych i mocznika.pl lub RSM. Do nawożenia kukurydzy najlepszym nawozem azotowym jest mocznik.pl. Niskie temperatury i powolny jeszcze wzrost roślin, a w związku z tym powolne pobieranie azotu powoduje, że azot z mocznika.pl jest dłużej dostępny.
Chociaż kukurydza nie ma dużych potrzeb względem siarki, to jednak z tak dużą masą plonu pobieranie siarki jest duże. Najbardziej celowe jest jej stosowanie wiosną, czyli przedsiewnie. Dlatego można także stosować wiosną azot z siarką, czyli POLIFOSKĘ® 21 [N(MgS) 21-(4‑35)] w dawce 150‑200 kg/ha. Z dawką 200 kg/ha POLIFOSKI® 21 wprowadza się 70 kg (SO3), czyli 28 kg S oraz 8 kg łatwo przyswajalnego magnezu, pierwiastków bardzo pożądanych we wczesnych fazach rozwoju roślin wiosną.
Pozostałą część azotu należy stosować pogłównie, w miarę późno, kiedy wysokość roślin umożliwia jeszcze technicznie wykonać ten zabieg - od fazy 4‑5 liścia do wysokości nawet 40‑60 cm. Kukurydza bowiem najintensywniej pobiera azot od fazy 5‑6 liścia aż do fazy wytwarzania kolb. Pogłównie stosować azot na suche rośliny, tylko w formie mocznika.pl lub RSM wężami rozlewowymi. Stosowanie pogłównie saletry amonowej zawsze powoduje uszkodzenie (poparzenie) roślin.
Dokarmianie dolistne
Poza nawożeniem doglebowym kukurydza dobrze reaguje na dokarmianie dolistne azotem w postaci 6% wodnego roztworu mocznika.pl, czyli 6 kg mocznika w 100 litrach wody, łącznie z 5 kg siarczanu magnezu i mikroskładnikami. Nie zapominajmy o dodaniu co najmniej trzykrotnie boru, dwukrotnie manganu, a w uprawie bez obornika, także co najmniej jeden raz miedzi i cynku. Okres dokarmiania dolistnego jest krótki i praktycznie można tę roślinę dokarmiać od fazy 5. wyrośniętych liści przez około 5 tygodni, co 6‑8 dni. Faza 5. liścia to najważniejszy termin stosowania większości mikroskładników i azotu, bo w tej fazie programuje się wielkość kolby i potencjalna ilość zawiązanych ziaren. Wtedy na przełomie fazy 4 i 5 liścia rozpoczyna się intensywne pobieranie azotu, a mikroskładniki mają duży wpływ na przemiany azotu w roślinie i jakość ziarna, co jest niezmiernie ważne w warunkach intensywnego nawożenia azotem, na glebach świeżo wapnowanych i o uregulowanym odczynie - o pH powyżej 6,5. Stosując zabiegi ochrony kukurydzy (na choroby i szkodniki), gdy dozwolone jest mieszanie pestycydu z mocznikiem, zawsze korzystnie jest dodać nie tylko mocznik.pl, ale także mangan i do 100 g/ha boru (zapobiega szczerbatości kolby, ogranicza występowanie wielu chorób), szczególnie w suche lata.
Przyorując słomę kukurydzy, pozostaje w glebie średnio na każdą 1 tonę ziarna około 15 kg azotu (N), 5 kg fosforu (P2O5) i 30 kg potasu (K2O). Przy plonie 8 t ziarna, z przyoraną słomą wprowadza się do gleby średnio 120 kg azotu, 40 kg fosforu i 240 kg potasu, czyli w przybliżeniu tyle samo co z dawką 20‑25 t obornika bydlęcego. Tak duża ilość składników wprowadzonych ze słomą powinna być uwzględniona przy ustalaniu dawek pod następną roślinę.
Przyorując słomę kukurydzianą, bogatą w azot, nie ma potrzeby stosowania dodatku azotu, by przyspieszyć jej rozkład. Uprawiając kukurydzę po kukurydzy (w monokulturze), można dawki nawozów wieloskładnikowych obniżyć, na przykład na glebie średnio zasobnej o około 20‑30% fosforu i 50% potasu. Z przyoranej słomy, w następnym roku kukurydza, albo inna uprawiana roślina wykorzysta około 12 kg fosforu i 125 kg potasu. Dawka azotu wynosi wówczas tylko 15 kg na każdą przewidywaną 1 t ziarna, czyli dla plonu 8 ton ziarna wynosi 120 kg N/ha.
Wpływ nawożenia na jakość ziarna
Prawidłowe nawożenie fosforem, potasem i magnezem zwiększa odporność kukurydzy na stres termiczny i niedobory wody oraz poprawia skład aminokwasowy białek. Fosfor i magnez decydują także o lepszym wypełnieniu ziarna i równomiernym oraz przyspieszonym dojrzewaniu. Największy wpływ na jakość ziarna wykazuje nawożenie azotem, które zwiększa masę plonu oraz zawartość białka w ziarnie. Azot może powodować spadek zawartości skrobi i włókna surowego oraz wzrost zawartości tłuszczu w ziarnie.
Lucerna
Charakterystyka ogólna
Najczęściej uprawianą w Polsce lucerną jest lucerna mieszańcowa. Jest to roślina o bardzo silnym, głębokim do kilku metrów, palowym systemie korzeniowym. Cechą charakterystyczną lucerny jest tworzenie zgrubienia górnej części korzenia, czyli szyjki korzeniowej, jako organu spichrzowego. Zagłębiona w glebie na kilka centymetrów szyjka korzeniowa decyduje o zimotrwałości lucerny. W okresie jesieni w szyjce powstają zawiązki pączków, z których wiosną wyrastają nowe pędy. Stan szyjki korzeniowej decyduje o trwałości plantacji i wielkości plonów. Dlatego, by jej nie uszkodzić, nie powinno się używać ciężkiego sprzętu i bijakowych mechanizmów tnących oraz kosić na wysokość 5‑8 cm. Aby szyjka dobrze się regenerowała, zaleca się raz w roku opóźnić zbiór roślin do fazy kwitnienia. Szczególnie ważne jest wydłużenie okresu pomiędzy przedostatnim a ostatnim pokosem, by roślina mogła zgromadzić w szyjce korzeniowej składniki pokarmowe potrzebne do dobrego zimowania i intensywnego odrastania wiosną. W warunkach wysokiego odczynu gleby i wysokiej zasobności w fosfor, potas, a przede wszystkim magnez (oraz przestrzegając powyższych zasad), można użytkować plantację nawet 4‑5 lat.
Lucerna jest odporna na susze, ze względu na bardzo głęboki system korzeniowy. Jest rośliną bardzo światłolubną, dlatego nie znosi zachwaszczenia i dlatego zaleca się jak najwcześniej zebrać roślinę ochronną. W warunkach chłodnej i wilgotnej pogody starzeje się wolniej. Im cieplej, tym daje więcej pokosów.
Jest rośliną o właściwościach fitosanitarnych i fitomelioracyjnych.
Roślina ciepłolubna dobrze kiełkuje w wilgotnej glebie o temperaturze około 8‑10°C i siana płytko, na głębokość tylko 1‑2 cm, dlatego po siewie rośliny ochronnej, a przed siewem mieszanki pole należy zwałować. Można wsiewać w jęczmień lub owies, albo w czystym siewie, od połowy kwietnia. Młoda roślina gorzej znosi zimy, ale starsza wytrzymuje do -25°C bez okrywy śnieżnej. Najlepiej udaje się w szerokim pasie Polski środkowej i w rejonie południowo-zachodnim.
Stanowi cenną wysokobiałkową paszę, bo zawiera średnio około 18‑25% białka i 23‑30% włókna, w zależności od fazy zbioru. Im lucerna młodsza, tym zawiera więcej białka, a mniej włókna. W wyższych temperaturach mniejsza jest zawartość białka, a wyższa włókna. Zawartość substancji antyżywieniowych (saponiny) powoduje wzdęcia u przeżuwaczy i ogranicza, również ze względu na zbyt wysoką zawartość włókna, udział w paszy dla świń i drobiu.
Wymagania glebowe
Lucerna ma bardzo duże wymagania glebowe. Wymaga gleb o jak najwyższym odczynie, bogatych w wapń, zwłaszcza gdy znajduje się w podglebiu. Lubi gleby przewiewne, szybko nagrzewające się i przepuszczalne. Nie lubi gleb zachwaszczonych. Najlepszymi są gleby kompleksów pszennych (klasa I-III). Można także uprawiać na glebach kompleksu żytniego bardzo dobrego i dobrego oraz zbożowo-pastewnego mocnego i słabego (klasa III-IV), gdy gleba utrzymana jest w wysokiej kulturze. Na słabszych glebach należy liczyć się z niższym plonem. Gleba powinna mieć uregulowany odczyn, (górną optymalną wartość dla danej kategorii agronomicznej gleby, pH w 1M KCl powyżej 6,0 na glebach średnich, do 6,8 na cięższych), zawierać jak najwięcej próchnicy i co najmniej średnią zasobność przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu, co decyduje nie tylko o wysokości plonu, ale także o trwałości plantacji.
Wymagania pokarmowe
Lucerna jako roślina motylkowa współżyje z bakteriami brodawkowymi i za ich pomocą może korzystać z azotu znajdującego się w powietrzu. W związku z tym nawożenie azotem jest ograniczone.Bardzo dobrze wykorzystuje trudniej dostępne składniki pokarmowe. Z plonem 10 t zielonkilucerna pobiera przeciętnie:60‑65 kg azotu (N), 14 kg fosforu (P2O5), 50‑70 kg potasu (K2O), 45 kg wapnia (CaO), 8 kg magnezu (MgO), 10 kg siarki (S) lub w przeliczeniu na SO3 – 25 kg, 60‑110 g boru (B), 15‑20 g miedzi (Cu), 100‑150 g manganu (Mn), 1,5‑3 g molibdenu (Mo) i 80‑130 g cynku (Zn).Jest bardzo wrażliwa na niedobór boru, miedzi i molibdenu oraz średnio wrażliwa na mangan.
Nawożenie
Nawet jeżeli gleba ma niewiele niższy odczyn od optymalnego (zawsze przy pH w 1M KCl poniżej 6,0), stosować wapno pod przedplon lub bezpośrednio przed jej uprawą. W przypadku optymalnego odczynu i niskiej zasobności gleby w magnez zaleca się po zbiorze przedplonu stosować wapno magnezowe w ilościach - 500‑1000 kg/ha dolomitu. Jednym z podstawowych warunków trwałości plantacji lucerny jest wysoki odczyn i wysoka zasobność gleby w magnez, dlatego by wzmocnić plantację - można stosować węglanowe wapno magnezowe także pogłównie, po pierwszym lub drugim roku uprawy - jesienią.
Zaleca się dodatkowe zaprawianie nasion nitraginą i związkami molibdenu, na przykład molibdenianem amonu.
Przed założeniem plantacji nawozić fosforem i potasem w dawce pokrywającej potrzeby rośliny ochronnej i lucerny. Dawkę nawozów kompleksowych pod roślinę ochronną (jęczmień jary lub owies) zwiększyć o co najmniej 50%. Nawozy kompleksowe dobrze wymieszać z orną warstwą gleby, dlatego stosować je pod orkę zimową. Wiosenne stosowanie powoduje przesuszanie gleby. Wiosną powinno się zastosować tylko jednorazowo, przed siewem zboża ochronnego, azot w dawce do 60 kg/ha, najlepiej w formie saletry amonowej lub saletrzaku. W latach pełnego użytkowania nawozy wieloskładnikowe stosować wczesną wiosną, przed bronowaniem plantacji lucerny.
Dawki uwzględniające nie tylko wymagania pokarmowe, ale także zasobność gleby, zalecane do stosowania w pierwszym i drugim roku pełnego użytkowania (2. i 3. rok uprawy) przedstawiono w tabeli. W uprawie tradycyjnej, mniej intensywnej, nie ma potrzeby stosowania nawożenia w trzecim i czwartym roku użytkowania.
Zalecane dawki nawozów kompleksowych* do corocznego nawożenia lucerny w latach pełnego użytkowania w kg/ha
Nawóz [N:P2O5:K2O:MgO:SO3)] | Zasobność gleby w fosfor i potas | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
bardzo niska i niska | średnia1 | wysoka i bardzo wysoka | ||||
Przewidywany plon zielonki w t/ha | 35 | 40 | 45 | 50 | 55 | 60 |
POLIFOSKA PLUS [5:10:20:(7:9] | 630+140 K2 | 720+160 K | 630+130 K | 700+145 K | 500+110 K | 540+120 K |
POLIFOSKA 4 [4:12:32:(2:9)] | 525 | 600 | 525 | 585 | 410 | 450 |
POLIFOSKA 5 [5:15:30:(2:7)] | 420+140 K | 480+160 K | 420+130 K | 465+145 K | 330+110 K | 360+120 K |
POLIFOSKA 6 [6:20:30:(7)] | 315+195 K | 360+220 K | 315+180 K | 350+200 K | 250+150 K | 270+165 K |
POLIFOSKA M [5:16:24:(4:7)] | 395+195 K | 450+220 K | 395+180 K | 440+200 K | 310+150 K | 340+165 K |
POLIDAP Light [14:34:(17)] + sól potasowa 60 | 185 + 350 | 210 + 400 | 185 + 340 | 205 + 375 | 145 + 275 | 160 + 300 |
POLIDAP [18:46:(5)] + sól potasowa 60 | 140 + 350 | 155 + 400 | 137 + 340 | 152 + 375 | 110 + 275 | 120 + 300 |
* - przewidując plon 45 t zielonej masy lucerny z hektara należy stosować dawki podane w tabeli, na przykład na glebie o średniej zasobności zastosować 420 kg/ha POLIFOSKI 5 wczesną wiosną i po pierwszym pokosie 130 kg/ha soli potasowej, a przy plonie 50 t zielonki – 350 kg/ha POLIFOSKI 6 wiosną oraz 200 kg/ha soli potasowej po pierwszym pokosie;
1 - jeśli nie jest znana zasobność gleby, stosować dawki jak dla gleby średnio zasobnej, do czasu wykonania analizy gleby;
2 - kg/ha soli potasowej, zawierającej 58‑60% K2O.
Zalecane dawki są bardzo oszczędne (minimalne), ale wysoce efektywne, a stosowanie mniejszego nawożenia powoduje znaczne obniżenie plonów.
Ważny wybór nawozu
Ze względu na około 3‑4 -krotnie większe pobieranie potasu niż fosforu przez lucernę, zaleca się stosować nawóz kompleksowy o jak szerszym stosunku fosforu do potasu (P:K), czyli: POLIFOSKĘ 4 (P:K-1:2,7) lub POLIFOSKĘ 5, POLIFOSKĘ PLUS (P:K-1:2). Jeżeli stosujemy nawóz kompleksowy o węższym stosunku P:K, czyli 1:1,5 (POLIFOSKA 6, POLIFOSKA M), powinno się po pierwszym pokosie zastosować dodatkowo potas. Niewielkie ilości azotu (30‑50 kg N/ha) stosowane z nawozami wieloskładnikowymi przyspieszają wiosenny wzrost rośliny. Na słabszych plantacjach zaleca się wczesną wiosną stosować także do 200 kg/ha POLIFOSKI 21, by zastosować dodatkowo siarkę.
Wiosenna startowa dawka azotu
W latach pełnego użytkowania lucerny wiosenna dawka azotu powinna wynosić 25‑50 kg N/ha. Uwzględniając azot zawarty w zastosowanych nawozach wieloskładnikowych najlepiej wiosną zastosować azot szybciej działający, czyli saletrę amonową. Jeżeli użytkowanie plantacji trwa dłużej, w trzecim lub ostatnim roku, wskazane jest zwiększyć dawkę azotu do 70‑120 kg N/ha i zastosować go wczesną wiosną w formie saletry amonowej lub saletrzaku z borem, albobogatego w siarkę Saletrosanu, a lucerna pobiera bardzo dużo siarki i dobrze reaguje wzrostem plonu.
Bardzo wysoką efektywność wykazuje dokarmianie dolistne. Lucerny nie dokarmia się dolistnie azotem (mocznikiem.pl), lecz magnezem i siarką oraz mikroskładnikami w kilka dni po zbiorze pokosu. Poza poprawą wegetacji roślin jest to okazja do zwiększenia zawartości w paszy wielu ważnych dla zwierząt mikroskładników, a więc nie tylko miedzi, cynku czy manganu, ale także kobaltu, jodu.
W resztkach po przyoraniu lucernika znajduje się w glebie na powierzchni hektara 120‑160 kg azotu.
Wpływ nawożenia na jakość zielonki
Nawożenie fosforem, potasem i magnezem zwiększa odporność roślin na czynniki chorobotwórcze, stres wodny i mrozy. Składniki te wpływają na tworzenie i gromadzenie białka i węglowodanów. Duży wpływ na zawartość białka i skład aminokwasowy wykazuje molibden i mangan. O jakości plonu decyduje najbardziej faza zbioru i pokos. Im lucerna później jest koszona, tym zawiera mniej białka, a więcej włókna. Nadmierne nawożenie potasem, borem i molibdenem może powodować zbyt duże gromadzenie tych składników w roślinie, co może pogorszyć jakość paszy.
Lucerna z trawą
Charakterystyka ogólna
Uprawiana w Polsce lucerna mieszańcowa to roślina o bardzo silnym, głębokim do kilku metrów, palowym systemie korzeniowym. Cechą charakterystyczną lucerny jest tworzenie zgrubienia górnej części korzenia, czyli szyjki korzeniowej, jako organu spichrzowego. Szyjka korzeniowa zagłębiona w glebie na kilka centymetrów decyduje o zimotrwałości. W okresie jesieni w szyjce powstają zawiązki pączków, z których wiosną wyrastają nowe pędy. Stan szyjki korzeniowej decyduje o trwałości plantacji i wielkości plonów. By jej nie uszkodzić, nie należy używać ciężkiego sprzętu i bijakowych mechanizmów tnących oraz kosić w mieszance z rajgrasem włoskim na wysokości 6‑7 cm, a z pozostałymi gatunkami traw na wysokości 4‑5 cm.
Dobór trawy do mieszanki zależy od warunków glebowych i klimatycznych. Na najlepszych glebach (pszennych) zaleca się uprawiać lucernę z rajgrasem wyniosłym, a w północnych i wschodnich rejonach kraju z tymotką łąkową. Na glebach lżejszych (żytni bardzo dobry i dobry) ze stokłosą uniolowatą, a w rejonie północnym i wschodnim z kupkówką pospolitą. Nie udaje się w pasie nadmorskim i rejonach górskich. Mieszanki te uprawiane są na 2‑3 letnie użytkowanie.
Lucerna jest odporna na susze ze względu na bardzo głęboki system korzeniowy. Gatunki trawy uprawiane w mieszance z lucerną tolerują okresowe niedobory wody i w warunkach jej niedoboru reagują spadkiem plonu o 20‑30%. Lucerna jako roślina bardzo światłolubna, nie znosi zachwaszczenia i dlatego zaleca się jak najwcześniej zebrać roślinę ochronną.
Mieszanka lucerny z trawą wykazuje właściwości fitosanitarne i fitomelioracyjne.
Mieszanki lucerny z trawami to rośliny ciepłolubne, które dobrze kiełkują w wilgotnej glebie o temperaturze około 8‑10°C i siane płytko, na głębokość tylko 1‑2 cm. Dlatego po siewie rośliny ochronnej, a przed siewem mieszanki pole należy zwałować. Nasiona lucerny i trawy można wsiewać w jęczmień lub owies, albo w czystym siewie, od połowy kwietnia.
Mieszanka lucerny z trawą stanowi cenną wysokobiałkową paszę dla przeżuwaczy. Im w młodszych fazach zbierana, tym zawiera więcej białka, a mniej włókna. W wyższych temperaturach zmniejsza się zawartość białka, a zwiększa zawartość włókna w paszy. Zawartość substancji antyżywieniowych (saponiny) w lucernie powoduje wzdęcia u przeżuwaczy.
Uprawa lucerny z trawą daje możliwość uzyskania wyrównanych, wiernych plonów, przy znacznie niższych kosztach nawożenia azotem.
Wymagania glebowe
Lucerna uprawiana w mieszance z trawą ma bardzo duże wymagania glebowe. Wymaga gleb o jak najwyższym odczynie, bogatych w wapń, zwłaszcza gdy znajduje się w podglebiu. Lubi gleby przewiewne, szybko nagrzewające się i przepuszczalne. Nie lubi gleb zachwaszczonych. Najlepszymi są gleby kompleksów pszennych (klasa I-III). Można ją także uprawiać na nieco gorszych glebach, jak lucernę w czystym siewie, czyli na glebach kompleksu żytniego bardzo dobrego i dobrego oraz zbożowo-pastewnego mocnego i słabego (klasa III-IV). Uprawa na słabszych glebach, ale utrzymanych w wysokiej kulturze, ogranicza ryzyko niższych plonów. Gleba powinna mieć uregulowany odczyn, górną optymalną wartość (pH w 1M KCl powyżej 6,0 na glebach średnich, do 6,8 na cięższych), zawierać jak najwięcej próchnicy i co najmniej średnią zasobność przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu, co decyduje nie tylko o wysokości plonu, ale także o trwałości plantacji.
Wymagania pokarmowe
Lucerna jako roślina motylkowa współżyje z bakteriami brodawkowymi i za ich pomocą może korzystać z azotu znajdującego się w powietrzu. Będąca w bliskim sąsiedztwie trawa również częściowo korzystają z tego źródła azotu, po rozkładzie części organów podziemnych lucerny. W związku z tym nawożenie azotem jest ograniczone.Bardzo dobrze wykorzystywane są trudniej dostępne składniki pokarmowe. Lucerna w mieszance z trawą z plonem 10 t zielonki przeciętnie pobiera: 55 kg azotu (N), 15 kg fosforu (P2O5), 50‑65 kg potasu (K2O), 25‑35 kg wapnia (CaO), 7‑8 kg magnezu (MgO), 10 kg siarki (S) lub w przeliczeniu na SO3 – 25 kg, 20‑35 g boru (B), 15 g miedzi (Cu), 150‑250 g manganu (Mn), 1,5 g molibdenu (Mo) i 70‑130 g cynku (Zn). Mieszanka ta jest średnio wrażliwa na niedobór boru, miedzi, molibdenu i manganu.
Nawożenie
Nawet jeżeli gleba ma odczyn niewiele niższy od optymalnego (zawsze przy pH w 1M KCl poniżej 6,0), zaleca się stosować wapno pod przedplon lub bezpośrednio przed jej uprawą. W przypadku optymalnego odczynu i niskiej zasobności gleby w magnez należy po zbiorze przedplonu stosować wapno magnezowe w ilościach 500‑1000 kg/ha dolomitu. Lucerna w mieszance z trawą źle rośnie na glebach ubogich w magnez i szybciej wypada.
Zaleca się dodatkowe zaprawianie nasion lucerny nitraginą i związkami molibdenu, na przykład molibdenianem amonu.
Nawożenie przedsiewne fosforem i potasem powinno pokrywać potrzeby rośliny ochronnej i lucerny z trawą. Dlatego pod roślinę ochronną (jęczmień jary lub owies na zielonkę) dawkę tych składników pokarmowych zwiększyć o co najmniej 50%. Nawozy kompleksowe dobrze wymieszać z orną warstwą gleby, a więc najlepiej stosować je pod orkę zimową. Wiosenne stosowanie nawozów powoduje przesuszanie gleby. W latach pełnego użytkowania plantacji nawozy kompleksowe stosować wczesną wiosną. Wiosną powinno się zastosować tylko jednorazowo przed siewem zboża ochronnego azot w dawce do 60 kg N/ha w formie saletry amonowej lub saletrzaku.
Dawki uwzględniające nie tylko wymagania pokarmowe, ale także zasobność gleby, zalecane do stosowania w pierwszym i drugim roku pełnego użytkowania (2. i 3. rok uprawy) przedstawiono w tabeli.
Zalecane dawki nawozów kompleksowych* do corocznego nawożenia lucerny z trawą w latach pełnego użytkowania w kg/ha
Nawóz [N:P2O5:K2O:MgO:SO3)] | Zasobność gleby w fosfor i potas | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
bardzo niska i niska | średnia1 | wysoka i bardzo wysoka | ||||
Przewidywany plon zielonki w t/ha | 35 | 40 | 45 | 50 | 55 | 60 |
POLIFOSKA PLUS [5:10:20:(7:9] | 630+140 K2 | 720+160 K | 630+130 K | 700+145 K | 500+110 K | 540+120 K |
POLIFOSKA 4 [4:12:32:(2:9)] | 525 | 600 | 525 | 585 | 410 | 450 |
POLIFOSKA 5 [5:15:30:(2:7)] | 420+140 K | 480+160 K | 420+130 K | 465+145 K | 330+110 K | 360+120 K |
POLIFOSKA 6 [6:20:30:(7)] | 315+195 K | 360+220 K | 315+180 K | 350+200 K | 250+150 K | 270+165 K |
POLIFOSKA M [5:16:24:(4:7)] | 395+195 K | 450+220 K | 395+180 K | 440+200 K | 310+150 K | 340+165 K |
POLIDAP Light [14:34:(17)] + sól potasowa 60 | 185 + 350 | 210 + 400 | 185 + 340 | 205 + 375 | 145 + 275 | 160 + 300 |
POLIDAP [18:46:(5)] + sól potasowa 60 | 140 + 350 | 155 + 400 | 137 + 340 | 152 + 375 | 110 + 275 | 120 + 300 |
* - przewidując plon 45 t zielonej masy mieszanki lucerny z trawą z hektara należy stosować dawki podane w tabeli, na przykład na glebie o średniej zasobności zastosować 420 kg/ha POLIFOSKI 5 wczesną wiosną i 130 kg/ha soli potasowej po pierwszym pokosie, a na przykład przy plonie 50 t zielonki na przykład - 350 kg/ha POLIFOSKI 6 oraz 200 kg/ha soli potasowej po pierwszym pokosie;
1 - jeśli nie jest znana zasobność gleby, stosować dawki jak dla gleby średnio zasobnej, do czasu wykonania analizy gleby;
2 - kg/ha soli potasowej, zawierającej 58‑60% K2O.
Zalecane dawki są bardzo oszczędne (minimalne), ale wysoce efektywne, a stosowanie mniejszego nawożenia powoduje znaczne obniżenie plonów.
Ważny wybór nawozu
Ze względu na około 3‑4 -krotnie większe pobieranie potasu niż fosforu przez lucernę z trawami, zaleca się stosować nawóz kompleksowy o jak szerszym stosunku fosforu do potasu (P:K), czyli: POLIFOSKĘ 4 (P:K-1:2,7) lub POLIFOSKA 5, POLIFOSKA PLUS (P:K-1:2). Jeżeli stosujemy nawóz kompleksowy o węższym stosunku P:K, czyli 1:1,5 (POLIFOSKA 6, POLIFOSKA M), powinno się po pierwszym pokosie zastosować dodatkowo potas.
Nawożenie azotem
Dawki nawozów kompleksowych w uprawie lucerny z trawą są praktycznie takie same jak w uprawie lucerny w czystym siewie. Zasadnicza różnica dotyczy nawożenia azotem. Najbardziej na nawożenie azotem reaguje kupkówka pospolita, trochę słabiej stokłosa uniolowata i rajgras wyniosły, najsłabiej natomiast tymotka łąkowa. Lucernę w mieszance z kupkówką, w zależności od ilości opadów i intensywności uprawy zaleca się nawozić azotem w dawce 150‑250 kg N/ha, w mieszance z stokłosą uniolowatą lub rajgrasem wyniosłym - 120‑200 kg N/ha, natomiast w mieszance z tymotką 60‑150 kg N/ha. Dawka azotu zależy także od udziału lucerny w mieszance. W pierwszym roku pełnego użytkowania, gdy jest duży udział lucerny - stosować dolną wielkość dawki azotu, w drugim, a głównie w trzecim roku, gdy udział lucerny jest coraz mniejszy, zaleca się stosować górną wartość zalecanej dawki. Należy uwzględnić wprowadzany każdej wiosny azot w nawozach kompleksowych. Dawkę azotu stosować w trzech terminach:
- wczesną wiosną około 40%, czyli 50‑80 kg N/ha w formie saletry amonowej lub część dawki azotu z siarką, a więc do 200 kg/ha Saletrosanu lub POLIFOSKI 21 [N(MgS) 21-(4‑35)], bogatej w siarkę, której lucerna i trawy pobierają bardzo dużo i reagują wzrostem plonu.
- po zbiorze I i II pokosu po około 30% dawki azotu, czyli 35‑60 kg N/ha w formie saletry amonowej lub mocznika.pl. Po zbiorze II pokosu najbezpieczniej zastosować azot w formie mocznika.pl, ponieważ szczególnie latem ogranicza akumulację azotanów w paszy.
Bardzo wysoką efektywność wykazuje dokarmianie dolistne magnezem i siarką (5% roztwór siedmiowodnego siarczanu magnezu) oraz mikroskładnikami w kilka dni po zbiorze pokosu. Poza poprawą wegetacji roślin jest to okazja do zwiększenia zawartości w paszy wielu ważnych dla zwierząt mikroskładników, a więc nie tylko miedzi, cynku czy manganu, ale także kobaltu, jodu.
W resztkach po przyoraniu plantacji lucerny z trawą znajduje się w glebie na powierzchni hektara 150‑200 kg azotu.
Wpływ nawożenia na jakość zielonki
Nawożenie fosforem, potasem i magnezem zwiększa odporność roślin na czynniki chorobotwórcze, stres wodny i mrozy. Składniki te wpływają na tworzenie i gromadzenie białka i węglowodanów. Duży wpływ na zawartość białka i skład aminokwasowy wykazuje molibden i mangan. O jakości plonu decyduje najbardziej faza zbioru i pokos. Im mieszanka lucerny z trawą jest później koszona, tym zawiera mniej białka, a więcej włókna. Nadmierne nawożenie potasem, borem i molibdenem może powodować zbyt duże gromadzenie tych składników w roślinie, co może pogorszyć jakość paszy.
Łubin wąskolistny
Charakterystyka ogólna
Łubin wąskolistny dość wysoko plonuje na terenie całego kraju, z wyjątkiem terenów podgórskich i bezpośrednio przymorskich. Jest rośliną o właściwościach fitosanitarnych i fitomelioracyjnych.
Łubin wymaga wczesnego siewu, od połowy do końca marca, ponieważ z nasion kiełkujących w niższej temperaturze (kiełkuje w temperaturze 1‑3°C i znosi przymrozki do -6°C) roślina lepiej się ukorzenia, szybciej się rozwija, wcześniej i obficiej kwitnie oraz równomierniej dojrzewa. Opóźnienie siewu do połowy kwietnia, powoduje obniżenie plonu o około 20%. Wymaga płytkiego siewu, na głębokość 2‑3 cm, w dobrze doprawioną i wilgotną glebę, co sprzyja równomiernym wschodom łubinu. Jest wrażliwy na niedobór wody, głównie w okresie wschodów, tworzenia pąków kwiatowych oraz podczas kwitnienia, co objawia się słabym zawiązywaniem strąków. Łubin nie lubi nadmiaru wody w okresie dojrzewania.
Nasiona form pastewnych łubinu zawierają niewielkie ilości alkaloidów i mniej, jak groch lub bobik, wielu aminokwasów, na przykład lizyny, metioniny i cystyny. Nasiona łubinu stanowią cenną wysokobiałkową paszę, jednak zawartość substancji antyżywieniowych ogranicza udział nasion w paszy dla świń i drobiu w granicach 10‑20%.
Powodzenie uprawy łubinu wąskolistnego zależy w dużym stopniu od jak najwcześniejszego, płytkiego siewu na głębokość 2‑3 cm.
Wymagania glebowe
Łubin wąskolistny ma mniejsze wymagania glebowe jak groch, a większe jak łubin żółty. Wymaga gleb głębokich, żyznych, zasobnych w próchnicę i wapń oraz o dobrych właściwościach wilgotnościowych. Nie lubi gleb zachwaszczonych, zbyt ciężkich i zlewnych. Najlepszymi są gleby kompleksu żytniego bardzo dobrego i dobrego - jest to roślina gleb klasy IV. Słabiej plonuje na glebach kompleksu żytniego słabego (klasa IVb-V). Słabsze gleby (klasa VI) nie nadają się do uprawy łubinu wąskolistnego. Gleba powinna mieć uregulowany odczyn (pH w 1M KCl powyżej 5,5), zawierać jak najwięcej próchnicy i co najmniej średnią zasobność przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu. Na glebach o niskiej zasobności zaleca się stosować wyższe dawki nawozów pod orkę zimową. Im wiosną gleba będzie bardziej wilgotna i płycej uprawiana, tym uzyskamy równomierniejsze wschody.
Wymagania pokarmowe
Łubin wąskolistny jako roślina motylkowa współżyje z bakteriami brodawkowymi i za ich pomocą może korzystać z azotu znajdującego się w powietrzu. W związku z tym nawożenie azotem jest niskie. Z plonem 1 t nasion wraz z odpowiednią masą słomy przeciętnie pobiera: 70‑80 kg azotu (N), 20 kg fosforu (P2O5), 30‑35 kg potasu (K2O), 10‑15 kg wapnia (CaO), 6‑8 kg magnezu (MgO), 4 kg siarki (S) lub w przeliczeniu na SO3 – 10 kg, 45 g boru (B), 25 g miedzi (Cu), 80 g manganu (Mn), 3 g molibdenu (Mo) i 150‑200 g cynku (Zn).Pobiera znacznie więcej mikroskładników jak bobik oraz groch i jest wrażliwy na niedobór boru, a także molibdenu.
Nawożenie
Nawet jeżeli gleba jest bardzo kwaśna (pH w 1M KCl poniżej 5,0), nie stosować wapna bezpośrednio przed jego uprawą. W przypadku bardzo niskiej zasobności gleby w magnez zaleca się co najmniej pod przedplon stosować wapno magnezowe w niewielkich ilościach - 300‑500 kg/ha dolomitu. Źle rośnie na glebach ubogich w magnez.
Nawożenie fosforem i potasem jest najbardziej efektywne gdy nawozy są dobrze wymieszane z 10‑20 cm warstwą gleby. Nawozy kompleksowe najlepiej stosować pod orkę zimową. Znacznie gorszym terminem jest stosowanie wiosną, przed uprawkami przedsiewnymi, bo następuje przesuszanie gleby i opóźnia się termin siewu. By wymieszać nawozy należy stosować wiosną kultywator. Wiosną powinno się pole tylko włókować lub bronować, zastosować startową dawkę azotu, następnie zastosować agregat uprawowy i wysiać nasiona.
Zalecane dawki, uwzględniające nie tylko wymagania pokarmowe, ale także zasobność gleby, przedstawiono w tabeli.
Zalecane dawki nawozów kompleksowych* do nawożenia łubinu wąskolistnego w kg/ha
Nawóz [N:P2O5:K2O:(MgO:SO3)] | Zasobność gleby w fosfor i potas | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
bardzo niska i niska | średnia1 | wysoka i bardzo wysoka | ||||
Przewidywany plon nasion w t/ha | 2,0 | 2,5 | 2,5 | 3,0 | 3,0 | 3,5 |
POLIFOSKA PLUS [5:10:20:(7:9] | 360 | 450 | 375 | 450 | 240 | 280 |
POLIFOSKA 4 [4:12:32:(2:9)] | 300 | 375 | 315 | 375 | 200 | 235 |
POLIFOSKA 5 [5:15:30:(2:7)] | 240 | 300 | 250 | 300 | 160 | 185 |
POLIFOSKA 6 [6:20:30:(7)] | 180 | 225 | 190 | 225 | 120 | 140 |
POLIFOSKA M [5:16:24:(4:7)] | 225 | 280 | 235 | 280 | 150 | 175 |
POLIDAP Light [14:34:(17)] + sól potasowa 60 | 105 + 100 | 135 + 125 | 110 + 85 | 135 + 100 | 70 + 60 | 85 + 70 |
POLIDAP [18:46:(5)] + sól potasowa 60 | 80 +100 | 100 +125 | 80 + 85 | 100 + 100 | 52 + 60 | 61 + 70 |
* - przewidując plon 2,5 t nasion łubinu wąskolistnego z hektara należy stosować dawki podane w tabeli, na przykład na glebie o średniej zasobności zastosować 250 kg/ha POLIFOSKI 5, a przy plonie 3,0 t nasion - 300 kg/ha POLIFOSKI 5;
1 - jeśli nie jest znana zasobność gleby, stosować dawki jak dla gleby średnio zasobnej, do czasu wykonania analizy gleby.
Zalecane dawki są bardzo oszczędne (minimalne), ale wysoce efektywne, a stosowanie mniejszego nawożenia powoduje znaczne obniżenie plonów.
Ważny wybór nawozu
Ze względu na około dwukrotnie większe pobieranie potasu niż fosforu przez łubin, zaleca się stosować nawóz kompleksowy o jak szerszym stosunku fosforu do potasu (P:K), czyli: POLIFOSKĘ 4 (P:K-1:2,7) lub POLIFOSKĘ 5, POLIFOSKĘ PLUS (P:K-1:2).
W przypadku uprawy po przyoranej słomie zbóż, która jest bogatym źródłem potasu, można stosować nawózkompleksowy o węższym stosunku P:K, czyli 1:1,5 (POLIFOSKA 6, POLIFOSKA M).
Nawożenie azotem
Z reguły łubin wąskolistny uprawiany jest po zbożach i wówczas wymaga zastosowania 30‑50 kg/ha azotu na kilka dni przed siewem nasion. W tym terminie najlepiej stosować azot w postaci saletry amonowej w ilości od 90 do 150 kg/ha lub saletrzak w ilości 100‑175 kg/ha. Wiosennym źródłem nie tylko azotu, ale także siarki dla łubinu wąskolistnego może być Saletrosan, najlepiej w dawce do 150 kg/ha.Pomimo iż rośliny motylkowe mają zdolność wiązania azotu z atmosfery, to łubin wąskolistny dobrze reaguje na przedsiewne nawożenie azotem. Zaleca się dodatkowe zaprawianie nasion nitraginą i związkami molibdenu, na przykład molibdenianem amonu.
Dokarmianie dolistne
Bardzo wysoką efektywność wykazuje dokarmianie dolistne. Łubinu nie dokarmia się dolistnie azotem (mocznikiem.pl), lecz magnezem i mikroskładnikami. Przy okazji zwalczania chorób i szkodników zaleca się na 100 litrów wody, stosować łącznie 5 kg siarczanu magnezu i nawóz mikroskładnikowy, przede wszystkim z molibdenem, manganem i małą do 50 g/ha dawka boru, stosowaną co najmniej dwukrotnie. Opryski należy wykonywać od fazy 7‑8 wyrośniętych liści do fazy przed kwitnieniem.
Przyorując słomę, pozostawia się w glebie średnio na każdą 1 tonę nasion: 15 kg azotu (N), 5,5 kg fosforu (P2O5) i 16 kg potasu (K2O) oraz znaczne ilości tych składników w pozostałych resztkach pożniwnych, głównie w korzeniach, co stanowi źródło 50‑70 kg azotu na hektar.
Wpływ nawożenia na jakość nasion
Nawożenie fosforem, potasem i magnezem zwiększa odporność łubinu na czynniki chorobotwórcze i stres wodny. Składniki te wpływają na tworzenie i gromadzenie się w nasionach łubinu białka i cukrów. Fosfor wpływa także na dobre wykształcenie nasion i równomierne dojrzewanie. Azot wpływa na wzrost zawartości białka i węglowodanów w nasionach łubinu oraz lepszą ich strawność. O dobrym kwitnieniu i zawiązywaniu nasion decyduje bor. Duży wpływ na zawartość białka i skład aminokwasowy wykazuje molibden. O jakości nasion decyduje także gęstość siewu i przebieg pogody, które mają często większy wpływ jak stosowane nawożenie.
Łubin żółty
Charakterystyka ogólna
Łubin żółty jest rośliną słabo plonującą na terenie całego kraju. Najlepiej udaje się w środkowym pasie kraju, gorzej na północy i południu, najgorzej w wąskim pasie terenów podgórskich i bezpośrednio przymorskich. Jest rośliną o właściwościach fitosanitarnych i fitomelioracyjnych.
Wymaga wczesnego siewu, od połowy do końca marca. W uprawie na zielonkę może być siany później. Z nasion kiełkujących w niższej temperaturze (kiełkuje w temperaturze 1‑3°C i znosi przymrozki do -6°C) roślina lepiej się ukorzenia, szybciej się rozwija, wcześniej i obficiej kwitnie i równomierniej dojrzewa. Opóźnienie siewu do połowy kwietnia, powoduje obniżenie plonu nasion o około 20%. Wymaga płytkiego siewu, na głębokość 2‑3 cm, co sprzyja równomiernym wschodom.
Łubin żółty jest wrażliwy na niedobór wody, głównie w okresie wschodów, tworzenia pąków kwiatowych i podczas kwitnienia, co objawia się słabym zawiązywaniem strąków. Nadmiar wody w okresie dojrzewania prowadzi do nadmiernego rozgałęziania się, przedłuża się okres wegetacji, a plon nasion ulega wówczas obniżeniu.
Nasiona form pastewnych zawierają niewielkie ilości alkaloidów i mniej - jak groch lub bobik - niektórych aminokwasów, na przykład lizyny, a podobne ilości metioniny i cystyny. Stanowią cenną wysokobiałkową paszę, bo zawierają znacznie więcej białka niż nasiona łubinu wąskolistnego i innych roślin strączkowych. Zawartość substancji antyżywieniowych ogranicza udział nasion w paszy dla świń i drobiu w granicach 10‑20%.
Powodzenie uprawy łubinu zależy w dużym stopniu od jak najwcześniejszego, płytkiego siewu na głębokość 2‑3 cm. Im wiosną gleba bardziej wilgotna i płycej uprawiana tym równomierniejsze wschody.
Wymagania glebowe
Łubin żółty ma małe wymagania glebowe, mniejsze jak łubin wąskolistny. Wymaga jednak gleb o dobrych właściwościach wilgotnościowych. Nie lubi gleb zachwaszczonych. Najlepszymi są gleby kompleksu żytniego bardzo dobrego (klasa III), ale szkoda takich gleb pod jego uprawę. Łubin żółty zaleca się uprawiać na glebach kompleksu żytniego dobrego, słabego i najsłabszego (klasa IVb-VI). Łubin żółty jest rośliną gleb klasy V. Na glebach klasy VI uprawa jest ryzykowna i zależy od przebiegu pogody oraz rozkładu opadów. Gleba powinna mieć uregulowany odczyn (pH w 1M KCl powyżej 5,1), zawierać jak najwięcej próchnicy i co najmniej średnią zasobność przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu. Na glebach o niskiej zasobności zaleca się stosować wyższe dawki nawozów pod orkę zimową.
Wymagania pokarmowe
Łubin żółty jako roślina motylkowa współżyje z bakteriami brodawkowymi i za ich pomocą może korzystać z azotu znajdującego się w powietrzu. W związku z tym nawożenie azotem jest zbędne. Z plonem 1 t nasion wraz z odpowiednią masą słomy pobiera przeciętnie: 65‑90 kg azotu (N), 18 kg fosforu (P2O5), 33‑40 kg potasu (K2O), 10‑15 kg wapnia (CaO), 6‑8 kg magnezu (MgO), 4 kg siarki (S) lub w przeliczeniu na SO3 – 10 kg, 45 g boru (B), 25 g miedzi (Cu), 80 g manganu (Mn), 3 g molibdenu (Mo) i 150‑200 g cynku (Zn). Pobiera znacznie więcej mikroskładników jak bobik oraz groch i jest wrażliwy na niedobór boru, a także molibdenu.
Nawożenie
Nawet jeżeli gleba jest bardzo kwaśna (pH w 1M KCl poniżej 5,1), nie stosować wapna bezpośrednio przed jego uprawą. W przypadku bardzo niskiej zasobności gleby w magnez zaleca się co najmniej pod przedplon stosować wapno magnezowe w niewielkich ilościach - 300‑500 kg/ha dolomitu. Łubin źle rośnie na glebach ubogich w magnez.
Nawożenie fosforem i potasem jest najbardziej efektywne gdy nawozy są dobrze wymieszane z 10‑20 cm warstwą gleby. Nawozy kompleksowe najlepiej stosować pod orkę zimową. Jeżeli gleba jest bardzo lekka można je stosować wiosną, przed uprawkami przedsiewnymi. Nie ma obaw o wymycie składników z gleby lekkiej podczas zimy, tym bardziej że łubin bardzo głęboko korzeni się i zastosowane składniki wykorzysta. Wiosenne nawożenie powoduje przesuszanie gleby i opóźnia termin siewu. By wymieszać nawozy należy stosować wiosną kultywator. Wiosną powinno się pole tylko włókować lub bronować. Na bardzo słabym stanowisku i w uprawie po przyoranej słomie zbóż zastosować startową dawkę azotu do 20 kg N/ha, następnie zastosować agregat uprawowy i wysiać nasiona.
Zalecane dawki, uwzględniające nie tylko wymagania pokarmowe, ale także zasobność gleby, przedstawiono w tabeli.
Zalecane dawki nawozów kompleksowych* do nawożenia łubinu żółtego w kg/ha
Nawóz [N:P2O5:K2O:(MgO:SO3)] | Zasobność glebyw fosfor i potas | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
bardzo niska i niska | średnia1 | wysoka i bardzo wysoka | ||||
Przewidywany plon nasion w t/ha | 1,5 | 2,0 | 2,0 | 2,5 | 2,5 | 3,0 |
POLIFOSKA PLUS [5:10:20:(7:9] | 300 | 400 | 300 | 380 | 200 | 240 |
POLIFOSKA 4 [4:12:32:(2:9)] | 250 | 335 | 250 | 315 | 170 | 200 |
POLIFOSKA 5 [5:15:30:(2:7)] | 200 | 265 | 200 | 250 | 135 | 160 |
POLIFOSKA 6 [6:20:30:(7)] | 150 | 200 | 150 | 190 | 100 | 120 |
POLIFOSKA M [5:16:24:(4:7)] | 190 | 250 | 190 | 235 | 125 | 150 |
POLIDAP Light [14:34:(17)] + sól potasowa 60 | 90 + 75 | 120 + 100 | 90 + 70 | 110 + 85 | 60 + 50 | 70 + 60 |
POLIDAP [18:46:(5)] + sól potasowa 60 | 65 + 75 | 87 + 100 | 65 + 70 | 82 + 85 | 43 + 50 | 52 + 60 |
* - przewidując plon 2,0 t nasion łubinu żółtego z hektara należy stosować dawki podane w tabeli, na przykład na glebie o średniej zasobności zastosować 200 kg/ha POLIFOSKI 5, a przy plonie 2,5 t nasion - 250 kg/ha POLIFOSKI 5;
1 - jeśli nie jest znana zasobność gleby, stosować dawki jak dla gleby średnio zasobnej, do czasu wykonania analizy gleby.
Zalecane dawki są bardzo oszczędne (minimalne), ale wysoce efektywne, a stosowanie mniejszego nawożenia powoduje znaczne obniżenie plonów.
Ważny wybór nawozu
Ze względu na około dwukrotnie większe pobieranie potasu niż fosforu przez łubin, zaleca się stosować nawóz kompleksowy o jak szerszym stosunku fosforu do potasu (P:K), czyli: POLIFOSKĘ 4 (P:K-1:2,7) lub POLIFOSKĘ 5, POLIFOSKĘ PLUS (P:K-1:2).
W przypadku uprawy po przyoranej słomie zbóż, która jest bogatym źródłem potasu, można stosować nawózkompleksowy o węższym stosunku P:K, czyli 1:1,5 (POLIFOSKA 6, POLIFOSKA M).
Nawożenie azotem
Z reguły łubin żółty uprawiany jest po zbożach i wówczas na słabych i bardzo słabych stanowiskach wymaga zastosowania 15‑20 kg/ha azotu, najlepiej w formie amonowej, w postaci nawozów wieloskładnikowych. Nie stosować pod łubin żółty typowych nawozów azotowych - saletry amonowej, mocznika.pl lub saletrzaku. Zaleca się dodatkowe zaprawianie nasion nitraginą i związkami molibdenu, na przykład molibdenianem amonu.
Dokarmianie dolistne
Bardzo wysoką efektywność wykazuje dokarmianie dolistne. Łubinu nie dokarmia się dolistnie azotem (mocznikiem.pl), lecz magnezem i mikroskładnikami. Przy okazji zwalczania chorób i szkodników zaleca się na 100 litrów wody, stosować łącznie do 5 kg siarczanu magnezu i nawóz mikroskładnikowy, przede wszystkim z molibdenem, manganem i małą do 50 g/ha dawka boru, stosowaną co najmniej dwukrotnie. Opryski od fazy 7‑8 wyrośniętych liści do fazy przed kwitnieniem.
W przypadku większych opadów i dobrego stanu łanu dobry efekt daje stosowanie regulatorów wzrostu; jednokrotnie, gdy kwiatostan pędu głównego ma 4‑5 cm lub najlepiej dwukrotnie, mniejszymi dawkami (suma dawek jak przy jednokrotnym oprysku) w fazie formowania pędu głównego i gdy kwiatostan pędu głównego ma 5‑6 cm. Zapobiega to wyleganiu i nadmiernemu tworzeniu się pędów bocznych, co decyduje o wysokim plonie i równomiernie dojrzewającej plantacji.
Przyorując słomę, pozostawia się w glebie średnio na każdą 1 tonę nasion: 15 kg azotu (N), 5,5 kg fosforu (P2O5) i 18 kg potasu (K2O) oraz znaczne ilości tych składników w pozostałych resztkach pożniwnych, głównie w korzeniach, co stanowi źródło 60‑90 kg azotu na hektar.
Wpływ nawożenia na jakość nasion
Nawożenie fosforem, potasem i magnezem zwiększa odporność łubinu na czynniki chorobotwórcze i stres wodny. Składniki te wpływają na tworzenie i gromadzenie się w nasionach białka i węglowodanów. Fosfor wpływa także na dobre wykształcenie nasion i równomierne dojrzewanie łubinu. Azot wpływa na wzrost zawartości białka i węglowodanów w nasionach oraz lepszą ich strawność. O dobrym kwitnieniu i zawiązywaniu nasion decyduje bor. Duży wpływ na zawartość białka i skład aminokwasowy wykazuje molibden. O jakości nasion decyduje także gęstość siewu i przebieg pogody, które mają często większy wpływ jak stosowane nawożenie.
Owies
Charakterystyka ogólna
Owies jest zbożem jarym, o krótkim okresie wegetacji oraz silnie rozwiniętym systemie korzeniowym, co uodparnia go na suszę. Pobiera trudniej dostępne składniki pokarmowe z gleby, dlatego prawie nie reaguje na przedplon. Bardzo mocno reaguje na nawożenie azotem. Słabo się krzewi, chociaż zależy to od typu odmiany.
Nie jest wrażliwy na niskie temperatury. Kiełkuje w temperaturze 2‑3°C i dobrze znosi dłuższe wiosenne mrozy do -8°C. Niskie wiosenne temperatury sprzyjają dobremu ukorzenieniu się, dlatego owies powinien być siany jak najwcześniej, nawet gdy zamarznięte jest jeszcze podglebie. Lubi chłodną i wilgotną pogodę, więc dobrze plonuje w północnych i północno-wschodnich oraz podgórskich rejonach kraju. Ma z wszystkich zbóż największe wymagania co do wilgotności gleby. Większych opadów wymaga w fazie strzelania w źdźbło, a przede wszystkim w okresie kłoszenia. Jest rośliną fitosanitarną ograniczając rozwój chorób podstawy źdźbła.
Wymagania glebowe
Owies ma dość małe wymagania glebowe ze względu na silny system korzeniowy. Może być uprawiany na prawie wszystkich glebach, które są zasobne w wodę, ale nie podmokłe; także na glebach-nowinach. Ze względów ekonomicznych uprawiany jest na glebach słabszych, czyli na glebach kompleksów żytniego dobrego (klasa IVa i IVb) i słabego (klasa IVb i V), zbożowo-pastewnego mocnego (IIIb-IVa) i słabego (IVa-V) oraz wszystkich glebach kompleksów górskich. Nie zaleca się uprawiać owsa na glebach lekkich i suchych, ze względu na wymagania wodne. Im słabsza gleba, tym należy stosować mniej uproszczeń i zbyt oszczędnych technologii. Gleba powinna mieć uregulowany odczyn (pH w 1M KCl powyżej 5,1), zawierać jak najwięcej próchnicy i co najmniej średnią zasobność przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu.
Wiosną jak najbardziej ograniczyć uprawki, by zminimalizować straty wody, a jednocześnie zniszczyć kiełkujące chwasty. Wyrównać pole włóką lub broną, zastosować przedsiewne dawki nawozów i przykryć nawozy broną z wałem strunowym. Wysiew owsa możliwie jak najwcześniej, w drugiej połowie marca, a tylko w rejonach północno-wschodnim i podgórskim do początku kwietnia. Wysiew owsa na początku marca w niezbyt dobrych warunkach jest zawsze korzystniejszy niż wysiew w najlepszych warunkach, ale na początku kwietnia. Im wcześniej jest zasiany, tym lepiej się ukorzeni i rozkrzewi, a dłuższy okres wzrostu wegetatywnego (do kwitnienia) decyduje o lepszym plonie. Siew po 10 kwietnia zawsze obniża plon ziarna. Owies reaguje bardzo ujemnie na zbyt gęsty siew, powyżej 35 roślin na 1 metr bieżący.
Wymagania pokarmowe
Silnie rozwinięty system korzeniowy owsa umożliwia dobre pobieranie składników pokarmowych i wody z gleby. Specyficznie reaguje na nawożenie azotem i fosforem. Bardzo dobrze wykorzystuje trudno dostępny azot i fosfor z gleby, a pomimo to bardzo silnie reaguje na nawożenie tymi składnikami. Reakcja ta zależy w dużym stopniu od ilości i rozkładu opadów, dlatego owies wymaga zbilansowanego nawożenia.
Owies z plonem 1 t ziarna i odpowiednią ilością słomy przeciętnie pobiera: 25‑29 kg azotu (N), 13 kg fosforu (P2O5), 32 kg potasu (K2O), 10 kg wapnia (CaO), 5 kg magnezu (MgO), 4 kg siarki (S) lub w przeliczeniu na SO3 – 10 kg oraz 7 g boru (B), 9 g miedzi (Cu), 250 g żelaza (Fe), 240 g manganu (Mn), 0,9 g molibdenu (Mo) i 95 g cynku (Zn). Wykazuje dużą wrażliwość na niedobór miedzi i manganu oraz średnią na niedobór cynku i molibdenu. Zawsze dobrze reaguje na dokarmianie borem. Niedobór manganu występuje najczęściej w glebie świeżo wapnowanej oraz przy pH gleby powyżej 6,0, a miedzi na glebach – nowinach.
Nawożenie
Owies nie lubi gleb przewapnowanych. W przypadku bardzo niskiej zasobności gleby w magnez zaleca się stosować wapno magnezowe, nawet niewielkie ilości - 300‑600 kg/ha dolomitu, ponieważ źle rośnie na glebach ubogich w magnez.
Nawożenie fosforem i potasem jest najbardziej efektywne gdy nawozy są dobrze wymieszane z 10‑20 cm warstwą gleby. Nawozy kompleksowe stosować najlepiej pod orkę - jesienią (na glebach mocniejszych, o uregulowanym odczynie) lub pod wiosenne uprawki przedsiewne, 7‑14 dni przed siewem ziarna. Dawki nawozów, w zależności od zasobności gleby i przewidywanego plonu, przedstawiono w tabeli.
Zalecane dawki nawozów kompleksowych do przedsiewnego nawożenia owsa w kg/ha*
Nawóz[N:P2O5:K2O:(MgO:SO3)] | Zasobność gleby w fosfor i potas | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
bardzo niska i niska | średnia1 | wysoka i bardzo wysoka | ||||
Przewidywany plon ziarna w t/ha | 3,0 | 4,0 | 3,5 | 5,0 | 4,5 | 5,5 |
POLIFOSKA® PLUS [5:10:20:(7:9)] | 360 | 480 | 320 | 500 | 270 | 360 |
POLIFOSKA® 4 [4:12:32:(2:9)] | 300 | 400 | 260 | 375 | 225 | 300 |
POLIFOSKA® 5 [5:15:30:(2:7)] | 240 | 320 | 210 | 300 | 180 | 240 |
POLIFOSKA® 6 [6:20:30:(7)] | 180 | 240 | 160 | 250 | 135 | 180 |
POLIFOSKA® 8 [8:24:24:(9)] | 150 | 200 | 130 | 190 | 110 | 150 |
POLIFOSKA® M [5:16:24:(4:7)] | 225 | 300 | 200 | 280 | 170 | 225 |
POLIDAP® Light [14:34:(17)] + sól potasowa 60 | 105 + 125 | 140 + 165 | 95 + 95 | 130 + 130 | 80 + 60 | 105 + 80 |
POLIDAP® [18:46:(5)] + sól potasowa 60 | 75 + 125 | 105 + 165 | 70 + 95 | 100 + 130 | 60 + 60 | 80 + 80 |
* - przewidując plon 3,5 t ziarna z hektara należy stosować dawki podane w tabeli, na przykład na glebie o średniej zasobności zastosować 210 kg/ha POLIFOSKI® 5, a przy plonie 5 t ziarna - 300 kg/ha POLIFOSKI® 5;
1 - jeżeli nie jest znana zasobność gleby, stosować dawki jak dla średniej zasobności, do czasu wykonania analizy gleby.
Zalecane dawki są bardzo oszczędne (minimalne), ale wysoce efektywne, a stosowanie mniejszego nawożenia powoduje znaczne obniżenie plonów.
Ważny wybór nawozu. W przypadku zbioru słomy w uprawie „zboże po zbożu” nawóz kompleksowy powinien charakteryzować się szerszym stosunkiem fosforu do potasu (P:K), czyli co najmniej 1:1,5, a więc przemiennie w latach zaleca się stosować nawozy o stosunku P:K-1:1,5 (POLIFOSKA® 6, POLIFOSKA® M) i o szerszym stosunku: POLIFOSKA® 4 (P:K-1:2,7), POLIFOSKA® PLUS, POLIFOSKA® 5 (P:K-1:2).
W przypadku przyorywania słomy (która jest bogatym źródłem potasu) w uprawie „zboże po zbożu” stosowany nawóz kompleksowy powinien charakteryzować się węższym stosunkiem P:K, czyli 1:1 do 1:1,5, to znaczy przemiennie w latach należy stosować nawóz o stosunku P:K-1:1 (POLIFOSKA® 8) z nawozami o stosunku P:K-1:1,5 (POLIFOSKA® 6, POLIFOSKA® M).
Nawożenie azotem
Owies pobiera bardzo dużo azotu - około 25‑29 kg azotu na każdą tonę ziarna. Na wytworzenie plon 6 t/ha należy pobiera 150‑175 kg N/ha. Ponieważ dobrze wykorzystuje także zapasy glebowe azotu zaleca się stosować go w umiarkowanych dawkach od 15 kg N na zasobnych i dobrze wilgotnych stanowiskach do 20 kg na każdą przewidywaną tonę ziarna na słabych stanowiskach, a więc 90‑120 kg N/ha. Na zbyt wysokie i zbyt późno stosowane nawożenie azotem owies reaguje wyleganiem, a w lata suche niskimi plonami.
Pamiętajmy o tym, że owies pobiera najwięcej azotu, bo ponad 70% azotu od fazy krzewienia do fazy wiechowania, a nawozy azotowe są bardzo „ruchliwe” w glebie, stąd dawki azotu należy stosować doglebowo w co najmniej 2 terminach. Nie powinno stosować się jednorazowo więcej jak 60 kg/ha azotu.
Jeżeli planowana dawka azotu nie przekracza 60 kg/ha, a na glebach mocniejszych - 80 kg N, można ją w całości zastosować przedsiewnie. Chcąc uzyskać wyższy plon (ponad 6 t/ha) ustalenie dawki oraz terminów nawożenia owsa jest mocno skomplikowane w zależności m.in. od uprawianej odmiany.
Optymalne jest dzielenie dawki azotu, tak by stosować ten składnik w co najmniej dwóch terminach:
- 1 termin (N1) - kilka dni przed siewem ziarna w ilości 40‑70 kg N/ha. Ta pierwsza dawka powinna zabezpieczyć wykształcenie korzeni i pędów roślin. Owies od początku rozwoju potrzebuje więcej siarki niż pozostałe zboża. Szczególnie na glebach wilgotnych organicznych i lżejszych mineralnych, po wilgotnej i słabej zimie, kiedy przyswajalna siarka jest dokładnie wymyta, najbardziej polecany jest nawóz azotowo-siarkowy, nawet siarczan amonu lub Saletrosan, RSMS, albo PLIFOSKA® 21. Z dawką 200 kg/ha POLIFOSKI® 21 wprowadza się dodatkowo 70 kg (SO3), czyli 28 kg (S) siarki oraz 8 kg łatwo przyswajalnego magnezu, na którego niedobór owies jest we wczesnych fazach wzrostu najbardziej wrażliwy ze wszystkich zbóż. Na glebach lżejszych wskazany jest także mocznik.pl, a na cięższych saletra amonowa lub saletrzak. Na późno sianych plantacjach (przełom marca/kwietnia) można dawkę zwiększyć (połączyć z drugą) o około 30 kg N/ha.
- 2 termin (N2) - wcześniej jak u innych zbóż - już w fazie 3‑4 liścia, jeszcze przed krzewieniem, aby utrzymać pędy boczne, czyli zagęścić łan - w ilości 30‑40 kg N/ha azotu. Krzewieniu i dobremu ukorzenieniu sprzyjają amonowa i amidowa forma azotu, szkodzi saletrzana. Jeżeli przy późnym siewie zwiększono dawkę N1, drugi termin nawożenia zaleca się opóźnić. Także dla niektórych odmian („typu więcej ziarna”), a także na słabo rozkrzewionych plantacjach, drugą dawkę azotu zaleca się stosować później, na początku strzelania w źdźbło (BBCH 31), kiedy to jest wyczuwalne pierwsze kolanko. Na glebach lżejszych, z potencjalnym niedoborem wody najlepszy efekt uzyskuje się stosując mocznik.pl lub RSM, na glebach cięższych także saletrę amonową. W tym okresie nie ma już najczęściej potrzeby dokarmiania siarką.
Na glebach lżejszych, w rejonach z częstymi niedoborami wody zaleca się jak największą część planowanej dawki azotu zastosować przedsiewnie lub a fazie BBCH 13‑14, czyli fazie 3‑4 liścia, a wiec przed lub na początku krzewienia. Wcześnie zastosowany azot dobrze zadziała, roślina zakumuluje większe jego zapasy na okres późniejszy – z reguły na glebach lżejszych z niedoborami wody. Tak połączona dawka będzie na tyle wysoka, że stosując ją w formie saletry amonowej możemy zaszkodzić plantacji. W lżejszej lub organicznej glebie nastąpią duże straty azotu saletrzanego poprzez wymywanie, bo tak wcześnie wierzchnia warstwa jest bardzo słabo przerośnięta korzeniami. Taka dawka saletry amonowej na glebie lekkiej spowoduje także nadmierne wybujanie roślin, opóźni się krzewienie owsa i redukcji ulegnie system korzeniowy. W związku z tym wzrasta zawsze ryzyko wylegania, zmniejsza się odporność roślin na suszę i nie uzyska się dużego, wykształconego ziarna.
Skumulowane nawożenie owsa azotem na lekkiej glebie, gdzie w późniejszym okresie najczęściej będzie susza, wykonuje się z zastosowaniem mocznika.pl lub RSM. Wybór amidowej formy azotu, znacznie tańszej od saletrzanej, w warunkach wiosennego deficytu wody na glebach lekkich - wielokrotnie zweryfikowała praktyka.
- 3 termin (N3) w fazie liścia flagowego (37). Dawka w tym terminie jest z reguły zbyteczna, a nawet szkodliwa z wyjątkiem stanowiska ubogiego w azot, gdy planujemy plon ponad 6 t/ha, wówczas można stosować małą 20‑30 kg N/ha dawkę. Dzielenie dawki azotu na 3 terminy powoduje potencjalnie większy i jakościowo lepszy plon (zawartość białka w ziarnie) oraz zmniejsza ryzyko wylegania. Ryzyko wylegania zawsze zmniejsza stosowanie amonowej i amidowej (mocznik.pl) formy azotu. Możnastosować dwie dawki azotu doglebowo, a trzecią planowaną zastosować w formie oprysków.
Poza glebami zimnymi, podmokłymi owies reaguje wyjątkowo dobrze na nawożenie wyższą, przedsiewną dawkę mocznika.pl lub RSM.
Przykładowe dawki nawozów azotowych do nawożenia owsa w kg/ha* na glebach średnich i cięższych
Termin i forma nawozu | Potrzeby nawożenia azotem | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
duże i bardzo duże | średnie1 | bardzo małe i małe | ||||
N-1 wiosną przedsiewnie: saletra amonowa lub RMS 28, albo saletrzak | 105 130 | 140 170 | 110 130 | 160 195 | 120 140 | 140 170 |
Przewidywany plon ziarna w t/ha | 3,0 | 4,0 | 3,5 | 5,0 | 4,5 | 5,5 |
N-2 druga dawka (faza 31‑37): saletra amonowa lub mocznik.pl | 90 65 | 120 87 | 90 65 | 120 87 | 95 70 | 120 87 |
*w zależności od przewidywanego plonu zalecane nawożenie azotem, na przykład plon ziarna owsa z ha na glebie o średnich potrzebach nawożenia azotem: wczesną wiosną przedsiewnie pierwszą dawkę (N-1) - 160 kg saletry amonowej lub 195 kg RSM, a druga dawka (N-2) to 120 kg saletry amonowej lub 87 kg/ha mocznika.pl;
1- jeżeli występują problemy z oceną potrzeb nawożenia azotem zaleca się dawki w wysokości jak dla średnich potrzeb nawożenia.
Dokarmianie dolistne
Dokarmianie dolistne (pozakorzeniowe) mocznikiem.pl można stosować przy wykonywaniu praktycznie wszystkich zabiegów ochrony zbóż (na choroby grzybowe i szkodniki), gdy dozwolone jest mieszanie pestycydu z mocznikiem.pl. Najlepiej wykonać co najmniej dwukrotne dokarmianie owsa. Pierwszy oprysk należy wykonać wcześniej jak u pozostałych gatunków zbóż, bo już w fazie początku krzewienia (faza 21), praktycznie od fazy 5. liścia. w końcu fazy krzewienia Zaleca się wtedy15% roztwór mocznika.pl z 5% roztworem siarczanu magnezu i nawóz z miedzią, manganem, cynkiem, borem oraz molibdenem). Początek fazy krzewienia to najważniejszy dla owsa termin stosowania większości mikroskładników, bo stosowane w tak wczesnym terminie mają duży wpływ nie tylko na krzewienie i „programowanie” plonu, ale także na przemiany azotu w roślinie oraz wielkość i jakość plonu.
Drugi oprysk zaleca się w końcu fazy strzelania w źdźbło, gdy zaczyna pojawiać się liść flagowy. W tym terminie stosuje się 5‑6% roztwór mocznika.pl + nawóz dolistny z manganem i miedzią oraz zawsze tylko do 50 g/ha boru. Nie stosować azotu, w tym nie dokarmiać dolistnie owsa mocznikiem.pl później niż do początku liścia flagowego (BBCH 37), bo może to powodować nadmiar azotu. Ten nadmiar objawia się u owsa opóźnionym i nierównomiernym dojrzewaniem, słoma pozostaje zbyt długo zielona, podczas gdy ziarno już dojrzewa. Powoduje to, że ziarno jest drobniejsze, a więc plon jest mniejszy. Inne gatunki można dokarmiać mocznikiem.pl znacznie później.
Przyorując słomę owsa, pozostaje w glebie średnio na każdą 1 tonę ziarna 10 kg azotu (N), 4,5 kg fosforu (P2O5) i 26 kg potasu (K2O), czyli przy plonie 4 t ziarna, z przyoraną słomą wprowadza się do gleby średnio 40 kg azotu, 18 kg fosforu i 104 kg potasu.
Przyorując słomę owsa, która zawiera więcej azotu (białka) niż słoma pozostałych zbóż, ale zboże to pozostawia glebę bardzo zubożoną w azot, należy stosować 6‑8 kg N na 1 tonę słomy, by przyspieszyć jej rozkład w glebie. Zaleca się stosować 35‑45 kg N/ha, a więc około 80‑100 kg/ha mocznika.pl lub 125‑160 kg/ha RSM. Mocznik.pl lub RSM najlepiej jest zawsze stosować przed przyoraniem słomy, szczególnie gdy po owsie będzie uprawiana roślina ozima.
Wpływ nawożenia na jakość ziarna
Prawidłowe nawożenie fosforem i potasem zwiększa odporność owsa na choroby, niedobory wody i wyleganie. Decyduje również o lepszym wypełnieniu ziarna i równomiernym dojrzewaniu wiech. Największy wpływ na jakość ziarna wykazuje nawożenie azotem, które zwiększa masę plonu oraz zawartość białka w ziarnie. Nadmierne nawożenie azotem sprzyja rozwojowi wielu chorób i szkodników.
Pszenica jara
Charakterystyka ogólna
Pszenica jara jest zbożem o dużych wymaganiach wodnych i reaguje spadkiem plonu w latach o mniejszej ilości opadów, szczególnie na glebach lżejszych. Największe wymagania wodne (okres krytyczny) występują od fazy krzewienia, poprzez fazę strzelania w źdźbło i kłoszenie. Niedobór wody w tych fazach powoduje spadek plonu. Słabo rozwinięty system korzeniowy powoduje, że jest mało odporna na suszę. Nadmiar wody w okresie formowania i dojrzewania ziarna sprzyja rozwojowi chorób grzybowych.
Pszenica jara nie ma dużych wymagań cieplnych podczas całego okresu wegetacji. Kiełkuje w temperaturze 1‑3°C, ale w wyższych temperaturach wschody są szybsze i równomierniejsze. Wytrzymuje przymrozki do -6°C. Lepiej znosi chłody niż nadmierne temperatury, zwłaszcza w fazie strzelania w źdźbło.
Wymagania glebowe
Pszenicę jarą uprawia się na najlepszych glebach, o dużych zdolnościach do magazynowania wody. Zboże to zaleca się uprawiać na glebach kompleksów pszennego bardzo dobrego i dobrego (klasa I do IIIb), żytniego bardzo dobrego (klasa IIIa i IIIb), pszennego górskiego i zbożowego górskiego oraz zbożowo-pastewnego mocnego. Na słabszych glebach, na przykład kompleksu żytniego dobrego (klasa IVa i IVb) należy zwrócić większą uwagę na dobór odmiany, a glebę utrzymywać w wysokiej kulturze. Na słabszych glebach nie powinno się stosować zbyt dużo uproszczeń i zbyt oszczędnych technologii.
Gleba powinna mieć uregulowany odczyn (pH w 1M KCl powyżej 6,0; do 6,8), zawierać jak najwięcej próchnicy i co najmniej średnią zasobność przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu. Nie lubi gleb nadmiernie wilgotnych wiosną, co opóźnia wiosenne uprawki i siew.
Wiosną jak najbardziej ograniczyć uprawki, by ograniczyć straty wody i zniszczyć kiełkujące chwasty. Wyrównać pole włóką lub broną, zastosować przedsiewnie nawozy i przykryć je broną z wałem strunowym. Wysiew ziarna możliwie jak najwcześniej, bo jest to roślina dnia długiego i im wcześniej jest zasiana, tym dłuższy ma okres wzrostu wegetatywnego (do kwitnienia), czyli lepiej się ukorzeni i rozkrzewi, co przekłada się na poziom plonowania.
Wymagania pokarmowe
Pszenica jara słabo pobiera składniki pokarmowe i wodę z gleby. Z plonem 1 t ziarna i odpowiednią ilością słomy przeciętnie pobiera: 28‑30 kg azotu (N), 12 kg fosforu (P2O5), 22 kg potasu (K2O), 6 kg wapnia (CaO), 4 kg magnezu (MgO), 3,5 kg siarki (S) lub w przeliczeniu na SO3 – 9 kg oraz 5,5 g boru (B), 8,5 g miedzi (Cu), 360 g żelaza (Fe), 110 g manganu (Mn), 0,7 g molibdenu (Mo) i 70 g cynku (Zn). Wykazuje dużą wrażliwość na niedobór miedzi i manganu. Niedobór manganu występuje najczęściej w glebie świeżo wapnowanej oraz przy pH gleby powyżej 6,5.
Nawożenie
Jeżeli gleba jest bardzo kwaśna, stosować wapno węglanowe lub tlenkowe na ścierń, następnie wymieszać je kultywatorem lub wykonać podorywkę i natychmiast zabronować. W przypadku bardzo niskiej zasobności gleby w magnez, zaleca się stosować wapno magnezowe, nawet niewielkie ilości - 300‑600 kg/ha dolomitu.
Ze względu na słaby system korzeniowy i małą zdolność pobierania trudniej dostępnych składników pokarmowych z gleby, a także krótki okres wegetacji, nawożenie pszenicy jarej musi być bardzo dokładnie zbilansowane.
Nawożenie fosforem i potasem jest najbardziej efektywne gdy nawozy są dobrze wymieszane z 10‑20 cm warstwą gleby. Nawozy kompleksowe stosować najlepiej pod orkę - jesienią lub pod wiosenne uprawki przedsiewne, 7‑14 dni przed siewem zboża. Dawki nawozów, w zależności od zasobności gleby i przewidywanego plonu, przedstawiono w tabeli.
Zalecane dawki nawozów kompleksowych do przedsiewnego nawożenia pszenicy jarej w kg/ha*
Nawóz[N:P2O5:K2O:(MgO:SO3)] | Zasobność gleby w fosfor i potas | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
bardzo niska i niska | średnia1 | wysoka i bardzo wysoka | ||||
Przewidywany plon ziarna w t/ha | 3,0 | 4,0 | 3,5 | 5,0 | 4,5 | 6,0 |
POLIFOSKA® PLUS [5:10:20:(7:9)] | 360 | 480 | 320 | 500 | 270 | 360 |
POLIFOSKA® 4 [4:12:32:(2:9)] | 300 | 400 | 260 | 375 | 225 | 300 |
POLIFOSKA® 5 [5:15:30:(2:7)] | 240 | 320 | 210 | 300 | 180 | 240 |
POLIFOSKA® 6 [6:20:30:(7)] | 180 | 240 | 160 | 250 | 135 | 180 |
POLIFOSKA® 8 [8:24:24:(9)] | 150 | 200 | 130 | 190 | 110 | 150 |
POLIFOSKA® M [5:16:24:(4:7)] | 225 | 300 | 200 | 280 | 170 | 225 |
POLIDAP® Light [14:34:(17)] + sól potasowa 60 | 105 + 110 | 140 + 145 | 95 + 95 | 130 + 130 | 80 + 60 | 105 + 80 |
POLIDAP® [18:46:(5)] + sól potasowa 60 | 75 + 110 | 105 + 145 | 70 + 95 | 100 + 130 | 60 + 60 | 80 + 80 |
* - przewidując plon 3,5 t ziarna z hektara należy stosować dawki podane w tabeli, na przykład na glebie o średniej zasobności zastosować 210 kg/ha POLIFOSKI® 5, a przy plonie 5 t ziarna - 300 kg/ha POLIFOSKI® 5;
1 - jeżeli nie jest znana zasobność gleby, stosować dawki jak dla średniej zasobności, do czasu wykonania analizy gleby.
Zalecane dawki są bardzo oszczędne (minimalne), ale wysoce efektywne, a stosowanie mniejszego nawożenia powoduje znaczne obniżenie plonów.
Ważny wybór nawozu. W przypadku zbioru słomy w uprawie „zboże po zbożu” nawóz kompleksowy powinien charakteryzować się szerszym stosunkiem fosforu do potasu (P:K), czyli co najmniej 1:1,5, a więc przemiennie w latach zaleca się stosować nawozy o stosunku P:K-1:1,5 (POLIFOSKA® 6, POLIFOSKA® M) i o szerszym stosunku: POLIFOSKA® 4 (P:K-1:2,7), POLIFOSKA® PLUS lub POLIFOSKA® 5 (P:K-1:2).
W przypadku przyorywania słomy (która jest bogatym źródłem potasu) w uprawie „zboże po zbożu” stosowany nawóz kompleksowy powinien charakteryzować się węższym stosunkiem P:K, czyli 1:1 do 1:1,5, to znaczy przemiennie w latach należy stosować nawóz o stosunku P:K-1:1 (POLIFOSKA® 8) z nawozami o stosunku P:K-1:1,5 (POLIFOSKA® 6, POLIFOSKA® M).
Nawożenie azotem
Azot zaleca się stosować w dawce 20‑30 kg na każdą przewidywaną tonę ziarna. Przewidując plon 5 ton należy stosować 100‑150 kg N/ha. Pamiętać należy o tym, że zboża pobierają najwięcej, bo ponad 70% azotu od fazy krzewienia do fazy rozpoczęcia kłoszenia, a nawozy azotowe są bardzo „ruchliwe” w glebie, stąd dawki azotu należy stosować doglebowo w 2‑3 terminach. Nie powinno stosować się jednorazowo więcej jak 60 kg/ha azotu.
Pszenicę jarą zaleca się nawozić wiosną dawką 100‑150 kg/ha azotu. Najlepiej stosować azot wiosną w 2‑3 terminach:
- 1 termin (N1) - 7‑14 dni przed siewem zboża w ilości 50‑60 kg N/ha,
- 2 termin (N2) - na początku strzelania w źdźbło (wyczuwalne pierwsze kolanko) w ilości 40‑60 kg N/ha azotu,
- 3 termin (N3) - na początku kłoszenia w ilości 30‑50 kg N/ha, przy dawkach powyżej 100 kg N/ha i gdy stosowano skracanie słomy.
Taki podział dawki azotuzwiększa plon i zawartość glutenu w ziarnie.Możnastosować dwie dawki azotu doglebowo, a trzecią planowaną dawkę zastosować w formie oprysków. Wyższe dawki azotu mogą prowadzić do wylegania zboża, dlatego intensywna uprawa pszenicy jarej wymaga co najmniej jednokrotnego skracania, w końcu fazy krzewienia.
Zalecane dawki nawozów azotowych do nawożenia pszenicy jarej w kg/ha*
Termin i forma nawozu | Potrzeby nawożenia azotem | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
duże i bardzo duże | średnie1 | bardzo małe i małe | |||||
Przewidywany plon ziarna w t/ha | 3,0 | 4,0 | 3,5 | 5,0 | 4,5 | 6,0 | |
przedsiewnie na przyorywaną słomę - mocznik.pl | 60 - 90 | ||||||
N-1 wiosną przedsiewnie: saletra amonowa lub RSM 28, albo saletrzak | 130 160 | 206 20 | 140 170 | 220 270 | 120 145 | 170 207 | |
N-2 druga dawka (faza 30‑37): saletra amonowa lub mocznik.pl | 120 87 | 150 110 | 120 87 | 150 110 | 120 87 | 150 110 |
*w zależności od przewidywanego plonu zalecane nawożenie azotem, na przykład plon ziarna pszenicy 5 t z ha na glebie o średnich potrzebach nawożenia azotem: przed przyoraniem słomy przedplonu, gdy uprawiana jest po zbożu, zastosować 60‑90 kg mocznika.pl/ha, wiosną przedsiewnie (marzec) 220 kg saletry amonowej lub 270 kg RSM, natomiast drugą dawkę (N-2) pogłównie - 150 kg saletry amonowej lub 110 kg/ha mocznika.pl;
1- jeżeli występują problemy z oceną potrzeb nawożenia azotem zaleca się dawki w wysokości jak dla średnich potrzeb nawożenia.
W rejonach, gdzie często występują wiosenne niedobory wody wskazane jest zastosowanie dużej (70% planowanej) dawki przedsiewnie w formie mocznika.pl lub RSM. Nawozy te zabezpieczą roślinom azot w początkowym okresie ich wzrostu, gdy jest dobrze wilgotna gleba i umożliwia jednocześnie prawidłowy rozwój korzeni, co powoduje, że rośliny lepiej zniosą późniejsze niedobory wody, a jednocześnie są dobrze odżywione azotem na czas braków wody w glebie.
Przedsiewnie stosować pod zboża jare saletrę amonową, mocznik.pl, RSM lub saletrzak. W późniejszych terminach (pogłównie) wysiewać saletrę amonową lub mocznik.pl.
Dokarmianie dolistne
Dokarmianie dolistne mocznikiem.pl można stosować przy wykonywaniu praktycznie wszystkich zabiegów ochrony zbóż (na choroby grzybowe i szkodniki), gdy dozwolone jest mieszanie pestycydu z mocznikiem.pl. Najlepiej wykonać co najmniej dwukrotne dokarmianie zbóż, pierwszy oprysk należy wykonać w fazie krzewienia (15% roztwór mocznika + nawóz z miedzią, manganem, molibdenem i borem), a drugi oprysk w końcu fazy strzelania w źdźbło, stosując 5‑6% roztwór mocznika.pl + nawóz dolistny z manganem i borem. Koniec fazy krzewienia lub początek strzelania w źdźbło to najważniejszy termin stosowania większości mikroskładników, które mają duży wpływ na przemiany azotu w roślinie i jakość ziarna, co jest niezmiernie ważne w warunkach intensywnego nawożenia azotem na glebach świeżo wapnowanych i o uregulowanym odczynie o pH powyżej 6,5. Dobre wyniki uzyskuje się również stosując dolistnie mocznik.pl (+ mangan i zawsze tylko do 50 g/ha boru) w fazie kłoszenia - dawka jakościowa, szczególnie skuteczna w suche lata.
Przyorując słomę pszenicy jarej, pozostaje w glebie średnio na każdą 1 tonę ziarna 8,5 kg azotu (N), 3,5 kg fosforu (P2O5) i 16,5 kg potasu (K2O), czyli przy plonie 5 t ziarna, z przyoraną słomą wprowadza się do gleby średnio: 42,5 kg azotu, 15,5 kg fosforu i 82,5 kg potasu.
Przyorując słomę, by przyspieszyć jej rozkład w glebie należy zastosować azot w ilości 6‑8 kg na 1 tonę słomy, czyli zaleca się stosować 38‑45 kg N/ha, a więc najlepiej od 80 do 100 kg/ha mocznika.pl lub 135‑160 kg/ha RSM. Mocznik.pl lub RSM stosować zawsze przed przyoraniem słomy, szczególnie gdy po pszenicy jarej będzie uprawiana roślina ozima.
Wpływ nawożenia na jakość
Prawidłowe nawożenie fosforem i potasem zwiększa odporność pszenicy jarej na choroby, niedobory wody i wyleganie. Decyduje również o lepszym wypełnieniu ziarna i równomiernym dojrzewaniu. Największy wpływ na jakość ziarna wykazuje nawożenie azotem, które zwiększa masę plonu oraz zawartość białka ogółem i glutenu w ziarnie, a więc polepszają się także właściwości przemiałowe i wypiekowe ziarna. Nadmierne nawożenie azotem sprzyja rozwojowi wielu chorób i szkodników.
Pszenica ozima
Charakterystyka ogólna
Pszenica ozima jest zbożem o dość dużych wymaganiach wodnych i reaguje spadkiem plonu w latach o mniejszej ilości opadów, szczególnie na glebach lżejszych. Największe wymagania wodne (okres krytyczny) występują od fazy krzewienia do końca fazy strzelania w źdźbło, a dla niektórych odmian do początku kwitnienia. Nadmiar wody w okresie formowania i dojrzewania ziarna sprzyja rozwojowi chorób grzybowych i obniża jakość ziarna.
Pszenica ozima ma dość duże wymagania cieplne podczas całego okresu wegetacji. Słoneczna jesień wpływa na wzrost mrozoodporności. W zależności od odmiany wytrzymuje mrozy do -20°C, a nawet do -25°C pod okrywą śnieżną. Lubi ciepłą jesień, krótką zimę i wczesną, słoneczną wiosnę oraz równomierne, umiarkowane opady.
Wymagania glebowe
Pszenicę ozimą uprawia się na najlepszych glebach. Zboże to zaleca się uprawiać na glebach kompleksów pszennego bardzo dobrego i dobrego (klasa I do IIIb), żytniego bardzo dobrego (klasa IIIa i IIIb), pszennego górskiego i zbożowego górskiego oraz zbożowo-pastewnego mocnego. Na słabszych glebach, na przykład kompleksu żytniego dobrego (klasa IVa i IVb) należy zwrócić większą uwagę na dobór odmiany, a glebę utrzymywać w wysokiej kulturze. Na słabszych glebach nie powinno się stosować zbyt dużo uproszczeń i zbyt oszczędnych technologii. Gleba powinna mieć uregulowany odczyn (pH w 1M KCl powyżej 6,0; do 6,8), zawierać jak najwięcej próchnicy i co najmniej średnią zasobność przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu.
Optymalny termin siewu pszenicy w zależności od rejonu, od połowy września do końca pierwszej dekady października (najlepiej do końca września). Termin ten gwarantuje dobre rozkrzewienie się zboża jesienią i „zaprogramowanie” plonu.
Wymagania pokarmowe
Pszenica ozima gorzej pobiera składniki pokarmowe i wodę z gleby niż żyto. Z plonem 1 t ziarna i odpowiednią ilością słomy przeciętnie pobiera: 26‑28 kg azotu (N), 11 kg fosforu (P2O5), 19 kg potasu (K2O), 5 kg wapnia (CaO), 4 kg magnezu (MgO), 3,5 kg siarki (S) lub w przeliczeniu na SO3 – 9 kg oraz 5 g boru (B), 8,5 g miedzi (Cu), 270 g żelaza (Fe), 82 g manganu (Mn), 0,7 g molibdenu (Mo) i 60 g cynku (Zn). Wykazuje dużą wrażliwość na niedobór miedzi i manganu. Niedobór manganu występuje najczęściej w glebie świeżo wapnowanej oraz przy pH gleby powyżej 6,5.
Nawożenie
Pszenica nie reaguje dobrze na nawożenie obornikiem i utrudnione jest przygotowanie roli pod siew. Jeżeli gleba jest bardzo kwaśna, stosować wapno węglanowe lub tlenkowe na ścierń, następnie wymieszać je kultywatorem lub wykonać podorywkę i natychmiast zabronować. W przypadku bardzo niskiej zasobności gleby w magnez zaleca się stosować wapno magnezowe, nawet niewielkie ilości - 300‑600 kg/ha dolomitu.
Nawożenie fosforem i potasem jest najbardziej efektywne, gdy nawozy są dobrze wymieszane z 10‑20 cm warstwą gleby. Nawozy kompleksowe stosować najlepiej pod orkę siewną lub uprawki przedsiewne, 7‑14 dni przed siewem zbóż. Dawki nawozów, w zależności od zasobności gleby i przewidywanego plonu, przedstawiono w tabeli.
Zalecane dawki nawozów kompleksowych do przedsiewnego i pogłównego nawożenia pszenicy ozimej w kg/ha*
Nawóz[N:P2O5:K2O:(MgO:SO3)] | Zasobność gleby w fosfor i potas | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
bardzo niska i niska | średnia1 | wysoka i bardzo wysoka | ||||
Przewidywany plon ziarna w t/ha | 3,5 | 4,5 | 5,0 | 6,0 | 5,5 | 7,0 |
POLIFOSKA® PLUS [5:10:20:(7:9)] | 420 | 540 | 400 | 480 | 280 | 350 |
POLIFOSKA® 4 [4:12:32:(2:9)] | 350 | 450 | 330 | 400 | 230 | 290 |
POLIFOSKA® 5 [5:15:30:(2:7)] | 280 | 360 | 270 | 320 | 180 | 230 |
POLIFOSKA® 6 [6:20:30:(7)] | 210 | 270 | 200 | 240 | 140 | 175 |
POLIFOSKA® 8 [8:24:24(9)] | 175 | 225 | 165 | 200 | 115 | 145 |
POLIFOSKA® M [5:16:24:(4:7)] | 260 | 340 | 250 | 300 | 170 | 220 |
POLIDAP® Light [14:34:(17)] + sól potasowa 60 | 125 + 105 | 160 + 135 | 120 + 100 | 140 + 120 | 80 + 75 | 100 + 95 |
POLIDAP® [18:46:(5)] + sól potasowa 60 | 95 +105 | 120 +135 | 87 +100 | 105 +120 | 60 +75 | 75 +95 |
* - przewidując plon 5 t ziarna z hektara należy stosować dawki podane w tabeli, na przykład na glebie o średniej zasobności zastosować 270 kg/ha POLIFOSKI® 5, a przy plonie 6 t ziarna - 320 kg/ha POLIFOSKI® 5;
1 - jeżeli nie jest znana zasobność gleby, stosować dawki jak dla średniej zasobności, do czasu wykonania analizy gleby.
Zalecane dawki są bardzo oszczędne (minimalne), ale wysoce efektywne, a stosowanie mniejszego nawożenia powoduje znaczne obniżenie plonów.
Jeżeli ze względów organizacyjnych lub finansowych nie zastosowano przedsiewnie całej dawki nawozów wieloskładnikowych, można do 50% dawki stosować pogłównie, jak najwcześniej wiosną, czyli gdy jest możliwość wjechania na pole. Taki podział dawki dotyczy gleb o co najmniej średniej zasobności. Na glebach o niskiej zasobności cała dawka fosforu i potasu winna być stosowana przedsiewnie.
Ważny wybór nawozu. W przypadku zbioru słomy w uprawie „zboże po zbożu” nawóz kompleksowy powinien charakteryzować się szerszym stosunkiem fosforu do potasu (P:K), czyli co najmniej 1:1,5, a więc przemiennie w latach zaleca się stosować nawozy o stosunku P:K-1:1,5 (POLIFOSKA® 6, POLIFOSKA® M) i o szerszym stosunku: POLIFOSKA® 4 (P:K-1:2,7), POLIFOSKA® PLUS,POLIFOSKA® 5 (P:K-1:2).
W przypadku przyorywania słomy (która jest bogatym źródłem potasu) w uprawie „zboże po zbożu” stosowany nawóz kompleksowy powinien charakteryzować się węższym stosunkiem P:K, czyli 1:1 do 1:1,5, to znaczy przemiennie w latach należy stosować nawóz o stosunku P:K-1:1 (POLIFOSKA® 8) z nawozami o stosunku P:K-1:1,5 (POLIFOSKA® 6, POLIFOSKA® M).
Nawożenie azotem
Zaleca się stosować wczesną wiosną, z chwilą ruszania wegetacji pszenicy. Pamiętać należy o tym, że zboża pobierają najwięcej, bo ponad 70% azotu od fazy krzewienia do fazy rozpoczęcia kłoszenia, a nawozy azotowe są bardzo „ruchliwe” w glebie, stąd dawki azotu należy stosować doglebowo w 2‑3 terminach. Nie powinno stosować się jednorazowo więcej jak 60 kg/ha azotu.
Pszenicę ozimą zaleca się nawozić wiosną dawką około 20‑25 kg azotu na każdą przewidywaną tonę ziarna, już po uwzględnieniu dostępnych zapasów glebowych, czyli dla przewidywanego plonu 6 ton ziarna 120‑150 kg/ha azotu. Najlepiej stosować azot wiosną w 2‑3 terminach:
- 1 termin (N1) - z chwilą ruszania wiosennej wegetacji; od 30 kg N/ha, gdy zboże jest bardzo gęste, dobrze rozkrzewione i ma ciemnozielony kolor, do 60‑80 kg N/ha na późno sianych, osłabionych plantacjach; na słabych plantacjach pierwsza dawka azotu najlepiej w formie saletry amonowej i POLIFOSKI® 21 [N(MgS) 21-(4‑35)] lub RSM, RSMS, by zabezpieczyć rośliny dodatkowo w siarkę. Ze względu na dobre uwilgotnienie gleby można także zastosować saletrzak. Jest to dawka na dokrzewienie,
- 2 termin (N2) - na początku strzelania w źdźbło (wyczuwalne pierwsze kolanko) - 40‑60 kg N/ha azotu. Stosować już od 10. do końca kwietnia, pamiętając że na słabszych plantacjach i w rejonach z niedoborami wody stosować wcześniej (już około 10 kwietnia) i większą dawkę,
- 3 termin (N3)- przed kłoszeniem, do fazy przed otwarciem pochwy liściowej, do 50 kg N/ha, gdy zboże było skracane, najlepiej w formie mocznika.pl, który w tym terminie najskuteczniej wpływa na poprawę zawartości białka w ziarnie. Pszenica do początku kłoszenia może pobrać 150 kg/ha azotu, a po tym okresie maksymalnie do 40‑50 kg, gdy ma optymalne warunki wzrostu, w tym dostatek wilgoci.
Taki podział dawki azotu zwiększa plon i zawartość glutenu w ziarnie. Możnastosować dwie dawki azotu doglebowo, a trzecią planowaną dawkę zastosować w formie oprysków.
Wyższe dawki azotu mogą prowadzić do wylegania zboża, dlatego intensywna uprawa pszenicy wymaga co najmniej jednokrotnego skracania, w końcu fazy krzewienia.
Przykładowe dawki nawozów azotowych do nawożenia pszenicy ozimej w kg/ha*
Termin i forma nawozu | Potrzeby nawożenia azotem | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
duże i bardzo duże | średnie1 | bardzo małe i małe | ||||
Przewidywany plon ziarna w t/ha | 3,5 | 4,5 | 5,0 | 6,0 | 5,5 | 7,0 |
Przedsiewnie na przyorywaną słomę - mocznik | 60 – 90 | |||||
N-1 wczesną wiosną: saletra amonowa lub RMS 28, albo saletrzak | 140 173 | 175 218 | 175 218 | 205 255 | 175 218 | 175 218 |
N-2 druga dawka (10‑30.04 -faza 30‑37): saletra amonowa lub mocznik | 118 87 | 155 115 | 176 130 | 217 160 | 180 133 | 147 109 |
N-3 dawka jakościowa (faza 37‑39): mocznik | - | - | - | - | - | 91 |
*w zależności od przewidywanego plonu zalecane nawożenie azotem, na przykład plon ziarna pszenicy 5 t z ha na glebie o średnich potrzebach nawożenia azotem: przed przyoraniem słomy przedplonu, gdy uprawiana jest po zbożu, zastosować 60 do 90 kg mocznika.pl/ha, wczesną wiosną (marzec) pierwsza dawka (N-1) to 175 kg saletry amonowej lub 218 kg RSM, druga dawka (N-2) to 175 kg saletry amonowej lub 130 kg/ha mocznika.pl;
1- jeżeli występują problemy z oceną potrzeb nawożenia azotem zaleca się dawki w wysokości jak dla średnich potrzeb nawożenia.
Wczesną wiosną i w późniejszych terminach stosować saletrę amonową, mocznik.pl lub RSM. Niskie temperatury i powolny jeszcze wzrost zbóż, a w związku z tym powolne pobieranie azotu powoduje, że azot z mocznika.pl i RSM jest dłużej dostępny dla roślin.
Wczesną wiosną wskazane jest zabezpieczyć pszenicę w siarkę, szczególnie jeśli chce się osiągnąć dobry plon ziarna. Bez siarki efektywność nawożenia azotem, a w związku z tym intensywna uprawa pszenicy jest praktycznie niemożliwa. Wskazane jest więc stosować wczesną wiosną POLIFOSKĘ® 21 [N(MgS) 21-(4‑35)] w dawce 150‑200 kg/ha. Z dawką 200 kg/ha POLIFOSKI® 21 wprowadza się bardzo pożądanej wczesną wiosną siarki - 70 kg (SO3), czyli 28 kg S oraz 8 kg łatwo przyswajalnego magnezu.
Na bardzo intensywnych uprawach jakościowych zaleca się także dawkę jakościową, na liść flagowy, czyli najczęściej 15‑30 maja, tylko w formie mocznika.pl. Dawka zadziała gdy będzie dostatek wilgoci, dlatego w warunkach niedoboru wody od fazy 37 poleca się dokarmianie dolistne mocznikiem.pl.
Dokarmianie dolistne
Dokarmianie dolistne mocznikiem.pl można stosować przy wykonywaniu praktycznie wszystkich zabiegów ochrony zbóż (na choroby grzybowe i szkodniki), gdy dozwolone jest mieszanie pestycydu z mocznikiem. Najlepiej wykonać co najmniej dwukrotne dokarmianie pszenicy, pierwszy oprysk należy wykonać w końcu fazy krzewienia (15% roztwór mocznika.pl + nawóz z miedzią, manganem, molibdenem i borem), a drugi oprysk w końcu fazy strzelania w źdźbło, stosując 5‑6% roztwór mocznika.pl + nawóz dolistny z manganem i borem. Koniec fazy krzewienia lub początek strzelania w źdźbło to najważniejszy termin stosowania większości mikroskładników, które mają duży wpływ na przemiany azotu w roślinie i jakość ziarna, co jest niezmiernie ważne w warunkach intensywnego nawożenia azotem na glebach świeżo wapnowanych i o uregulowanym odczynie o pH powyżej 6,5. Dobre wyniki uzyskuje się również stosując dolistnie mocznik.pl (+ mangan i zawsze tylko do 50 g/ha boru) w fazie kłoszenia - dawka jakościowa, szczególnie polecana w suche lata.
Przyorując słomę pszenicy ozimej, pozostaje w glebie średnio na każdą 1 tonę ziarna 7 kg azotu (N), 2,5 kg fosforu (P2O5) i 14 kg potasu (K2O), czyli przy plonie 5 t ziarna, z przyoraną słomą wprowadza się do gleby średnio: 30 kg azotu, 12,5 kg fosforu i 70 kg potasu.
Przyorując słomę, by przyspieszyć jej rozkład w glebie, należy stosować azot w ilości 6‑8 kg na 1 tonę słomy, czyli 35‑45 kg N/ha, a więc najlepiej około 80‑100 kg mocznika.pl lub 125‑160 kg RSM. Konieczne jest stosowanie mocznika.pl lub RSM zawsze przed przyoraniem słomy, gdy po pszenicy będzie ponownie uprawiana pszenica lub inna roślina ozima.
Wpływ nawożenia na jakość
Prawidłowe nawożenie fosforem i potasem zwiększa odporność pszenicy ozimej na choroby, mróz, niedobory wody i wyleganie. Decyduje także o lepszym wypełnieniu ziarna i równomiernym dojrzewaniu. Pszenica prawidłowo nawożona fosforem i potasem lepiej reaguje na nawożenie azotem, zwiększając plon i jakość ziarna. Nadmierne lub jednostronne nawożenie azotem sprzyja rozwojowi wielu chorób i szkodników.
Pszenżyto ozime
Charakterystyka ogólna
Pszenżyto ozime jest zbożem o dość dużych wymaganiach wodnych i reaguje spadkiem plonu w latach o mniejszej ilości opadów, szczególnie na glebach lżejszych. Największe wymagania wodne (okres krytyczny) występują od fazy krzewienia, poprzez fazę strzelania w źdźbło, do kłoszenia się. Nadmiar wody w okresie formowania i dojrzewania ziarna sprzyja rozwojowi chorób grzybowych i porastaniu ziarna. Najlepiej ze wszystkich zbóż toleruje nadmiar wilgoci w warstwie korzeniowej gleby, czyli jest najbardziej niezawodne na terenach nadmiernie uwilgotnionych.
Poszczególne odmiany charakteryzują się różną zimotrwałością, ale większość z nich dobrze zimuje na terenie całego kraju. Pszenżyto lubi równomierne i umiarkowane opady i jest wrażliwe na przebieg pogody. Potencjalne możliwości plonowania pszenżyta są tak duże jak pszenicy, a większe jak żyta, ponieważ w kłosie wytwarza ono większą ilość pięter i kłosków. O wysokim plonie decydują dobre warunki pogodowe, glebowe i doskonała agrotechnika, w tym nawożenie. Na bardzo dobrych glebach, ze względu na cenę ziarna, bardziej opłacalna jest uprawa pszenicy.
Wymagania glebowe
Pszenżyto ozime ma mniejsze wymagania glebowe jak pszenica i jęczmień, a większe niż żyto. Zboże to zaleca się uprawiać na glebach kompleksów pszennego bardzo dobrego i dobrego (klasa I do IIIb), żytniego bardzo dobrego (klasa IIIa i IIIb), pszennego górskiego i zbożowego górskiego oraz zbożowo-pastewnego mocnego. Na słabszych glebach, na przykład kompleksu żytniego dobrego (klasa IVa i IVb) i żytniego słabego (klasa IVb i V) należy zwrócić większą uwagę na dobór odmiany, a glebę utrzymywać w wysokiej kulturze. Na słabszych glebach nie powinno się stosować zbyt dużo uproszczeń i zbyt oszczędnych technologii. Gleba powinna mieć uregulowany odczyn (pH w 1M KCl powyżej 5,5), zawierać jak najwięcej próchnicy i co najmniej średnią zasobność przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu.
Pszenżyto jest mniej wrażliwe od żyta na osiadanie świeżo zaoranej gleby. Orka może być wykonana 7‑14 dni przed siewem, jednak by zagwarantować równomierny siew, a później równomierne wschody i rozwój, zaleca się stosować agregat uprawowy z wałem strunowym.
Optymalny termin siewu pszenżyta ozimego to 6‑8 tygodni przed zakończeniem wegetacji, czyli w zależności od rejonu, od 5 września w północno-wschodnich rejonach kraju, około 3. tygodnia września w Polsce centralnej, do końca września na Śląsku i Opolszczyźnie. Termin ten gwarantuje dobre rozkrzewienie się zboża jesienią i „zaprogramowanie” plonu. Pszenżyto powinno rozkrzewić się jesienią.
Wymagania pokarmowe
Pszenżyto ozime gorzej pobiera składniki pokarmowe i wodę z gleby jak żyto, ale lepiej jak pszenica. Z plonem 1 t ziarna i odpowiednią ilością słomy przeciętnie pobiera: 24 kg azotu (N), 11 kg fosforu (P2O5), 21 kg potasu (K2O), 5 kg wapnia (CaO), 4 kg magnezu (MgO), 3,5 kg siarki (S) lub w przeliczeniu na SO3 – 9 kg oraz 5 g boru (B), 8 g miedzi (Cu), 100 g manganu (Mn), 0,7 g molibdenu (Mo) i 70 g cynku (Zn).
Nawożenie
Jeżeli gleba jest bardzo kwaśna, zaleca sie stosować wapno węglanowe lub tlenkowe na ścierń, następnie wymieszać je kultywatorem lub wykonać podorywkę i natychmiast zabronować. W przypadku bardzo niskiej zasobności gleby w magnez zaleca się wapno magnezowe, nawet niewielkie ilości - 300‑600 kg/ha dolomitu.
Nawożenie fosforem i potasem jest najbardziej efektywne gdy nawozy są dobrze wymieszane z 10‑20 cm warstwą gleby. Nawozy kompleksowe najlepiej stosować pod orkę siewną lub uprawki przedsiewne, 7‑14 dni przed siewem ziarna. Dawki nawozów, w zależności od zasobności gleby i przewidywanego plonu, przedstawiono w tabeli.
Zalecane dawki nawozów kompleksowych do przedsiewnego i pogłównego nawożenia pszenżyta ozimego w kg/ha*
Nawóz[N:P2O5:K2O:(MgO:SO3)] | Zasobność gleby w fosfor i potas | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
bardzo niska i niska | średnia1 | wysoka i bardzo wysoka | ||||
Przewidywany plon ziarna w t/ha | 3,0 | 4,0 | 3,5 | 5,0 | 4,5 | 6,0 |
POLIFOSKA® PLUS [5:10:20:(7:9)] | 360 | 480 | 280 | 400 | 220 | 300 |
POLIFOSKA® 4 [4:12:32:(2:9)] | 300 | 400 | 230 | 330 | 190 | 250 |
POLIFOSKA® 5 [5:15:30:(2:7)] | 240 | 320 | 190 | 270 | 150 | 200 |
POLIFOSKA® 6 [6:20:30:(7)] | 180 | 240 | 140 | 200 | 110 | 150 |
POLIFOSKA® 8 [8:24:24:(9)] | 150 | 200 | 115 | 165 | 95 | 125 |
POLIFOSKA® M [5:16:24:(4:7)] | 225 | 300 | 175 | 250 | 140 | 190 |
POLIDAP® Light [14:34:(17)] + sól potasowa 60 | 105 + 90 | 140 + 120 | 82 + 70 | 115 + 100 | 66 + 60 | 90 + 80 |
POLIDAP® [18:46:(5)] + sól potasowa 60 | 80 + 90 | 105 +120 | 60 +70 | 87 +100 | 50 +60 | 65 +80 |
* - przewidując plon 3,5 t ziarna z hektara należy stosować dawki podane w tabeli, na przykład na glebie o średniej zasobności zastosować 190 kg/ha POLIFOSKI® 5, a przy plonie 5 t ziarna - 270 kg/ha POLIFOSKI® 5;
1 - jeżeli nie jest znana zasobność gleby, stosować dawki jak dla średniej zasobności, do czasu wykonania analizy gleby.
Zalecane dawki są bardzo oszczędne (minimalne), ale wysoce efektywne, a stosowanie mniejszego nawożenia powoduje znaczne obniżenie plonów.
Jeżeli ze względów organizacyjnych lub finansowych nie zastosowano przedsiewnie całej dawki nawozów kompleksowych, można do 50% dawki stosować pogłównie, jak najwcześniej wiosną, czyli gdy jest możliwość wjechania na pole. Taki podział dawki dotyczy gleb o co najmniej średniej zasobności. Na glebach o niskiej zasobności cała dawka fosforu i potasu winna być stosowana przedsiewnie. Na lżejszych glebach zawsze pod pszenżyto zaleca sie stosować przedsiewnie fosfor i potas, bo lepiej będzie znosiło wiosenne niedobory wody. Także w okresie nadmiernego uwilgotnienia gleby rośliny lepiej poradzą sobie z pobraniem fosforu.
Pamiętajmy więc, że im gleba jest lżejsza, bardziej sucha, a także czasowo nadmiernie uwilgotniona, tym mniejsza jest dostępność przede wszystkim fosforu, potasu i mikroskładników, a rośliny mają większy problem z ich pobraniem. Tak więc utrzymywanie co najmniej średniej zasobności gleb lżejszych i systematyczne, zbilansowane nawożenie fosforem i potasem jest podstawą dużych i wiernych plonów.
Ważny wybór nawozu. W przypadku zbioru słomy w uprawie „zboże po zbożu” nawóz kompleksowy powinien charakteryzować się szerszym stosunkiem fosforu do potasu (P:K), czyli co najmniej 1:1,5, a więc przemiennie w latach zaleca się stosować nawozy o stosunku P:K-1:1,5 (POLIFOSKA® 6, POLIFOSKA® M) i o szerszym stosunku: POLIFOSKA® 4 (P:K-1:2,7), POLIFOSKA® PLUS, POLIFOSKA® 5 (P:K-1:2).
W przypadku przyorywania słomy (która jest bogatym źródłem potasu) w uprawie „zboże po zbożu” stosowany nawóz kompleksowy powinien charakteryzować się węższym stosunkiem P:K, czyli 1:1 do 1:1,5, to znaczy przemiennie w latach należy stosować nawóz o stosunku P:K-1:1 (POLIFOSKA® 8) z nawozami o stosunku P:K-1:1,5 (POLIFOSKA® 6, POLIFOSKA® M).
Nawożenie azotem
Ponieważ pszenżyto powinno się rozkrzewić już jesienią, więc poza zabezpieczeniem fosforu, potasu, magnezu i mikroskładników, ważne jest zabezpieczenie roślinom azotu. Poza azotem stosowanym na przyoraną słomę, szczególnie na glebach lżejszych, a zawsze w uprawie po zbożach oraz gdy opóźniony był siew lub opóźnione wschody, od fazy 5. liścia, a wiec na początku krzewienia pszenżyta wskazane jest zastosowanie 20‑30 kg N/ha w formie amonowej (gdy uregulowany odczyn gleby to może być siarczan amonu lub POLIFOSKA® 21) lub najlepiej mocznika.pl. Zastosowanie takiej dawki umożliwi równomierny rozwój roślin i utworzenie wyrównanych, dużych pędów bocznych, co decyduje o plonie tego zboża. Nie zaleca się stosować wyższych dawek azotu przedsiewnie oraz azotu saletrzanego, ponieważ może spowodować nadmierne wybujanie roślin i zmniejsza ich mrozoodporność.
Pierwszą wczesnowiosenną dawkę azotu zaleca się stosować z chwilą ruszania wegetacji pszenżyta. Pamiętać należy o tym, że zboża pobierają najwięcej, bo ponad 70% azotu od fazy krzewienia do fazy rozpoczęcia kłoszenia, a nawozy azotowe są bardzo „ruchliwe” w glebie, stąd dawki azotu należy stosować doglebowo w 2‑3 terminach. Nie powinno się stosować jednorazowo więcej jak 60 kg/ha azotu.
Pszenżyto ozime zaleca się nawozić wiosną dawką 22‑26 kg N na każdą przewidywaną tonę ziarna, czyli plon ziarna 4‑5 t z hektara wymaga nawożenia od 100‑130 kg/ha azotu. Najlepiej stosować azot wiosną w 2 terminach, gdy dawka azotu wynosi do 80‑90 kg/ha, a wyższe dawki w 3 terminach:
- 1 termin (N1) - z chwilą ruszania wiosennej wegetacji; od 30 kg N/ha, gdy zboże jest bardzo gęste, rozkrzewione i ma ciemnozielony kolor, do 60 kg N/ha na opóźnionych i osłabionych plantacjach oraz pod późniejsze odmiany. Pierwszy termin stosowania winien zabezpieczyć rośliny w fazie 25 (podwójnego pierścienia), aby mogły wytworzyć jak najwięcej pięterek kłosa. Na plantacjach opóźnionych i słabo rozkrzewionych, a także na glebach ciężkich pierwsza dawka azotu powinna być stosowana w formie saletry amonowej, ewentualnie saletrzaku lub RSM, albo azotem i siarką, czyli w formie Saletrosanu lub RSMS.
Na glebach lżejszych, gdy rośliny jesienią dobrze się rozkrzewiły, ale nie wybujały, najlepszą formą azotu pod pszenżyto jest azot amonowy i amidowy, czyli mocznik.pl lub RSM. Bez nawożenia siarką efektywność nawożenia azotem, a w związku z tym intensywna uprawa pszenżyta jest praktycznie niemożliwa. Najważniejszym terminem nawożenia siarką jest wczesna wiosna, a więc na pierwszą dawkę zaleca się także POLIFOSKĘ® 21, Saletrosan oraz RSMS. Z dawką 200 kg/ha POLIFOSKI® 21 wprowadza się dodatkowo 70 kg (SO3), czyli 28 kg (S) siarki oraz 8 kg łatwo przyswajalnego magnezu, najbardziej pożądanych wczesną wiosną. - 2 termin (N2) - z reguły trochę późniejszy niż u pozostałych zbóż ozimych. Najlepiej nawozić azotem gdy nastąpiła faza strzelania w źdźbło (BBCH 31‑32) w umiarkowanej dawce 30‑50 kg/ha azotu, a więc o 20‑30 kg mniej jak pod pszenicę ozimą. Ta druga dawka powinna być niezbyt duża, aby nie spowodować nadmiernego wzrostu słomy i nie zostało opóźnione kłoszenie. Na glebach lżejszych, z potencjalnym niedoborem wody najlepszy efekt uzyskuje się stosując mocznik.pl lub RSM, na glebach cięższych także saletrę amonową. W tym okresie nie ma już najczęściej potrzeby dokarmiania siarką.
Na glebach lżejszych, w rejonach z częstymi niedoborami wody zaleca się połączyć drugą dawkę z trzecią dawką azotu (faza liścia flagowego 37), a więc praktycznie ją podwoić, bo przecież azot nie zadziała, gdy będzie zastosowany później - podczas suszy. Tak połączona dawka będzie na tyle wysoka, że stosując ją w formie saletry amonowej możemy zaszkodzić plantacji. Taka dawka saletry amonowej na glebie lekkiej spowoduje nadmierne wybujanie pszenżyta, opóźni się jego krzewienie i redukcji ulegnie system korzeniowy. W związku z tym wzrasta ryzyko wylegania i zmniejsza się odporność roślin na suszę i nie uzyska się dużego, wykształconego ziarna.
Takie skumulowane nawożenie azotem na lekkiej glebie, gdzie w późniejszym okresie najczęściej będzie susza, wykonuje się z zastosowaniem mocznika.pl lub RSM. Wybór amidowej formy azotu, znacznie tańszej od saletrzanej, w warunkach wiosennego deficytu wody na glebach lekkich - wielokrotnie zweryfikowała praktyka. Na glebach cięższych, wilgotnych można kilkakrotnie stosować saletrę amonową, ale na takich lepszych glebach częściej uprawia się pszenicę. - 3 termin (N3) - (faza liścia flagowego 37), gdy stosowano zabieg skracania słomy. Nie należy stosować dawki jakościowej azotu zbyt krótko przed kwitnieniem lub podczas kwitnienia, bo opóźnia się proces zawiązywania ziarna, utrudnia proces nalewania ziarna, a stosując formę saletrzana wpływa niekorzystnie na masę ziarna (MTZ), a przede wszystkim na zawartość białka. Trzecia dawka azotu, także na glebach cięższych, szczególnie im później jest stosowana, tym bardziej jest korzystna w formie mocznika.pl.
Dzielenie dawki azotu na 3 terminy powoduje potencjalnie większy i jakościowo lepszy plon (zawartość białka w ziarnie) oraz zmniejsza ryzyko wylegania. Ryzyko wylegania zawsze zmniejsza stosowanie amonowej i amidowej (mocznik.pl) formy azotu. Możnastosować dwie dawki azotu doglebowo, a trzecią planowaną zastosować w formie oprysków.
Przykładowe dawki nawozów azotowych do nawożenia pszenżyta ozimego w kg/ha*
Termin i forma nawozu | Potrzeby nawożenia azotem | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
duże i bardzo duże | średnie1 | bardzo małe i małe | ||||
Przewidywany plon ziarna w t/ha | 3,0 | 4,0 | 3,5 | 5,0 | 4,5 | 6,0 |
Przedsiewnie na przyorywaną słomę - mocznik.pl | 60 - 90 | |||||
N-1 wczesną wiosną; saletra amonowa lub RSM 28, albo saletrzak | 130 160 | 206 20 | 140 170 | 220 270 | 120 145 | 170 207 |
N-2 druga dawka: saletra amonowa lub mocznik.pl | 120 87 | 150 110 | 120 87 | 150 110 | 120 87 | 150 110 |
*w zależności od przewidywanego plonu zalecane nawożenie azotem, na przykład plon ziarna pszenżyta 5 t z ha na glebie o średnich potrzebach nawożenia azotem: przed przyoraniem słomy przedplonu, gdy uprawiane jest po zbożu, zastosować 60‑90 kg mocznika.pl/ha, wczesną wiosną (marzec) pierwsza dawka (N-1) to 220 kg saletry amonowej lub 270 kg RSM, natomiast drugą dawkę (N-2) pogłównie - 110 kg/ha mocznika.pl;
1- jeżeli występują problemy z oceną potrzeb nawożenia azotem zaleca się dawki w wysokości jak dla średnich potrzeb nawożenia.
Wyższe dawki azotu mogą prowadzić do wylegania zboża, dlatego intensywna uprawa pszenżyta wymaga co najmniej jednokrotnego skracania, przy czym „sztuka” skracania pszenżyta jest skomplikowana.
Wczesną wiosną, szczególnie na glebach lżejszych z potencjalnie dużymi i wczesnymi niedoborami wody zaleca się stosować RSM, który jest wodnym roztworem mieszaniny saletry amonowej i mocznika w proporcji 1:1. Tylko bardzo słabe, opóźnione plantacje lepiej reagują na saletrę amoniową lub saletrzak. W późniejszych terminach (fazy 31‑32, 37) najefektywniejszy w nawożeniu pszenżyta jest mocznik.pl, także na glebach średnich i cięższych.
Dokarmianie dolistne
Dokarmianie dolistne mocznikiem.pl można stosować przy wykonywaniu praktycznie wszystkich zabiegów ochrony zbóż (na choroby grzybowe i szkodniki), gdy dozwolone jest mieszanie pestycydu z mocznikiem. Najlepiej wykonać co najmniej dwukrotne dokarmianie zbóż, pierwszy oprysk należy wykonać w końcu fazy krzewienia (15% roztwór mocznika.pl + nawóz z miedzią, manganem, molibdenem i borem), a drugi oprysk w końcu fazy strzelania w źdźbło, stosując 5‑6% roztwór mocznika.pl + nawóz dolistny z manganem i borem. Koniec fazy krzewienia lub początek strzelania w źdźbło (BBCH 30‑31) to najważniejszy termin stosowania większości mikroskładników, które mają duży wpływ na przemiany azotu w roślinie i jakość ziarna, co jest niezmiernie ważne w warunkach intensywnego nawożenia azotem, na glebach świeżo wapnowanych i o uregulowanym odczynie o pH powyżej 6,5. Dobre wyniki uzyskuje się również stosując dolistnie mocznik.pl (+ mangan i zawsze tylko do 50 g/ha boru) w fazie kłoszenia - dawka jakościowa, szczególnie skuteczna w suche lata.
Przyorując słomę pszenżyta ozimego, pozostaje w glebie średnio na każdą 1 tonę ziarna: 6 kg azotu (N), 3 kg fosforu (P2O5) i 15 kg potasu (K2O), czyli przy plonie 5 t ziarna, z przyoraną słomą wprowadza się do gleby średnio: 35 kg azotu, 15 kg fosforu i 75 kg potasu.
Przyorując słomę, by przyspieszyć jej rozkład w glebie, należy zastosować azot w ilości 6‑8 kg na 1 tonę słomy, czyli zaleca się stosować 36‑42 kg N/ha, najlepiej od 80 do 90 kg/ha mocznika.pl lub 130‑150 kg/ha RSM. Mocznik.pl lub RSM stosować zawsze przed przyoraniem słomy, gdy po pszenżycie będzie uprawiana inna roślina ozima.
Wpływ nawożenia na jakość ziarna
Prawidłowe nawożenie fosforem i potasem zwiększa odporność pszenżyta ozimego na choroby, mróz, niedobory wody i wyleganie. Decyduje również o lepszym wypełnieniu ziarna i równomiernym dojrzewaniu. W takich warunkach nawożenie azotem lepiej zwiększa masę plonu oraz zawartość białka w ziarnie. Nadmierne lub jednostronne nawożenie azotem sprzyja rozwojowi wielu chorób i szkodników.
Rośliny jagodowe
Charakterystyka ogólna
Rośliny jagodowe to malina, truskawka i poziomka z rodziny różowatych, agrest i porzeczki z rodziny skalnicowatych oraz borówka wysoka z rodziny wrzosowatych. Rośliny z poszczególnych rodzin mają dość odmienne cechy. Największe wymagania cieplne wykazuje truskawka, mniejsze malina i jeżyna, najmniejsze porzeczki i agrest. Rośliny te są dość odporne na mrozy i ich korzenie przemarzają w temperaturze: maliny w -11°C, porzeczki w -15,5OC i agrestu w -18°C. Gorzej reagują na wiosenne przymrozki, szczególnie malina i czarna porzeczka. Przymrozki około -5°C powodują uszkodzenia pąków i kwiatów, natomiast temperatury od -2°C do +5°C ograniczają zawiązywanie owoców (25‑30% kwiatów).
Główna masa korzeni zalega na głębokości: 5‑25 cm u malin, 10‑35 cm u krzewów jagodowych i u truskawki - 5‑15 cm. Rośliny korzenią się dość płytko, ale część korzeni, w miarę starzenia się roślin, głębiej penetruje glebę, co zwiększa ich odporność na niedobory wody i lepsze pobieranie trudniej przyswajalnych form składników mineralnych.
Najmniejsze wymagania wodne wykazują porzeczki: biała i czerwona, średnie: porzeczka czarna, agrest i maliny, największe zaś: poziomka, truskawka i borówka wysoka. Niektóre rośliny jagodowe są wrażliwe na zasolenie gleby, najbardziej czarna porzeczka, malina i truskawka. Wymagają więc stosowania bardzo zbilansowanego nawożenia mineralnego w formie nawozów wysokoskoncentrowanych.
Wymagania glebowe
Rośliny jagodowe wymagają gleb o wysokiej kulturze, strukturalnych, o dużej zawartości próchnicy i dużej pojemności wodnej. Najlepiej plonują na glebach średnich z podglebiem gliniastym. Nie lubią gleb ciężkich, zlewnych oraz zbyt lekkich. Optymalna klasa bonitacyjna gleb to klasa II, III i IV. Lżejsze gleby nie zabezpieczają roślinom wody. Ze względu na wymagania wodne i cieplne plantacje roślin jagodowych powinny być zakładane na terenie równym lub lekko nachylonym, natomiast nie w zagłębieniach terenu, gdzie występują zastoiska mrozowe. Poziom wody gruntowej nie powinien przekraczać 100 cm, jedynie pod borówką wysoką powinien być wyższy - 40‑60 cm.
Wymagania roślin jagodowych względem odczynu nie są wygórowane w porównaniu z wymaganiami niektórych gatunków drzew owocowych. Optymalny odczyn gleby dla porzeczki to pH w 1M KCl powyżej 5,7, mniejsze wymagania (pH 5,0‑5,7) mają: agrest, malina i truskawka, najbardziej kwaśnych gleb (pH poniżej 4,5) wymaga borówka i żurawina, najlepiej pH 3,5‑4,0. Tak kwaśny odczyn trudno spotkać w warunkach prawidłowego użytkowania gruntów rolniczych, dlatego konieczne jest dodatkowe zakwaszanie gleby (na przykład siarką) lub uprawianie tych roślin na terenach przyleśnych.
Wymagania pokarmowe
Trudno ustalić jednoznacznie wymagania pokarmowe roślin jagodowych. Podczas wegetacji składniki pokarmowe przeznaczane są na wzrost korzeni i pędów oraz liści i owoców. Część składników akumulowana w korzeniach i pędach opóźnia występowanie ewentualnych niedoborów składników pokarmowych i opóźnia również reakcję roślin na nawożenie. Poziom nawożenia ustala się na podstawie zasobności gleby i podglebia oznaczonej przed założeniem plantacji.
Nawożenie
Przed założeniem plantacji pole powinno być prawidłowo przygotowane. Wyniki analiz warstwy ornej i podglebia ułatwiają ustalenie dawek wapna, magnezu oraz fosforu i potasu. Gleba powinna mieć uregulowany odczyn. Gdy jest zbyt kwaśna należy na dwa lata przed założeniem plantacji zastosować wapno zgodnie z zaleceniami stacji chemiczno-rolniczej, nie więcej jak 1,5 t CaO, czyli do 3 ton wapna węglanowego. Jeżeli gleba jest uboga w magnez, zastosować dolomit w dawce co najmniej 500‑1000 kg/ha. Po zbiorze przedplonu można zasiać nawóz zielony z roślin motylkowych lub zastosować obornik jesienią. Wiosenne stosowanie obornika przesusza glebę. Maksymalna jednorazowa dawka obornika wynosi do 35 t/ha. Nie stosować w czasie jednej jesieni wapna i obornika.
Przed założeniem plantacji, stosuje się nawozy kompleksowe pod orkę zimową, by jak najgłębiej wymieszać je z glebą.
Zalecane dawki nawozów kompleksowych przed założeniem plantacjach roślin jagodowych, przy przeciętnym zagęszczeniu i bez nawadniania w kg/ha*
Nawóz[N:P2O5:K2O:(MgO:SO3)] | Zasobność gleby w fosfor i potas | |
---|---|---|
bardzo niska i niska | średnia1 | |
POLIFOSKA® 3 [3:12:18:(4:14)] | 1800 | 900 |
POLIFOSKA® 4 [4:12:32:(2:9)] | 1650 | 830 |
POLIFOSKA® 5 [5:15:30:(2:7)] | 1250 | 660 |
POLIFOSKA® 6 [6:20:30:(7)] | 1000 | 500 |
POLIFOSKA® M [5:16:24:(4:7)] | 1250 | 625 |
POLIDAP® Light [14:34:(17)] + sól potasowa60 lub siarczan potasu 50 | 560 + 330 lub 400 | 295 + 250 lub 300 |
POLIDAP® (fosforan amonu) + sól potasowa 60 lub siarczan potasu 50 | 430 + 330 lub 400 | 220 +250 lub 300 |
POLIFOSKA® 8 [8:24:24:(9)] jesień2 POLIMAG® S [10:8:15:(5:35)] + B, Cu, Mn, Zn | 700 + 400 wiosną | 350 + 200 wiosną |
* pod truskawkę i borówkę wysoką stosować połowę zalecanych dawek;
1 - jeśli nie jest znana zasobność gleby, stosować dawki jak dla gleby średnio zasobnej, do czasu wykonania analizy gleby; gleba o wysokiej i bardzo wysokiej zasobności w fosfor i potas nie wymaga stosowania nawozów kompleksowych przed założeniem plantacji; uprawa tych roślin na glebach o bardzo niskiej zasobności jest ryzykowna;
2 - jesienią pod orkę na przykład 350 kg/ha POLIFOSKI® 8 i wiosną 200 kg POLIMAGU® S, bezchlorkowego, bogatego w mikroskładniki.
Stosując pełną dawkę obornika dawki nawozów kompleksowych należy zmniejszyć o 40‑50%.
Dawki tych nawozów są bardzo wysokie i muszą być stosowane jesienią, by do czasu sadzenia roślin obniżyło się zasolenie gleby, a chlorki uległy wymyciu.
Ważny wybór nawozu
Rośliny jagodowe pobierają ponad dwukrotnie więcej potasu niż fosforu, a także większe są straty potasu z gleby, dlatego zaleca się stosować nawóz kompleksowy o jak szerszym stosunku fosforu do potasu (P:K), czyli: POLIFOSKĘ® 4 (P:K-1:2,7), POLIFOSKĘ® PLUS, POLIFOSKĘ® 5 (P:K-1:2) oraz specjalny, wiosenny nawóz dla roślin jagodowych POLIMAG® S (P:K-1:1,9). Jeżeli stosujemy nawóz kompleksowy o węższym stosunku P:K, czyli 1:1,5 (POLIFOSKA® 6, POLIFOSKA® M), powinno się dodatkowo jesienią stosować sól potasową lub wiosną siarczan potasu.
Ze względu na bardzo dużą wrażliwość roślin jagodowych na chlorki zaleca się stosować pod porzeczki i agrest, co roku wiosną od drugiego lub trzeciego roku po założeniu plantacji około 100‑150 kg/ha siarczanu potasu lub 200‑300 kg/ha POLIMAGU® S na glebie o bardzo niskiej zasobności i około 100 kg/ha siarczanu potasu lub 150‑200 kg/ha POLIMAGU® S na glebie średnio zasobnej. Pod maliny zaleca się dawki niższe, czyli około 100 kg siarczanu potasu lub około 100‑150 kg/ha POLIMAGU® S. Pod borówkę dawka siarczanu potasu jest niższa – do 100 kg/ha lub 100‑150 kg POLIMAGU® S. Truskawka nie wymaga corocznego nawożenia fosforem, potasem i magnezem, jeżeli przed założeniem plantacji zastosowano zalecane w tabeli dawki i nie jest nawadniana. Dobrze jednak reaguje na stosowanie 200‑250 kg/ha POLIMAGU® S po zbiorze owoców i oczyszczeniu plantacji.
Jeżeli przed założeniem plantacji stosowano niższe dawki nawozów kompleksowych, lub plantacja jest deszczowana, wówczas w latach użytkowania plantacji truskawek, zaleca się stosować wczesną wiosną około 200‑300 kg/ha POLIMAGU® S na glebach średnio zasobnych w fosfor i potas lub około 100 kg/ha siarczanu potasu, albo jak najwcześniej wiosną sól potasową. Lepiej jednak dawkę POLIMAGU® S podzielić i zastosować 150‑200 kg/ha wiosną i drugą część po zbiorze owoców i oczyszczeniu plantacji.
Rośliny jagodowe dobrze reagują na nawożenie magnezem, dlatego jesienią, po okresie wegetacji, zaleca się stosować na glebach o niskiej zasobności, nawet corocznie około 500 kg/ha dolomitu, natomiast na glebach średnio zasobnych - około 300 kg/ha. To zalecenie nie dotyczy to truskawki i borówki wysokiej.
Nawożenie azotem
Rośliny jagodowe wymagają corocznego nawożenia azotem. Dawka azotu pod porzeczki, agrest i borówkę wynosi 80‑120 kg N/ha, pod maliny 60‑100 kg N/ha, a pod truskawki 40‑80 kg w pierwszym roku i 30‑50 kg N/ha w następnych latach. Pierwszą wczesnowiosenną dawkę azotu zaleca wprowadzać się z POLIMAGIEM® S.
Najlepszym nawozem azotowym do stosowania w uprawie tych roślin jest saletra amonowa, a pod borówkę tylko siarczan amonu.
Porzeczki i agrest najlepiej nawozić azotem w 2‑3 terminach, czyli wczesną wiosną po ruszeniu wegetacji, po kwitnieniu i około 2 tygodnie później, po 90‑120 kg/ha saletry amonowej, na suche rośliny.
Po około 100 kg/ha saletry amonowej stosować pod maliny w dwóch terminach, czyli wiosną po ruszeniu wegetacji i drugi raz na początku kwitnienia.
Truskawka wymaga dwukrotnego nawożenia azotem w dawce po 20‑35 kg N/ha; wyższa, górna granica dawki azotu tylko w pierwszym roku użytkowania. W związku z tym zaleca się stosować azot wiosną z POLIMAGIEM® S lub 60‑100 kg/ha saletry amonowej. Podobne nawożenie azotem należy zastosować po zakończeniu owocowania i oczyszczeniu plantacji, najlepiej do końca lipca.
Borówkę wysoką w pierwsze 2‑3 lata po posadzeniu nawozi się wyższymi dawkami azotu - około 120 kg N/ha, czyli około 600 kg/ha siarczanu amonu w trzech terminach: około połowy kwietnia, połowy maja i pod koniec czerwca.
Dokarmianie dolistne
Dokarmianie dolistne można wykonywać od wiosny do późnej jesieni, z wyjątkiem okresu kwitnienia krzewów. Tą drogą można bardzo szybko dostarczyć roślinom wiele składników pokarmowych, głównie azot (mocznik.pl w stężeniu 0,5 do 2,0%), potas, wapń (stężenie saletry wapniowej 0,5‑1,0%), a przede wszystkim mikroskładniki. Pamiętajmy o kilkakrotnym stosowaniu małych dawek boru (jednorazowo 50 g B/ha, bo bardzo słabo przemieszcza się w roślinie), który uodpornia na choroby grzybowe, a przede wszystkim reguluje w roślinach gospodarkę wapniem.
Po zbiorze owoców, już we wrześniu wskazane było wykonać oprysk 5% wodnym roztworem mocznika.pl, czyli 5 kg masy nawozu (by nie ważyć jest to objętościowo 6,7 litra nawozu) rozpuszczamy w wodzie do objętości 100 litrów. Zabieg taki wskazane jest powtórzyć tuż przed opadaniem liści (październik), szczególnie na porzeczki. Zwiększa się wówczas pobranie azotu przez liście i gałęzie, a rośliny tak potraktowane będą wiosną lepiej rosły i owocowały. Nawóz tennie powoduje rozhartowania opryskiwanych roślin, czyli nie zmniejsza ich zimotrwałości. Zastosowany w formie oprysku nawóz powoduje wzrost zawartości azotu w liściach, które niedługo opadną. Zasobniejsze w azot liście szybciej podlegają rozkładowi, a wiec nie są dobrą pożywką dla rozwoju grzybów chorobotwórczych.Tak więc jest to nie tylko efektywne dokarmianie dolistne (pozakorzeniowe) roślin, ale także bardzo ekologiczny i skuteczny sposób walki z chorobami, głównie grzybowymi. Jeżeli oprysk wykonamy później, gdy większość liści spadnie już z krzewów, skuteczność jest słabsza, ale i tak warto go zaaplikować. Jako zabieg bezpieczny i prosty powinien być szeroko propagowany. Oprysk wykonujemy zawsze wieczorem, kiedy rośliny trochę się ochłodzą i nabiorą jędrności.
Wpływ nawożenia na jakość jagód
O jakości jagód decyduje szereg czynników zewnętrznych, czyli ilość opadów, temperatura i nasłonecznienie. Bardzo duży wpływ wywiera stosowanie nawozów, głównie azotu i potasu. Nadmiar azotu opóźnia dojrzewanie, jest ono nierównomierne, owoce słabiej wybarwione, bardziej wodniste, czyli podatne na choroby i źle reagują na transport oraz przechowywanie. Tym zjawiskom zapobiega prawidłowe nawożenie roślin fosforem, potasem i magnezem. Niedobór potasu przyspiesza kwitnienie roślin i powoduje opadanie zawiązków. Na dobre zawiązywanie i kształtowanie owoców wpływa pozytywnie bor. Na dobry smak (wzrost zawartości cukrów), aromat i wybarwienie wpływa zbilansowane nawożenie potasem. Nadmiar potasu powoduje nadmierne uwodnienie owoców, pogarszając ich możliwości transportu i przechowywania.
Rzepak ozimy
Charakterystyka ogólna
Rzepak jest najważniejszą rośliną oleistą uprawianą w Polsce. Ponad 40% masy nasion to olej. Pozostałość to wysokobiałkowa (35‑40% białka) śruta poekstrakcyjna.
Roślina o silnym, palowym systemie korzeniowym, osiągającym przed zimą 50‑60 cm, a w pełni wzrostu do 120‑290 cm długości. Prawidłowy rozwój rośliny jesienią decyduje o możliwościach jej plonowania. Przed zimą szyjka korzeniowa powinna być jak najgrubsza (1‑2 cm), a rozeta o 8‑12 liściach.
Rzepak lubi wilgotny klimat i lepiej plonuje w rejonie nadmorskim (duża wilgotność powietrza) oraz tam, gdzie roczne opady wynoszą ponad 525 mm. Jest niewrażliwy na opady w okresie przedzimowym, poza okresem wschodów. Najwięcej opadów wymaga od fazy kwitnienia.
Do prawidłowego rozwoju jesiennego potrzebuje około 60‑75 dni ze średnią temperaturą powyżej 5°C. Jest bardziej zimotrwały jak jęczmień ozimy i wytrzymuje mrozy do -15°C, a pod okrywą śnieżną do -30°C. W czasie zimy jego mrozoodporność maleje. Pąki kwiatowe rzepaku są wrażliwe na majowe przymrozki.
Wymagania glebowe
Wymaga gleb głębokich, żyznych, zasobnych w próchnicę i wapń. Najlepszymi glebami są gleby kompleksu pszennego bardzo dobrego i dobrego, żytniego bardzo dobrego oraz pszennego górskiego (klasa I-III). Słabiej plonuje na glebach kompleksu żytniego dobrego (klasa IV). Słabsze gleby (klasa V i VI) nie nadają się do uprawy rzepaku. Wymaga gleb o wysokiej kulturze. Gleba powinna mieć uregulowany odczyn (pH w 1M KCl zawsze powyżej 6,0), a przy niższym odczynie nie wykształca prawidłowo systemu korzeniowego, co skazuje rośliny na gorsze plonowanie. Gleba powinna zawierać jak najwięcej próchnicy i co najmniej średnią zasobność przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu.
Siew w zależności od rejonu Polski od 10 do 25 sierpnia.
Wymagania pokarmowe
Rzepak ozimy charakteryzuje się bardzo dużymi wymaganiami pokarmowymi i nawozowymi i już w okresie jesiennym pobiera znaczne ilości składników pokarmowych, głównie azotu i potasu (po 60‑80 kg N i K2O z ha).
Z plonem 1 t nasion i odpowiednią masą słomy przeciętnie pobierane jest: 50‑60 kg azotu (N), 24 kg fosforu (P2O5), 50‑60 kg potasu (K2O), 50‑60 kg wapnia (CaO), 8‑10 kg magnezu (MgO), 8‑12 kg siarki (S) lub w przeliczeniu na SO3 – 20‑30 kg, 60 g boru (B), 10‑40 g miedzi (Cu), 100 g manganu (Mn), 1‑2 g molibdenu (Mo) i 60‑150 g cynku (Zn), czyli z plonem 3 t nasion z ha pobierane jest około 150 kg azotu, 75 kg fosforu, 150 kg potasu, 150 kg wapnia, 30 kg magnezu i 30 kg (S) siarki. Rzepak wykazuje dużą wrażliwość na niedobór boru i manganu, a średnią na cynk.
Nawożenie
Jeżeli gleba jest kwaśna (pH w 1M KCl poniżej 6,0), to co najmniej z rocznym wyprzedzeniem zastosować wapno węglanowe lub tlenkowe. W przypadku bardzo niskiej zasobności gleby w magnez, zaleca się stosować wapno magnezowe, nawet bezpośrednio po przedplonie, w niewielkich ilościach - 300‑500 kg/ha dolomitu. Źle rośnie na glebach ubogich w magnez.
Nawożenie fosforem i potasem w postaci nawozów kompleksowych dobrze przyswajalnymi formami składników najlepiej stosować pod orkę siewną, nawet na ściernisko, jeśli uprawiany jest po zbożu. Gorszym terminem jest stosowanie przed ostatnimi uprawkami przedsiewnymi. Azot stosowany przedsiewnie w formie saletrzanej skutecznie zmniejsza mrozoodporność rzepaku; zwiększają mrozoodporność - fosfor i potas.
Zalecane dawki uwzględniające nie tylko wymagania pokarmowe, ale także zasobność gleby, przedstawiono w tabeli.
Zalecane dawki nawozów kompleksowych* do przedsiewnego i pogłównego nawożenia rzepaku ozimego w kg/ha
Nawóz[N:P2O5:K2O:(MgO:SO3)] | Zasobność gleby w fosfor i potas | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
bardzo niska i niska | średnia1 | wysoka i bardzo wysoka | ||||
Przewidywany plon nasion w t/ha | 2,2 | 2,7 | 2,5 | 3,2 | 3,0 | 4,0 |
POLIFOSKA PETROPLON [5:10:30:(3:9)+0,1 B] | 530 | 650 | 450 | 580 | 360 | 480 |
POLIFOSKA® PLUS [5:10:20:(7:9)] | 530 | 650 | 450 | 580 | 360 | 480 |
POLIFOSKA® 4 [4:12:32:(2:9)] | 440 | 540 | 375 | 480 | 300 | 400 |
POLIFOSKA® 5 [5:15:30:(2:7)] | 350 | 430 | 300 | 385 | 240 | 320 |
POLIFOSKA® 6 [6:20:30:(7)] | 265 | 325 | 225 | 290 | 180 | 240 |
POLIFOSKA® M [5:16:24:(4:7)] | 330 | 405 | 280 | 360 | 225 | 300 |
POLIDAP® Light [14:34:(17)] + sól potasowa 60 | 155 + 150 | 190 + 180 | 135 + 125 | 170 +160 | 105 + 100 | 140 + 135 |
POLIDAP® [18:46:(5)] + sól potasowa 60 | 115 + 150 | 140 + 180 | 100 + 125 | 125 + 160 | 80 + 100 | 105 + 135 |
POLIFOSKA® 4 jesień3 + wiosną POLIFOSKA® 122 | 140 + 300 | 240 + 300 | 100 + 300 | 180 + 300 | 300 | 400 |
* - przewidując plon 2,5 t nasion z hektara należy stosować dawki podane w tabeli, na przykład na glebie o średniej zasobności zastosować 300 kg/ha POLIFOSKI® 5, a przy plonie 3,2 t nasion - 385 kg/ha POLIFOSKI® 5;
1 - jeśli nie jest znana zasobność gleby, stosować dawki jak dla gleby średnio zasobnej, do czasu wykonania analizy gleby;
2 - nawożenie POLIFOSKĄ® 12 [NPK(MgS) 12:12:12:(2:27)], rzepaku ozimego tylko wczesną wiosną;
3 - w nawożeniu rzepaku na glebie o niskiej i średniej zasobności stosować przedsiewnie część dawki, na przykład przy plonie 2,5 t na glebie średnio zasobnej - 100 kg/ha POLIFOSKI®4 i wczesną wiosną 300 kg/ha POLIFOSKI®12; na glebie o wysokiej zasobności można stosować tylko wiosną na przykład POLIFOSKĘ® 12.
Zalecane dawki są bardzo oszczędne (minimalne), ale wysoce efektywne, a stosowanie mniejszego nawożenia powoduje znaczne obniżenie plonów.
Oferowane przez Zakłady Chemiczne „Police” S.A. nawozy kompleksowe zawierają siarkę - od 2 do 14 kg S, czyli w przeliczeniu na SO3 – od 5 do 35 kg SO3 w 100 kg nawozu - na którą rzepak reaguje bardzo dobrze. Najlepiej jednak reaguje rzepak na wczesnowiosenne nawożenie siarką, dlatego co najmniej część pierwszej wiosennej dawki azotu zaleca się stosować w formie POLIFOSKI® 21 [N(MgS) 21-(4‑35)] lub innych nawozów azotowo-siarkowych.
Ważny wybór nawozu. Ze względu na ponad dwukrotnie większe pobieranie potasu niż fosforu przez rzepak, zaleca się stosować nawóz kompleksowy o szerszym stosunku fosforu do potasu (P:K), czyli: POLIFOSKĘ® PLUS, POLIFOSKĘ® 5 (P:K-1:2), POLIFOSKĘ® 4 (P:K-1:2,7) lub POLIFOSKĘ® PETROPLON (P:K-1:3).
W przypadku uprawy po przyoranej słomie zbóż, która jest bogatym źródłem potasu, można stosować nawóz kompleksowy o węższym stosunku P:K, czyli 1:1,5 (POLIFOSKA® 6, POLIFOSKA® M).
Jeżeli ze względów organizacyjnych lub finansowych nie zastosowano całej dawki nawozów wieloskładnikowych przedsiewnie, można do 50% dawki stosować pogłównie, jak najwcześniej wiosną, czyli gdy istnieje możliwość wjechania na pole. Taki podział dawki dotyczy gleb o co najmniej średniej zasobności. Na glebach o niskiej zasobności cała dawka fosforu i większośćpotasu winna być stosowana przedsiewnie. Rzepak najlepiej reaguje na przedsiewne nawożenie fosforem i potasem, bo składniki te dobrze wymieszane z glebą, w większej ilości pobieranie przez roślinę jesienią, zwiększają odporność roślin na mrózoraz efektywność wiosennego nawożenia azotem. Pamiętajmy, że największe ilości składników (75%) pobiera rzepak wczesną wiosną, czyli do fazy (50) pąkowania i słabiej już do początku kwitnienia (faza 62‑64).
Lepiej pod rzepak zastosować wyższe dawki nawozów, bo słabo je wykorzystuje, a ograniczyć nawożenie zboża, które będzie po nim uprawiane.
Nawożenie azotem
Rzepak zawsze bardzo dobrze reaguje na jesienne nawożenie mocznikiem.pl, a gdy uprawiany jest po zbożu, którego słoma została przyorana, koniecznie należy zastosować dodatkowo 40‑60 kg N/ha, czyli 90‑130 kg mocznika.pl lub 140‑210 RSM 28. Pomimo zastosowania tej dodatkowej dawki azotu, w zależności od przebiegu pogody, rośliny mogą odczuć jego niedobór. Wtedy należy zastosować dolistnie 10% roztwór mocznika.pl (10 kg mocznika.pl w 100 litrach wody z dodatkiem siarczanu magnezu i manganu oraz boru) w ilości do 20 kg N/ha, czyli do 300 litrów roztworu na hektar, nie później jak w pierwszej dekadzie lub połowie października. Późnym latem (na przyorywaną słomę) i jesienią nie wolno stosować saletrzanej formy azotu, bo rzepak nie zahartuje się na zimę.
Przykładowe dawki nawozów azotowych do nawożenia rzepaku ozimego w kg/ha*
Termin i forma nawozu | Potrzeby nawożenia azotem | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
duże i bardzo duże | średnie1 | bardzo małe i małe | ||||
Przewidywany plon nasion w t/ha | 2,2 | 2,7 | 2,5 | 3,2 | 3,0 | 4,0 |
Przedsiewnie na przyorywaną słomę - mocznik.pl | 90 – 130 | |||||
N-1 wczesną wiosną: POLIFOSKA® 21, albo siarczan amonu lub mocznik.pl RMS 28, Saletrosan, albo saletrzak lub saletra amonowa | 330 150 260 220 | 330 150 260 220 | 330 150 260 220 | 285 130 220 185 | 285 130 220 185 | 285 130 220 185 |
N-2 druga dawka (do fazy 5 saletra amonowa lub mocznik.pl | 195 135 | 290 200 | 170 120 | 310 220 | 190 130 | 310 220 |
*w zależności od przewidywanego plonu zalecane nawożenie azotem, na przykład plon nasion rzepaku 3,2 t z ha na glebie o średnich potrzebach nawożenia azotem: przed przyoraniem słomy przedplonu, gdy uprawiana jest po zbożu, zastosować 90 do 130 kg mocznika.pl/ha, wczesną wiosną (luty/marzec) pierwsza dawka (N-1) to 285 kg POLIFOSKI® 21 lub siarczanu amonu, albo 220 kg/ha RSMS lub Saletrosanu, albo 130 kg mocznika.pl, albo 185 kgsaletry amonowej; druga dawka (N-2) to 310 kg saletry amonowej lub 220 kg/ha mocznika.pl;
1- jeżeli występują problemy z oceną potrzeb nawożenia azotem zaleca się dawki w wysokości jak dla średnich potrzeb nawożenia.
Wiosną na każdą przewidywaną 1 t plonu nasion należy stosować po co najmniej 50 kg azotu, czyli pod plon 3 t nasion - 150‑180 kg N/ha. Stosując dawkę 150‑180 kg/ha należy wysiać tylko około 50‑70 kg/ha azotu przed lub w chwili ruszania wegetacji (wyższą dawkę, nawet 90 kg N/ha gdy plantacja słabo przezimowała lub jesienią nadmiernie wybujała). Ta pierwsza dawka powinna być umiarkowana, szczególnie gdy stosowana jest w formie saletry amonowej, bo saletra powoduje rozhartowanie roślin, a nawrót chłodów może rzepakowi bardzo zaszkodzić. Większą dawką, nawet na zapas można zastosować w formie mocznika.pl lub RSM.
Rzepak jako roślina wyjątkowo siarkolubna bardzo dobrze reaguje na wczesnowiosenne nawożenie siarką. Wskazane jest stosować wczesną wiosną co najmniej 250 kg/ha POLIFOSKI® 21 [N(MgS) 21-(4‑35)], Saletrosanu lub siarczanu amonu. Z dawką 250 kg/ha POLIFOSKI® 21 wprowadza się bardzo pożądanej wczesną wiosną siarki - 87 kg (SO3), czyli 35 kg S oraz 10 kg łatwo przyswajalnego magnezu. Taka dawka siarki (8‑10 kg S/tonę ziarna) oraz siarka z nawozów wieloskładnikowych zabezpiecza plon co najmniej 4 ton nasion z hektara.
Coraz częściej w zaleceniach nawozowych proponuje się bardzo wysokie nawożenie siarką. Siarka jest pierwiastkiem niezbędnym dla rzepaku w dość dużych ilościach. Jej dawka pod rzepak nie powinna przekraczać 50 kg S/ha (czyli 125 kg SO3), nawet w bardzo intensywnych uprawach (6‑7 t/ha). Wysoka dawka siarki może pogorszyć jakość nasion rzepaku, silnie zakwasza glebę i ogólnie źle wpływa na środowisko.
Drugą część dawki (około 60‑100 kg N/ha) w formie saletry amonowej lub mocznika.pl stosować w jednym lub dwóch terminach, od początku fazy pąkowania do rozluźniania się paków w gronie (faza 55). Druga dawka azotu jest bardzo efektywna, gdy stosowana jest co najmniej 30 dni przed kwitnieniem rzepaku.
Dokarmianie dolistne
Bardzo wysoką efektywność wykazuje dokarmianie dolistne. Rzepak nie jest wrażliwy na oparzenia mocznikiem.pl, niezależnie od fazy rozwojowej, dlatego zaleca się do oprysku wodny roztwór o zawartości 12% mocznika.pl, czyli 12 kg nawozu w 100 litrach wody, łącznie z 5 kg siarczanu magnezu i nawozami mikroskładnikowymi, przede wszystkim z borem, a wczesną wiosną także z manganem i cynkiem. Wiosną zaleca się wykonać 2‑5 oprysków, już od początku wegetacji do fazy zielonego zwartego pąka, przy okazji wykonywania zabiegów ochrony plantacji. Ważne, by do roztworu dodawać zawsze małe ilości (do 100 g/ha) boru.
Przyorując słomę, pozostawia się w glebie średnio na każdą 1 tonę nasion: 16 kg azotu (N), 6 kg fosforu (P2O5) i 40 kg potasu (K2O), czyli przy plonie 3 ton nasion stanowi to 48 kg azotu, 18 kg fosforu i 120 kg potasu, co powinno być uwzględnione przy ustalaniu dawki nawozu pod następną roślinę.
Wpływ nawożenia na jakość nasion
Nawożenie fosforem, potasem i magnezem zwiększa odporność roślin na czynniki chorobotwórcze i stres wodny. Wpływa również na tworzenie i gromadzenie białka i tłuszczu oraz na dobre wykształcenie nasion i równomierne dojrzewanie. Azot wpływa na masę plonu i wzrost zawartości białka w nasionach, a pośrednio także na wzrost zawartości tłuszczu. Duży wpływ na jakość nasion wywiera siarka, która powoduje wzrost zawartości tłuszczu i zmiany udziału nienasyconych kwasów tłuszczowych. Brak siarki ogranicza wzrost i plonowanie rzepaku. Stosowana w nadmiarze (co obecnie jest w modzie) powoduje wzrost niepożądanych glukozynolanów i zawsze silnie zakwasza glebę.
Sady
Charakterystyka ogólna
Rośliny sadownicze należą do kilku rodzin botanicznych. Do rodziny różowatych należą: brzoskwinia, czereśnia, grusza, jabłoń, morela, śliwa i wiśnia; do orzechowatych - orzech włoski; do brzozowatych – leszczyna.
Największe wymagania cieplne (w kolejności malejącej) mają: brzoskwinia, morela, grusza, czereśnia, śliwa, jabłoń, orzech włoski i wiśnia, natomiast największe zapotrzebowanie na światło wykazuje: orzech włoski, czereśnia, morela, grusza, mniejsze: brzoskwinia, jabłoń, śliwa, najmniejsze - wiśnia. Warunki klimatyczne są bardzo ważnym czynnikiem powodującym rejonizację upraw. Najbardziej niebezpieczne są niskie temperatury zimą oraz wiosenne przymrozki. Poszczególne gatunki i odmiany mają różny stopień odporności na mrozy. Przemarzanie drzew następuje w kolejności: brzoskwinia (-17°C), morela (-20°C), czereśnia, grusza, śliwa i wiśnia (-26°C), a jabłoń w -30°C. Korzenie drzew przemarzają w temperaturze: gruszy w -9°C, brzoskwini w -10,5°C, jabłoni w -15,5°C. Najbardziej wrażliwe na mrozy są kwiaty i zalążki owoców i tak temperatura krytyczna dla nabrzmiałych pąków kwiatowych wynosi -4°C, dla kwiatów –2°C do –3°C a zawiązków owoców do -1°C.
Główna masa korzeni jabłoni zalega na głębokości 10‑80 cm, przy czym im podkładka bardziej karłowa, tym ukorzenienie płytsze i korzenie jabłoni na podkładkach karłowych zalegają na głębokości 10‑40 cm. Główna masa korzeni gruszy zalega na głębokości 20‑90 cm, śliwy - 10‑40 cm, czereśni i wiśni - 15‑60 cm. Drzewa owocowe korzenią się dość płytko, ale część korzeni w miarę starzenia się roślin głębiej penetruje glebę, co wpływa na wzrost ich odporności na niedobory wody oraz lepsze pobieranie trudniej przyswajalnych form składników mineralnych.
Wymagania wodne poszczególnych gatunków są również bardzo zróżnicowane i najmniejszymi wymaganiami wodnymi charakteryzuje się wiśnia i morela; średnimi: brzoskwinia, czereśnia, grusza i orzech włoski; największymi: śliwa i jabłoń.
Dużą wrażliwość na zasolenie gleby wykazuje jabłoń, grusza, brzoskwinia i śliwa. Wymagają więc stosowania bardzo zbilansowanego nawożenia mineralnego w formie nawozów wysokoskoncentrowanych.
Wymagania glebowe
Drzewa owocowe wymagają gleb o wysokiej kulturze, strukturalnych, o dużej zawartości próchnicy i dużej pojemności wodnej. Najlepiej plonują na glebach średnich z podglebiem gliniastym. Ze względu na dość głęboki system korzeniowy ważne są właściwości i zasobność głębszych warstw profilu glebowego. Drzewa nie lubią gleb ciężkich, zlewnych oraz zbyt lekkich. Optymalna klasa bonitacyjna gleb to klasa II, III i IV. Lżejsze gleby nie zabezpieczają roślinom wody. Ze względu na wymagania wodne i cieplne, sady powinny być zakładane na terenie równym lub lekko nachylonym, natomiast nie w zagłębieniach terenu, gdzie występują zastoiska mrozowe.
Najwyższe wymagania względem odczynu (pH w 1M KCl powyżej 6,2) wykazują drzewa pestkowe (czereśnia, wiśnia, morela, śliwa, brzoskwinia) oraz winorośl i orzech włoski, mniejsze wymagania (pH powyżej 5,7) jabłoń i grusza.
Wymagania pokarmowe
Trudno ustalić jednoznacznie wymagania pokarmowe drzew owocowych. Podczas wegetacji składniki pokarmowe przeznaczane są na wzrost korzeni, pnia i gałęzi oraz liści i owoców. Część składników jest akumulowana w tych organach, co opóźnia występowanie ewentualnych niedoborów składników pokarmowych i opóźnia również reakcję roślin na nawożenie.
Specyfika roślin sadowniczych komplikuje możliwość ustalenia precyzyjnych dawek nawozów mineralnych. Nawożenie powinno być oparte na znajomości zasobności gleby, zawartości składników w liściach oraz na wyglądzie i plonowaniu roślin. Nie zawsze znajomość wyżej wymienionych czynników umożliwia ustalenie dawek, bo drzewa charakteryzują się:
- możliwością głębokiego korzenienia się i pobierania trudniej dostępnych form składników,
- zdolnością gromadzenia składników w korzeniach, pniach oraz w gałęziach, co powoduje przesunięcie w czasie, nawet o rok - reakcją na nawożenie (przyrosty pędów, wysokość plonów),
- modyfikującym wpływem podkładki lub wstawki na wzrost i plonowanie drzew.
Powyższe czynniki oraz zróżnicowane właściwości gleb w wyniku utrzymywania ugoru herbicydowego i murawy utrudniają interpretację wyników analiz chemicznych.
Nawożenie
Przed założeniem sadu pole powinno być prawidłowo przygotowane. Wyniki analiz warstwy ornej i podglebia ułatwiają ustalenie dawek wapna, magnezu oraz fosforu i potasu. Gleba powinna mieć uregulowany odczyn. Jeżeli jest zbyt kwaśna należy na dwa lata przed założeniem sadu zastosować wapno zgodnie z zaleceniami stacji chemiczno-rolniczej, nie więcej jak 1,5 t CaO, czyli do 3 ton/ha wapna węglanowego.
Po zbiorze przedplonu można zasiać nawóz zielony z roślin motylkowych lub zastosować obornik jesienią. Wiosenne stosowanie obornika przesusza glebę. Maksymalna jednorazowa dawka obornika wynosi do 35 t/ha. Nie stosować w czasie jednej jesieni wapna i obornika. Można obornik stosować przez dwa lata, wówczas możliwe jest zastosowanie łącznej dawki do 60 t/ha.
Przed założeniem sadu na glebach o niskiej zasobności w fosfor i potas zastosować po około 300 kg/ha tych składników, a na średnio zasobnej po 200 kg/ha. Składniki te stosuje się w formie nawozów kompleksowych pod orkę zimową, by jak najgłębiej wymieszać je z glebą. Jeżeli odczyn gleby jest optymalny, a występują niedobory magnezu zaleca się zastosować 500‑1000 kg/ha dolomitu.
Zalecane dawki nawozów kompleksowych przed założeniem sadu, przy przeciętnym zagęszczeniu i bez nawadniania w kg/ha
Nawóz[N:P2O5:K2O:(MgO:SO3)] | Zasobność gleby w fosfor i potas | |
---|---|---|
bardzo niska i niska | średnia1 | |
POLIFOSKA® PLUS [5:10:20:(7:9)] | 2.200 | 1.700 |
POLIFOSKA® 4 [4:12:32:(2:9)] | 2.000 | 1.600 |
POLIFOSKA® 5 [5:15:30:(2:7)] | 1.900 | 1.300 |
POLIFOSKA® 6 [6:20:30:(7)] | 1.500 | 1.000 |
POLIFOSKA® M [5:16:24:(4:7)] | 1.875 | 1.250 |
POLIDAP® Light [14:34:(17)] + sól potasowa 60 lub siarczan potasu 50 | 880 + 500 lub 600 | 590 + 330 lub 400 |
POLIDAP® (fosforan amonu) + sól potasowa 60 lub siarczan potasu 50 | 650 + 500 lub 600 | 430 + 330 lub 400 |
POLIFOSKA® 8 [8:24:24:(9)] jesień2 POLIMAG® S [10:8:15:(5:35)] + B, Cu, Mn, Zn | 1.000 + 750 wiosną | 700 + 400 wiosną |
1 - jeśli nie jest znana zasobność gleby, stosować dawki jak dla gleby średnio zasobnej; gleba o wysokiej i bardzo wysokiej zasobności w fosfor i potas nie wymaga stosowania nawozów wieloskładnikowych przed założeniem sadu, szczególnie gdy stosowany był obornik;
2 - jesienią pod orkę na przykład na glebie średnio zasobnej 700 kg/ha POLIFOSKI® 8 i wiosną 400 kg POLIMAGU® S, bezchlorkowego, bogatego w mikroskładniki.
Stosując pełną dawkę obornika dawki nawozów kompleksowych należy zmniejszyć o 30‑40%
Dawki tych nawozów są bardzo wysokie i najlepiej stosować je w dwóch terminach, po połowie wiosną i późnym latem, tak by do czasu sadzenia drzewek (jesień lub wiosna) obniżyło się zasolenie gleby, a chlorki uległy wymyciu.
Ważny wybór nawozu
Drzewa owocowe pobierają ponad dwukrotnie więcej potasu niż fosforu oraz większe są straty potasu z gleby, dlatego zaleca się stosować nawóz kompleksowy o jak szerszym stosunku fosforu do potasu (P:K), czyli: POLIFOSKĘ® 4 (P:K-1:2,7), POLIFOSKĘ® PLUS, POLIFOSKĘ® 5 (P:K-1:2), a przede wszystkim stworzony dla nich - POLIMAG® S (P:K-1:1,9). Jeżeli stosujemy nawóz kompleksowy o węższym stosunku P:K, czyli 1:1,5 (POLIFOSKA® 6, POLIFOSKA® M), powinno się dodatkowo stosować sól potasową lub na krótko przed sadzeniem drzewek – lepszy jest siarczan potasu.
Ze względu na bardzo dużą wrażliwość drzew owocowych, szczególnie pestkowych, na chlorki zaleca się stosować co roku wiosną od trzeciego roku po założeniu sadu, nawożenie fosforem i potasem w postaci POLIMAGU® S.
W pierwszym i drugim roku rozwój drzew jest powolny, a wysokie nawożenie organiczne i mineralne zabezpiecza potrzeby roślin. W tym okresie stosuje się tylko azot indywidualnie, to znaczy wokół młodych drzew, a średnica nawożonej powierzchni powinna być 1‑1,5 razy większa od średnicy korony. Stosować saletrę amonową w 2‑3 terminach po ruszeniu wegetacji, w odstępach 2‑4 tygodni, lub dwukrotnie, wolniej i dłużej działający mocznik.pl. Łączna dawka azotu wynosi 40‑60 kg/ha, a pod śliwy do 80 kg N/ha.
W trzecim i czwartym roku zaleca się stosować nie tylko azot, ale także fosfor, potas i magnez na całej powierzchni, bo korzenie gęsto sadzonych drzew przerosły już całą powierzchnię. Dawka fosforu wynosi 30‑40 kg/ha, a potasu 60‑120 kg/ha. Zaleca się stosować wczesną wiosną około 300 kg/ha POLIFOSKI® 4 lub POLIFOSKI® PLUS, albo 200‑250 kg/ha POLIFOSKI® 5. Pod jabłonie i czereśnie, by stosować wyższą dawkę potasu (100‑140 kg/ha), zaleca się stosować 300‑470 kg/ha POLIFOSKI® 4 lub 300‑500 kg/ha POLIFOSK®I 5. By zaopatrzyć drzewa w mikroskładniki stosować co 2‑3 lata 400‑600 kg/ha POLIMAGU® S. Nawożenie azotem w dawce 40‑100 kg N/ha pod jabłonie i grusze, 60‑120 kg N/ha pod śliwy i wiśnie oraz 80‑160 kg N/ha pod czereśnie stosować w 2‑3 terminach w formie saletry amonowej lub mocznika.pl.
Takie nawożenie stosować także w sadach owocujących, powyżej czwartego roku. Azot w dawce 60‑120 kg N/ha (wiśnie i czereśnie do 100 kg/ha), stosować podobnie jak w poprzednich latach.
Drzewa owocowe, szczególnie pestkowe dobrze reagują na nawożenie magnezem, dlatego jesienią, po okresie wegetacji, zaleca się stosować na glebach o niskiej zasobności, nawet corocznie około 500 kg/ha dolomitu, natomiast na glebach średnio zasobnych - około 300 kg/ha. Pamiętajmy, że utrzymywaniem „czarnego ugoru” w sadach wiąże się przyspieszone wymywanie wapnia i magnezu, a w konsekwencji wzrasta tempo zakwaszenia gleb.
Dokarmianie dolistne
Dokarmianie dolistne można wykonywać od wiosny do późnej jesieni, z wyjątkiem okresu kwitnienia drzew. Tym sposobem można bardzo szybko dostarczyć roślinom wiele składników pokarmowych, głównie azot (mocznik.pl w stężeniu 0,5 do 2,0%), potas, wapń (stężenie saletry wapniowej 0,5‑1,0%), a przede wszystkim mikroskładniki. Pamiętajmy o kilkakrotnym stosowaniu dolistnym małych dawek boru, jednorazowo około 50 g B/ha, a kilkakrotnie, ponieważ bardzo słabo przemieszcza się w roślinie. Bor uodpornia rośliny na choroby grzybowe, a przede wszystkim reguluje gospodarkę wapniem.
Po zbiorze owoców, już we wrześniu wskazane jest wykonać oprysk drzew 5% wodnym roztworem mocznika.pl, czyli 5 kg masy nawozu (by nie ważyć jest to objętościowo 6,7 litra nawozu) rozpuszczamy w wodzie do objętości 100 litrów. Zabieg taki wskazane jest powtórzyć tuż przed opadaniem liści (przełom października i listopada), szczególnie na jabłonie. Zwiększa się wówczas pobranie azotu przez liście i gałęzie drzew, a rośliny tak potraktowane będą wiosną lepiej rosły i owocowały. Nawóz tennie powoduje rozhartowania roślin, czyli nie zmniejsza ich zimotrwałości. Zastosowany w formie oprysku nawóz powoduje wzrost zawartości azotu w liściach, które niedługo opadną. Zasobniejsze w azot liście szybciej podlegają rozkładowi, a wiec nie są dobrą pożywką dla rozwoju grzybów chorobotwórczych.Tak więc jest to nie tylko efektywne dokarmianie dolistne (pozakorzeniowe) roślin, ale także bardzo ekologiczny i skuteczny sposób walki z chorobami, głównie grzybowymi. Jego skuteczność ocenia się bardzo wysoko, bo likwiduje nawet 90% zarodników na przykład parcha jabłoni. Jeżeli oprysk wykonamy później, gdy już większość liści spadnie z drzew, skuteczność jest słabsza, ale ponad 50%, więc i tak warto go zaaplikować. Jako zabieg bezpieczny i prosty powinien być szeroko propagowany. Oprysk wykonujemy zawsze wieczorem, kiedy rośliny trochę się ochłodzą i nabiorą jędrności.
Wpływ nawożenia na jakość owoców
O jakości owoców decyduje szereg czynników zewnętrznych, czyli ilość opadów, temperatura i nasłonecznienie. Niedobór składników pokarmowych powoduje drobnienie owoców, słabe wybarwienie oraz niepełny smak. Bardzo duży wpływ wywiera stosowanie nawozów, głównie azotu i potasu. Nadmiar azotu opóźnia dojrzewanie, dojrzewanie jest nierównomierne, owoce słabiej wybarwione, bardziej wodniste, miękkie, czyli podatne na choroby i źle reagują na transport i przechowywanie. Tym niekorzystnym zjawiskom zapobiega prawidłowe nawożenie roślin fosforem, potasem, magnezem i wapniem. Niedobór potasu przyspiesza kwitnienie roślin, a niedobór fosforu i potasu powoduje opadanie zawiązków owoców. Na dobre zawiązywanie i wykształcanie się owoców wpływa pozytywnie bor. O dobrym smaku (wzrost zawartości cukrów), aromacie i wybarwieniu owoców decyduje zbilansowane nawożenie potasem. Na wartość biologiczną i wygląd owoców wpływa także wapń i magnez, których pobieranie jest utrudnione przy nadmiernym nawożeniu potasem. Niedobór wapnia powoduje na przykład plamistość podskórną jabłek. Nadmiar potasu powoduje nadmierne uwodnienie owoców, pogarszając ich możliwości transportu i przechowywania. Nadmiar azotu saletrzanego i potasu obniża odporność drzew na mrozy.
Soja
Charakterystyka ogólna
Najpopularniej uprawianym gatunkiem z rodziny strączkowych jest soja. Jej nasiona zawierają duże ilości białka (35‑40%) oraz oleju (18‑22%), bogatego w nienasycone kwasy tłuszczowe. Śruta po ekstrakcji tłuszczy nie zawiera – jak większość strączkowych – substancji antyżywieniowych. Nie tylko te zalety zdecydowały, że jest taką ważną rośliną. U nas jest nową rośliną uprawną, więc nie ma jeszcze swoich niebezpiecznych chorób i szkodników. Nie ma więc konieczności wykonywania wielu zabiegów ochroniarskich, a poza tym potrafi być prawie samowystarczalna w azot, w związku z tym nadaje się także do upraw w rolnictwie organicznym, nazywanym u nas także ekologicznym.
Soja jest dość świeżo importowaną rośliną uprawną, jeszcze słabo zaaklimatyzowaną w naszym klimacie, więc chcąc ją uprawiać, należy zwrócić uwagę na wybór odmiany. Jest to roślina dnia krótkiego i ma duże wymagania termiczne. By zdążyła w naszym klimacie dojrzeć, należy wybrać odmiany sprawdzone w Polsce, których okres wegetacji nie przekracza 140 dni, a suma dziennych temperatur w okresie wegetacji wynosi poniżej 2200°C. Są to odmiany wczesne „000” i „00” (120‑130 dni wegetacji), dojrzewające na przełomie sierpnia i września.
Soja potrzebuje dużo wilgoci, szczególnie w okresie kiełkowania i kwitnienia. Dlatego wiosną nie stosować głębszych uprawek przesuszających, a jedynie płytkie, głównie po to, aby zniszczyć jak najwięcej chwastów.
Jako roślina ciepłego klimatu wymaga siewu nasion w ciepłą glebę - 12‑14°C, by mogła szybko skiełkować i szybko rosnąć już od początkowych faz, co korzystnie przekłada się na długość łodygi i wysokość osadzenia najniższych strąków. Siew przypada na przełom kwietnia i maja oraz na I. dekadę maja. Siew powinien być płytki, na głębokość 3‑4 cm, na przesuszonych, lżejszych glebach do 5 cm, najlepiej w rozstawie rzędów jak zboża (np. 12,5 cm), a obsada około 80 roślin/m2. Dla różnych odmian i w zależności od rozstawy rzędów hodowcy odmian proponuję różne obsady, od 50 do ponad 100 roślin/m2. Średnio w Europie plon wynosi 1,39 t/ha, ale w kraju, na wzorcowych plantacjach i w doświadczeniach 2,5,do ponad 3 t/ha, co świadczy o rosnącym potencjale plonotwórczym tej rośliny. Na glebach klasy IV i V plon wynosi około 2 t/ha, czyli nie gorzej jak łubinu żółtego.
Wymagania glebowe
Soja nie ma szczególnych wymagań glebowych, ale nie lubi gleb ciężkich, podmokłych i zlewnych oraz bardzo lekkich i kwaśnych oraz z bardzo dużą ilością materii organicznej. Gleba powinna mieć uregulowany odczyn, (pH w 1M KCl powyżej 5,8‑6,2), zawierać jak najwięcej próchnicy i co najmniej średnią zasobność przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu.
Właściwym stanowiskiem dla soi jest pole po zbożach lub okopowych. Nie powinna być uprawiana w drugim roku po oborniku, a także po strączkowych, słoneczniku, wieloletnich roślinach motylkowych drobnonasiennych i kapustowatych, czyli krzyżowych, np. po rzepaku, rzepiku, gorczycy, kapustach itp. Poplony ścierniskowe należy przed zimą zaorać. Przed siewem pole powinno być idealnie wyrównane, bez bruzd i kamieni, by kombajn mógł bezpiecznie pracować na wysokości 9‑10 cm, bo tak nisko osadzone są dolne strąki. Tak niskie koszenie umożliwi dokładny zbiór, inaczej straty plonu sięgają znacznie ponad 20%.
Soja ma duże wymagania odnośnie odczynu gleby, więc jeżeli gleba ma pH w 1M KCl poniżej 6,0, wówczas po zbiorze przedplonu stosować wapno węglanowe lub tlenkowe; najczęściej jest to po zbożach, więc stosować je już na ściernisko. Nisko odczyn ogranicza aktywność bakterii symbiotycznych, wiążących azot atmosferycznych. W przypadku bardzo niskiej zasobności gleby w magnez zaleca się stosować wapno magnezowe w niewielkich ilościach - 300‑500 kg/ha dolomitu bo soja potrzebuje dużo magnezu.
Wymagania pokarmowe
Soja jest rośliną strączkową, więc posiada zdolność współżycia z bakteriami brodawkowymi i za ich pomocą może korzystać z azotu znajdującego się w powietrzu. Nawożenie azotem jest w związku z tym niskie. Pobiera przeciętnie z plonem 1 t nasion wraz z odpowiednią masą słomy: 70‑80 kg azotu (N), 16 kg fosforu (P2O5), 35 kg potasu (K2O), 20 kg wapnia (CaO), 10‑15 kg magnezu (MgO), 6 kg siarki (S) lub w przeliczeniu na SO3 – 15 kg, 40 g boru (B), 25 g miedzi (Cu), 90 g manganu (Mn), 7 g molibdenu (Mo) i 60 g cynku (Zn). Jest wrażliwa na niedobór boru, molibdenu i średnio wrażliwa na niedobór cynku.
Nawożenie mineralne
Nawożenie fosforem i potasem jest najbardziej efektywne, gdy nawozy są dobrze wymieszane z 10‑20 cm warstwą gleby. Nawozy kompleksowe, nie tylko na glebach cięższych, najlepiej stosować pod orkę zimową, natomiast ze względu na późny termin siewu soi, można je stosować także wiosną. Niestety, wiosną stosowane nawozy nie będą głęboko wymieszane, w więc szczególnie w suche lata będą mniej efektywne. Soja jest bardzo wrażliwa na brak wody w okresie kiełkowania, więc wiosenne głębsze uprawki należy ograniczyć do minimum. Wiosną powinno się pole tylko bronować, aby skutecznie zniszczyć chwasty, a przed siewem nasion soi zastosować startową dawkę azotu. Zalecane dawki, uwzględniające nie tylko wymagania pokarmowe, ale także zasobność gleby, przedstawiono w tabeli.
Zalecane dawki nawozów wieloskładnikowych* do przedsiewnego nawożenia soi w kg/ha na każdą 1 t nasion
Zasobność gleby w fosfor i potas | ||
---|---|---|
bardzo niska i niska | średnia1 | wysoka i bardzo wysoka |
lub 158 kg POLIFOSKI® 4 | lub 117 kg POLIFOSKI® 4 | lub 57 kg POLIFOSKI® 4 |
lub 127 kg POLIFOSKI® 5 | lub 93 kg POLIFOSKI® 5 | lub 47 kg POLIFOSKI® 5 |
lub 95 kg POLIFOSKI® 6 | lub 70 kg POLIFOSKI® 6 | lub 35 kg POLIFOSKI® 6 |
lub 120 kg POLIFOSKI® M | lub 88 kg POLIFOSKI® M | lub 44 kg POLIFOSKI® M |
lub 190 kg POLIFOSKI® PLUS | lub 140 kg POLIFOSKI® PLUS | lub 70 kg POLIFOSKI® PLUS |
lub 105 kg NPK(S) 7‑18‑28-(12) | lub 78 kg NPK(S) 7‑18‑28-(12) | lub 40 kg NPK(S) 7‑18‑28-(12) |
lub 41 kg POLIDAPU® + 58 kg K2 | lub 30 kg POLIDAPU® + 45 kg K | lub 15 kg POLIDAPU® + 25 kg K |
56 kg POLIDAPU® Light + 58 kg K | 41 kg POLIDAPU® Light + 45 kg K | 21 kg POLIDAPU® Light + 25 kg K |
* w zależności od spodziewanego plonu obliczyć dawkę nawozu i na przykład plon 3,0 t nasion soi, na glebie średnio zasobnej, wymaga stosowania jesienią po 93 kg POLIFOSKI® 5 na każdą 1 tonę przewidywanego plonu nasion (odczyt z tabeli) × 3 = 279 kg POLIFOSKI® 5 lub 70 kg POLIFOSKI® 6 na każdą tonę × 3 = 210 kg/ha POLIFOSKI® 6;
1 - jeśli nie jest znana zasobność gleby, zaleca się dawki w wysokości jak dla gleby średnio zasobnej, do czasu wykonania analizy gleby;
1- kg/ha soli potasowej, zawierającej 58‑60% K2O.
Zalecane dawki są bardzo oszczędne (minimalne), ale wysoce efektywne. Stosowanie mniejszego nawożenia powoduje znaczne obniżenie plonów.
Wybór nawozu kompleksowego
Ze względu na prawie dwukrotnie większe pobieranie potasu niż fosforu przez soję, zaleca się stosować nawóz kompleksowy o jak szerszym stosunku fosforu do potasu (P:K), czyli: POLIFOSKĘ® 4 (P:K-1:2,7) lub POLIFOSKĘ® 5, POLIFOSKĘ® PLUS (P:K-1:2).
W przypadku uprawy po przyoranej słomie zbóż, która jest bogatym źródłem potasu, można stosować nawóz kompleksowy o węższym stosunku P:K, czyli 1:1,5 (POLIFOSKA® 6, POLIFOSKA® M).
W okresie przedsiewnym nie stosować doglebowo, szczególnie współrzędnie, nawozów z dodatkiem mikroskładników (z wyjątkiem molibdenu), gdyż wykazują one działanie ograniczające rozwój lub wręcz są bakteriobójcze, także dla bakterii symbiotycznych.
Nawożenie azotem
Soja, jako roślina strączkowa, ma zdolność wiązania azotu z atmosfery, to jednak dobrze reaguje na przedsiewne, startowe nawożenie szybkodziałającym azotem. Z reguły uprawiana jest po zbożach i wówczas wymaga zastosowania 30‑60 kg/ha azotu na kilka dni przed siewem nasion. W tym terminie najlepiej stosować azot w postaci saletry amonowej, w ilości od 100 do 180 kg/ha lub saletrzak, w ilości 110‑220 kg/ha. Bardzo dobrym wiosennym źródłem nie tylko azotu, ale także siarki dla soi może być Saletrosan, najlepiej w dawce 120 do 200 kg/ha.
Czy azot ten jest potrzebny? Zdolność roślin strączkowych do symbiozy z bakteriami brodawkowymi powinna być jak najlepiej wykorzystana, jednak rolnik oczekuje także wysokiego plonu. O ile inne rośliny strączkowe były już siane na większości naszych pól, to soja najczęściej jeszcze nie. Nasze gleby nie zawierają więc tych specyficznych bakterii symbiotycznych (Bradyrhizobium japonicum), które są inne jak mogące już występować w naszych glebach dla np. łubinu, czy grochu. Bakterie współżyjące z soją koniecznie muszą być wprowadzone poprzez zaprawianie nasion. Na poprawnie zaprawionych nasionach, gdy odczyn gleby wynosi ponad 5,8‑6,0 rozpoczyna się namnażanie tych bakterii i po wschodach roślin infekują one korzenie, tworząc charakterystyczne brodawki. Pierwsze brodawki na korzeniach tworzą się dopiero od 2‑3‑4 liścia, a intensywne wiązanie azotu trwa krótko, bo przypada na okres początku kwitnienia, by zwalniać tempo, i kończy się pod koniec kwitnienia. Ten początkowy okres rozwoju rośliny należy jednorazowo wesprzeć szybkodziałającym azotem mineralnym, najlepiej saletrą amonową lub saletrzakiem (pod agregat siewny), a nie mocznikiem lub RSM.Jeżeli na początku kwitnienia zaobserwujemy brak brodawek na korzeniach, a liście zaczną przybierać jasny kolor, to znaczy, że roślinom soi brakuje azotu, azotu z asymilacji. Wtedy trzeba szybko „podratować” plantację, stosując azot mineralny. Nie udało się wykorzystać wiązania azotu atmosferycznego do budowania plonu soi, więc trzeba zastosować azot mineralny w dawce 40‑60 kg/ha, w zależności od spodziewanego plonu. Może to być szybciej działająca saletra amonowa (120‑180 kg/ha) lub mocznik (90‑130 kg/ha). Pamiętajmy jednak, że nadmierna dawka i zbyt późno (pogłównie) stosowany azot zawsze wydłuża okres wegetacji oraz opóźnia dojrzewanie i zbiór soi.
Czy i jak stosować nitraginę?
Ponieważ soja, jako roślina strączkowa może wiązać duże ilości azotu z atmosfery, w tym korzystnym dla kieszeni rolnika i rośliny procesie, więc trzeba mu pomóc. Pomoc ta powinna być wielostronna. Po pierwsze: uregulowany odczyn gleby i dobre jej zaopatrzenie w fosfor, potas i magnez. Po drugie: dobra zasobność i/lub dokarmianie dolistne mikroskładnikami, takimi jak bor, miedź, mangan, ale także zaprawianie nasion lub dokarmianie molibdenem i kobaltem. Te dwa ostatnie mikroskładniki oraz bor decydują o sprawności wiązania azotu. Po trzecie: zaleca się dodatkowe zaprawianie nasion nitraginą i związkami molibdenu, na przykład molibdenianem amonu. Bakterii tych nie ma w naszych glebach, ale po uprawie soi zaprawionej nitraginą będą występują w glebie przez kilka lat, i po 4‑6 latach od uprawy, ich aktywność będzie malała. Dlatego najlepiej zawsze zaszczepić te bakterie na nasionach, bezpośrednio przed ich siewem.
Poprawne zastosowanie nitraginy i aktywność bakterii zależy od tego, czy nasiona są już zaprawione „na grzyby”. Drugim niebezpieczeństwem jest promieniowanie słoneczne, silnie bakteriobójcze, więc zaprawianie nasion nitraginą należy wykonać w zaciemnionym pomieszczeniu, w betoniarce lub na folii. Proces polega na tym, aby porcję nitraginy rozpuścić w wodzie, dodać do nasion, przemieszać je, 1‑2 godziny podsuszyć z jak najmniejszym dostępem słońca i dokonać bezzwłocznie wysiewu.
Dokarmianie dolistne
Bardzo wysoką efektywność wykazuje dokarmianie dolistne soi. Nie dokarmia się je dolistnie azotem (mocznikiem), lecz magnezem i mikroskładnikami. Zaleca się na 100 litrów wody, łącznie 5 kg siarczanu magnezu i nawozy mikroskładnikowe, przede wszystkim z molibdenem (około 20 g Mo/ha), manganem (100 g Mn/ha), cynkiem (100 g Zn/ha) i małą (50 g B/ha) dawka boru, stosowaną co najmniej dwukrotnie. Opryski wykonywać od fazy rozwoju pędów bocznych do początku kwitnienia.
Przyorując słomę soi, pozostawia się w glebie około 100 kg/ha azotu, z którego roślina następcza wykorzysta ponad 60 kg, a także po ponad 50 kg fosforu i potasu.
Trawa w uprawie polowej
Charakterystyka ogólna
Trawy w uprawie polowej stanowią bardzo obfite źródło paszy. Może być uprawianych wiele gatunków, ale najważniejsze to: kupkówka pospolita, życica wielokwiatowa, mieszańcowa, trwała i westerwoldzka, tymotka łąkowa, kostrzewa łąkowa i trzcinowa, stokłosa bezostna i uniolowata oraz mozga trzcinowata. Najwięcej uprawia się kupkówki pospolitej, stokłosy uniolowatej oraz życicy wielokwiatowej, mieszańcowej i westerwoldzkiej. Trawy te charakteryzują się różnymi, odmiennymi cechami, dlatego przed załażeniem plantacji należy poznać wymagania i cechy poszczególnych gatunków, a nawet odmian. Wszystkie są trawami wysokimi i znoszą dwu- lub kilkakrotne koszenie.
Trawy mają zróżnicowane potrzeby wodne. Okresowe niedobory wody dobrze znoszą: kupkówka pospolita, rajgras wyniosły, stokłosa uniolowata i bezostna i reagują spadkiem plonu o 20‑30%, a źle znoszą: życica wielokwiatowa i trwała oraz tymotka łąkowa i plon ulega obniżeniu o 50‑60%. Trawy lubią dużo wody i azotu. Najwyższe plony suchej masy (siana), ponad 10 t z hektara, wydaje kupkówka pospolita, życica wielokwiatowa i mieszańcowa, stokłosa uniolowata, rajgras wyniosły i kostrzewa trzcinowa.
Trawy mogą być uprawiane w plonie głównym na użytkowanie 1., 2., 3. -letnie (wsiewka w zboże), jako poplon ozimy lub plon wtóry.
Wymagania glebowe
Wymagania glebowe poszczególnych gatunków traw są zróżnicowane. Najlepszych gleb wymagają życice (wielokwiatowa, mieszańcowa, trwała), kostrzewa łąkowa i tymotka łąkowa (najbardziej wartościowa pasza). Na słabszych glebach (IV-V klasy) można uprawiać kupkówkę pospolitą, kostrzewę trzcinową, stokłosę bezostną i uniolowatą oraz rajgras wyniosły, bo mają silniejszy system korzeniowy i lepiej znoszą niedobory wody. Trawy najlepiej plonują na glebach klasy II i III. Nawet na słabych glebach uzyskuje się dobre plony, jeżeli nie zabraknie wody i prawidłowego nawożenia.
Gleba powinna mieć uregulowany odczyn, (pH w 1M KCl powyżej 5,5), powinna zawierać jak najwięcej próchnicy i co najmniej średnią zasobność przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu.
Wymagania pokarmowe
Trawy z plonem 10 t zielonki pobierają przeciętnie: 45‑50 kg azotu (N), 16 kg fosforu (P2O5), 55‑65 kg potasu (K2O), 15 kg wapnia (CaO), 7 kg magnezu (MgO), 10 kg siarki (S) lub w przeliczeniu na SO3 – 25 kg, 12‑15 g boru (B), 15‑20 g miedzi (Cu), 250‑350 g manganu (Mn), 1,5 g molibdenu (Mo) i 90‑160 g cynku (Zn).
Nawożenie
Jeżeli gleba ma odczyn niższy od optymalnego (przy pH w 1M KCl poniżej 5,5), zaleca się stosować wapno pod przedplon lub bezpośrednio po zbiorze przedplonu. W przypadku optymalnego odczynu i niskiej zasobności gleby w magnez zaleca się po zbiorze przedplonu stosować wapno magnezowe w ilościach - 500‑1000 kg/ha dolomitu, co wpływa na lepszy wzrost trawy i poprawia jakość paszy.
W roku siewu trawy (siew wiosenny) zastosować nawożenie przedsiewne fosforem i potasem w dawce pokrywającej potrzeby rośliny ochronnej i trawy. Dawkę nawozów kompleksowych pod roślinę ochronną (jęczmień jary, owies lub żyto na zielonkę) zwiększyć o co najmniej 50%. Nawozy kompleksowe dobrze wymieszać z orną warstwą gleby, dlatego stosować je pod orkę. Wczesną wiosną powinno się zastosować na zboże ochronne jednorazowo azot w dawce do 60 kg N/ha. Po zbiorze rośliny ochronnej na ziarno zastosować azot w dawce 30‑50 kg N/ha, najlepiej w formie saletry amonowej, by szybko pobudzić trawę do wzrostu.
W przypadku siewu trawy jesienią w żyto na zielonkę - po zbiorze poplonu ozimego zastosować 60 do 80 kg N/ha, (30‑50 kg azotu po zbiorze żyta na ziarno w formie saletry amonowej) i 20‑50 kg po zbiorze pokosu ściernianki w formie mocznika.pl, gdy możliwy będzie zbiór jeszcze jednego pokosu trawy.
W przypadku siewu trawy latem, bez rośliny ochronnej zastosować pod orkę pożniwną nawozy kompleksowe w dawce jak w latach pełnego użytkowania (tabela) i ewentualnie uzupełnić azot do dawki 20‑40 kg N/ha. W tym układzie dawka fosforu i potasu zabezpiecza plon trawy w przyszłym roku, roku pełnego użytkowania, a zaczynając od wczesnej wiosny zaleca się stosować tylko azot pod pokosy. Jeżeli zalecana dawka potasu wynosi powyżej 120 kg/ha, wówczas wskazane jest dawkę nawozów kompleksowych zastosować przedsiewnie, a pozostałą dawkę soli potasowej w następnym roku, po zbiorze pierwszego pokosu.
Nawożenie organiczne
Trawy w uprawie polowej bardzo dobrze wykorzystują składniki pokarmowe z gnojówki i gnojowicy, czyli nawozy te są bardzo efektywne i bezpieczne ekologicznie. Zastosowanie gnojówki w dawce 20 m3 na hektar w kwietniu (nie na zbyt wilgotną glebę, bo nie wolno gleby podtopić) jest źródłem 80 kg azotu, 10‑15 kg fosforu i 160 kg potasu. Gnojówka bydlęca jest uboga w fosfor. Taka dawka zabezpiecza około 50% dawki azotu, 15‑20% fosforu i całą dawkę potasu dla plonu około 40 t zielonki, na glebie średnio zasobnej.
W gospodarstwach dysponujących gnojowicą zastosowanie dawki 15 m3 jesienią i 25 m3 późną wiosną pokrywa wymagania trawy względem fosforu i potasu. Uzupełnienia wymaga tylko nawożenie azotem.
Nawożenie mineralne
Nawożenie fosforem i potasem. W latach pełnego użytkowania plantacji zalecaną dawkę nawozów kompleksowych najlepiej stosować wczesną wiosną, natomiast część zalecanej dawki soli potasowej po zbiorze pierwszego pokosu. Na glebach o wysokiej i bardzo wysokiej zasobności w potas można zrezygnować z dodatkowej dawki potasu po I pokosie, ale tylko w pierwszym roku pełnego użytkowania. Dawki uwzględniające nie tylko wymagania pokarmowe, ale także zasobność gleby, zalecane do stosowania co roku wiosną w latach pełnego użytkowania przedstawiono w tabeli. W uprawie tradycyjnej (nie intensywnej) dawki nawozów kompleksowych i soli potasowej można obniżyć o 30‑40%.
Zalecane dawki nawozów kompleksowych* do corocznego nawożenia trawy w uprawie polowej w latach pełnego użytkowania w kg/ha
Nawóz[N:P2O5:K2O:MgO:SO3)] | Zasobność gleby w fosfor i potas | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
bardzo niska i niska | średnia1 | wysoka i bardzo wysoka | ||||
Przewidywany plon zielonki w t/ha | 35 | 40 | 45 | 50 | 55 | 60 |
POLIFOSKA® PLUS [5:10:20:(7:9)] | 700+120 K2 | 800+135 K | 680 | 750 | 550 | 600 |
POLIFOSKA® 4 [4:12:32:(2:9)] | 585 | 665 | 560 | 625 | 460 | 500 |
POLIFOSKA® 5 [5:15:30:(2:7)] | 465+120 K | 535+135 K | 450 | 500 | 365 | 400 |
POLIFOSKA® 6 [6:20:30:(7)] | 350+175 K | 400+200 K | 340+100 K | 375+110 K | 275+45 K | 300+50 K |
POLIFOSKA® M [5:16:24:(4:17)] | 440+175 K | 500+200 K | 420+100 K | 470+110 K | 345+45 K | 375+50 K |
POLIDAP® Light [14:34:(17)] + sól potasowa 60 | 205 + 350 | 235 + 400 | 200 + 270 | 220 + 300 | 160 + 185 | 175 + 200 |
POLIDAP® [18:46:(5)] + sól potasowa 60 | 150 + 350 | 175 + 400 | 150 + 270 | 165 + 300 | 120 + 185 | 130 + 200 |
* - przewidując plon 45 t zielonej masy trawy z hektara należy stosować dawki podane w tabeli, na przykład na glebie o średniej zasobności zastosować 560 kg/ha POLIFOSKI® 4 wczesną wiosną, a przy plonie 50 t zielonki – na przykład 375 kg/ha POLIFOSKI® 6 wczesną wiosną oraz 110 kg/ha soli potasowej po pierwszym pokosie;
1 - jeśli nie jest znana zasobność gleby, stosować dawki jak dla gleby średnio zasobnej, do czasu wykonania analizy gleby;
2 - kg/ha soli potasowej, zawierającej 58‑60% K2O.
Zalecane dawki są bardzo oszczędne (minimalne), ale wysoce efektywne, a stosowanie mniejszego nawożenia powoduje znaczne obniżenie plonów.
Ważny wybór nawozu
Ze względu na ponad 3-krotnie większe pobieranie potasu niż fosforu przez trawy, zaleca się stosować nawóz kompleksowy o jak szerszym stosunku fosforu do potasu (P:K), czyli: POLIFOSKĘ® 4 (P:K-1:2,7) lub POLIFOSKĘ® PLUS, POLIFOSKĘ® 5 (P:K-1:2). Jeżeli stosujemy nawóz kompleksowy o węższym stosunku P:K, czyli 1:1,5 (POLIFOSKA® 6, POLIFOSKA® M), powinno się po pierwszym pokosie zastosować dodatkowo potas.
Nawożenie azotem
Poziom nawożenia azotem zależy od uprawianego gatunku trawy, ilości wody i intensywności uprawy. W tradycyjnej uprawie uzyskuje się trzy pokosy, natomiast w intensywnej - cztery, a z nawadnianiem nawet pięć pokosów. Intensywna uprawa wymaga gleb wilgotnych, wysokiego nawożenia mineralnego i gatunku dobrze reagującego na większe nawożenie azotem. Na nawożenie azotem najlepiej reaguje kupkówka pospolita, słabiej w kolejności: życica wielokwiatowa, stokłosa uniolowata, kostrzewa łąkowa, stokłosa bezostna i najsłabiej tymotka łąkowa, której białko charakteryzuje się najwyższą wartością biologiczną.
Na każde przewidywane 10 ton zielonki trawy powinno być zastosowane 45‑50 kg azotu, czyli przy dobrym plonie 50 ton z hektara dawka wynosi 225‑250 kg N/ha. W glebie pod trawami już w drugim roku uprawy uwalnia się dużo azotu z rozkładającej się darni, dlatego przyjmuje się, że roślina pobierze z zapasów glebowych w pierwszym roku 30‑50 kg, a od drugiego roku 50‑80 kg N/ha.
Dawkę azotu zależną nie tylko od gatunku uprawianej trawy, ale także od warunków glebowych i dostatku wody zaleca się stosować w trzech terminach:
- wczesną wiosną 60‑90 kg N/ha w formie saletry amonowej lub saletrzaku, lub by zabezpieczyć rośliny w siarkę, wskazane jest wczesną wiosną część dawki zastosować w formie Saletrosanu lub POLIFOSKI® 21 [N(MgS) 21-(4‑35)] w dawce 150‑200 kg/ha.
- po zbiorze I i II pokosu po około 30% dawki azotu, czyli 40‑60 kg N/ha w formie saletry amonowej lub mocznika.pl, po zbiorze II pokosu najbezpieczniej w formie mocznika.pl. Stosowanie mocznika.pl zalecane jest szczególnie latem, ponieważ ogranicza akumulację azotanów w paszy.
Azotem nawozić kilka dni po skoszeniu trawy, bo stosowany bezpośrednio po skoszeniu może działać ujemnie na rośliny.
Wpływ nawożenia na jakość zielonki
Największy wpływ na jakość trawy wywiera intensywne nawożenie azotem, powodując wzrost zawartości białka, chlorofilu i karotenu. Obniża natomiast zawartość włókna surowego w roślinie, co wpływa na poprawę strawności traw. Azot obniża także zawartość cukrów prostych. Nadmiar azotu, szczególnie gdy stosowny jest w okresie późnego lata oraz w formie saletrzanej (na przykład saletra wapniowa), powoduje gromadzenie w trawie toksycznych ilości azotanów. Nawożenie fosforem, potasem i magnezem zwiększa odporność traw na czynniki chorobotwórcze, stres wodny i na mrozy. Składniki te wpływają na tworzenie i gromadzenie białka i węglowodanów. O jakości plonu decyduje najbardziej faza zbioru i pokos. Im trawa później jest koszona, tym zawiera mniej białka, a więcej włókna, czyli jest gorzej trawiona i wykorzystywana przez zwierzęta. Nadmierne nawożenie potasem może powodować zbyt duże gromadzenie się tego składnika w roślinie, a jednocześnie utrudnione jest pobieranie wapnia i magnezu, co obniża jakość paszy. Dlatego na intensywniej nawożonych plantacjach bardzo ważne jest stosowanie dzielonej dawki potasu. Znaczny wpływ na jakość zielonki może wywierać pogoda, szczególnie zbyt wysokie temperatury, susza oraz inne czynniki ograniczające wzrost traw.
Trawnik
Pielęgnacyjne nawożenie trawnika
Kontakt z naturą wyzwala w nas talenty ogrodnicze, pozwala odpocząć i odreagować stresy. Ogród daje nam możliwość „wyżycia się” oraz odkrycia swej artystycznej natury. Daje satysfakcję i możliwość rozwijania swych zainteresowań. Zależy nam, aby zawsze był piękny, kwitnący, a więc - by stał się ogrodem estetycznym i relaksującym. Chcemy Państwu pomóc w tej miłej, ale czasochłonnej pracy, aby pielęgnowane przez Was rośliny były jak najbardziej okazałe.
W naszej ofercie znajduje się szeroka gama specjalistycznych nawozów na tereny rekreacyjne, ogrody przydomowe i działkowe oraz do mieszkań i na balkony. Warto je poznać, bo spełniają wymagania nawet najbardziej egzotycznych roślin, a w konsekwencji realizują oczekiwania naszych klientów jako nawozy bardzo profesjonalne.
Starannie pielęgnowany przez wiele lat trawnik staje się trwałą i prawdziwą ozdobą. Wymaga on systematycznej pielęgnacji, czyli nawadniania, koszenia i nawożenia, a ten zabieg ułatwią Państwu profesjonalne nawozy oferowane przez Grupę Azoty Zakłady Chemiczne „Police” S.A.
Podlewanie
Młody, płytko ukorzeniony trawnik wymaga staranniejszego podlewania i podczas upałów wskazane jest częste podlewanie, nawet dwa razy dziennie, przede wszystkim wieczorem. Dojrzały trawnik zaleca się podlewać, gdy ziemia jest wyschnięta na głębokość do 3 cm. Lepiej jest, gdy występuje niewielkie przesuszenie niż ciągły nadmiar wody, prowadzący do sukcesji mchów. Podlewamy rzadziej, ale większymi dawkami, tak by podłoże było wilgotne do głębokości 10‑15 cm. Płytkie nawilżanie gleby, do głębokości 1‑2 cm jest nieskuteczne i uniemożliwia głębokie zadarnianie się trawy.
Napowietrzanie i piaskowanie
Napowietrzanie trawnika prowadzi do efektu gęstego, wyrównanego i elastycznego trawnika. Napowietrzanie trawnika można przeprowadzić wykonując otwory w darni (aeracja) lub wykonując pionowe cięcie darni (wertykulacja).
Powstającą z biegiem czasu na trawniku zbitą warstwę obumarłych roślin (filc), należy usuwać wczesną wiosną poprzez szczotkowanie trawnika grabiami o płaskich, pionowych pazurach. Jest to także ważny sposób napowietrzenia.
Zabiegi napowietrzania niejako przy okazji osuszają zbyt mokre miejsca i przygotowują trawnik do piaskowania oraz dokonania podsiewu nasion trawy. Piaskowanie, zwłaszcza na glebach zbitych i gliniastych powoduje rozluźnienie i napowietrzenie podłoża oraz zwiększa przesiąkliwość gruntu. Suchy piasek bez kamieni rozprowadzony na powierzchni trawnika powinien być rozgarniany szczotką, by wniknął w nierówności terenu, a przede wszystkim w otwory po wykonanych wcześniej nakłuciach lub cięciach napowietrzających.
Wałowanie
Wałowanie trawnika pobudza trawy do krzewienia. Wałowanie wykonuje się przede wszystkim wiosną (po osuszeniu podłoża, by nie zniszczyć struktury gleby), szczególnie trawniki na glebach lekkich, z dużym dodatkiem torfu oraz na glebach organicznych, by docisnąć darń wysadzoną przez mróz. Podłoże luźne, przepuszczalne, możemy wałować częściej, podłoże ciężkie, gliniaste - rzadko. Częstszego wałowania, nawet raz w miesiącu, wymagają trawniki intensywnie eksploatowane i z dużą ilością dżdżownic. Bezpieczniej jest używać lżejszego wału, o masie do 50 kg.
Koszenie trawnika
Kiedy nowo posiana trawa osiągnie wysokość około 8 cm (maksymalnie 10 cm) należy ją zwałować, by docisnąć młode rośliny do podłoża i po 1‑3 dniach, gdy trawa „wstanie” - wykonujemy pierwsze koszenie. Kosimy ją tylko o 30‑40%, czyli na wysokość 5‑6 cm. Po skoszeniu ponownie lekko wałujemy. Następne koszenie może być już niższe.
Przy prawidłowym koszeniu obowiązuje kilka ważnych zasad, których przestrzeganie decyduje o jakości i wyglądzie trawnika:
- zawsze kosimy suchy trawnik;
- kosimy w jednym kierunku, a następne koszenie wykonujemy pod kątem prostym do poprzedniego, szczególnie dotyczy to młodego lub słabo zadarnionego trawnika;
- systematyczne i częste koszenie sprzyja dobremu rozkrzewieniu trawy i skutecznie niszczy wiele chwastów dwuliściennych;
- poza pierwszym koszeniem, każde następne powinno być wykonywane na taką samą wysokość;
- trawniki użytkowe, by były wytrzymałe na deptanie, niszczenie i rozrywanie darni zaleca się kosić na wysokość 3,5‑5 cm;
- trawniki ozdobne można kosić niżej, to jest 1,5‑2,5 cm;
- im wyżej koszony trawnik, tym łatwiej go utrzymać, a im niżej, tym ładniej wygląda;
- trwała i ładna trawa będzie wtedy, gdy nie ścinamy więcej jak 30‑40% jej wysokości;
- koszenie ponad 50% wysokości trawy powoduje osłabienie roślin;
- jeżeli nie mamy czasu na pielęgnację, lepiej kosić wyżej, ale regularnie;
- niedopuszczalne jest, by wysokość trawy przekroczyła kiedykolwiek 10 cm;
- resztki często koszonej trawy mogą pozostać na trawniku, a rzadziej i bardziej ścinanej - zbieramy i kompostujemy.
Podstawy nawożenia
Prawidłowy wzrost i rozwój traw może zapewnić podłoże o odpowiednim odczynie (pH) oraz zasobne we wszystkie składniki pokarmowe. Aby zorientować się czego w podłożu brakuje zaleca się wykonać jego analizę. Należy pobrać reprezentatywną próbkę, z co najmniej 20 miejsc na głębokość do 20 cm, połączyć je i wymieszać, a następnie zlecić wykonanie analizy w okręgowej stacji chemiczno-rolniczej. Wyniki analiz umożliwią racjonalne, a nie „na oko”, ustalenie optymalnych dawek fosforu, potasu i magnezu oraz ewentualnej potrzeby wapnowania.
Im bardziej regularnie koszony jest trawnik oraz im intensywniej podlewany, tym ważniejszym zabiegiem pielęgnacyjnym jest nawożenie, bo tylko prawidłowo odżywione rośliny dają efekt gęstej, wyrównanej i elastycznej murawy - efekt dywanowy.
Nawożenie polega na dostarczaniu roślinom wielu składników pokarmowych, bez których rozwój roślin jest niemożliwy, a mianowicie:
- podstawowych, czyli azotu (N), fosforu (P) i potasu (K),
- drugorzędnych składników, czyli wapnia (Ca), magnezu (Mg) i siarki (S),
- mikroskładników, a więc boru (B), miedzi (Cu), żelaza (Fe), manganu (Mn) i cynku (Zn).
Rola najważniejszych składników pokarmowych
Niezbędnych dla roślin składników pokarmowych jest wiele, co jednoznacznie wskazuje, że do nawożenia trawnika powinno się stosować nawozy kompleksowe, a nie - dość często spotykane - tylko jednostronne nawożenie azotem.
Najważniejsze jest prawidłowe stosowanie podstawowych składników pokarmowych. Każdy z tych składników ma specyficzne właściwości, których przypomnienie ułatwi stosować je prawidłowo.
Azot jest pierwiastkiem bardzo ruchliwym w glebie, więc się w niej nie akumuluje i podlega wymywaniu. Szybko, nawet w nadmiernych ilościach pobierany jest przez rośliny i powoduje intensywny wzrost (wybujanie) roślin. Pod wpływem azotu trawy są ciemnozielone i silniej się krzewią. Łatwo nim przenawozić trawnik. Przenawożenie azotem lub jednostronne nawożenie tylko tym składnikiem powoduje osłabienie traw, darń staje się rzadka i łatwo atakowana jest przez choroby oraz ulega zachwaszczeniu. Azot powinien być stosowany w małych dawkach, co 4‑6 koszenie (im intensywniej podlewany i koszony, tym częściej), od wczesnej wiosny do końca sierpnia. Najbezpieczniejszą dla roślin i środowiska jest amidowa forma azotu, czyli mocznik (np. mocznik.pl). Nie zaleca się stosować saletry amonowej lub saletrzaku, które powodują poparzenia roślin oraz nierównomierne przebarwienia i wzrost. Nadmiar azotu jest bardzo szkodliwy dla roślin oraz dla środowiska naturalnego. Nie wolno stosować azotu saletrzanego jesienią, bo znacząco osłabia on zimotrwałość roślin. Niedobór azotu przejawia się jasnozielonym zabarwieniem najstarszych liści.
Fosfor nie jest pierwiastkiem ruchliwym w glebie, jest wolno, równomiernie pobierany przez rośliny, dlatego może być stosowany tylko 2 razy w okresie wegetacji, najlepiej wiosną i jesienią, a gdy trawnik jest często podlewany, także wczesnym latem. Stosowany w umiarkowanych dawkach jest bezpieczny dla środowiska. Wpływa korzystnie na rozwój systemu korzeniowego, dobre zadarnianie, zwiększa odporność roślin na choroby oraz na mróz. Niedobór fosforu przejawia się czerwono-fioletowym przebarwieniem liści traw.
Potas jako pierwiastek ruchliwy w glebie może być łatwo wymywany, bardziej z gleb lekkich, piaszczystych i na skutek intensywnego podlewania. Decyduje o prawidłowym wzroście i krzewieniu się traw, decyduje o gospodarce wodnej roślin (rośliny stają się odporniejsze na stres wodny, czyli na zaniedbania w podlewaniu), pełni szereg ważnych funkcji, a w konsekwencji zwiększa odporność roślin na suszę, mróz i niektóre choroby. Jest pierwiastkiem bardzo „agresywnym”, może być bardzo szybko pobierany przez rośliny, nawet w nadmiernych, szkodliwych ilościach, dlatego na trawniki powinien być stosowany razem z fosforem, nawet trzykrotnie w ciągu roku, czyli wiosną, wczesnym latem i jesienią. Żółknięcie końcówek starszych liści traw to typowe objawy niedoboru potasu.
Dla rozwoju roślin bardzo ważny jest magnez; jako składnik chlorofilu wpływa na ładne, równomierne wybarwienie trawy. Jest pierwiastkiem łatwo wymywanym z podłoża i wolno pobieranym przez rośliny. Warto więc uzupełniać go systematycznie stosując kompleksowe nawozy wieloskładnikowe oraz późną jesienią drobno mielony dolomit. Na starszych, dolnych liściach, patrząc pod światło, widoczne są – pomiędzy żyłkami – żółte plamki określane jako paciorkowatość lub pasiastość liści.
Nawożenie organiczne
Nawożenie organiczne w pielęgnacji trawnika jest najczęściej zbyteczne, bo darń trawy prawidłowo nawożonej kompleksowymi nawozami mineralnymi wpływa korzystnie na jakość podłoża. Stosowanie obornika, gnojówki lub kompostów jest uciążliwe, a nawozy te są najczęściej bogatym źródłem nasion wielu chwastów.
Nawożenie trawnika
Wiosną, po zwałowaniu i wygrabieniu trawnika zaleca się stosować specjalistyczne nawozy bezchlorkowe: POLIMAG® S, który zawiera 10% azotu, 8% fosforu, 15% potasu, 5% magnezu i 35% siarki w najlepiej przyswajalnych formach. Zawiera także najważniejsze mikroskładniki: bor, miedź, mangan i cynk w znaczących ilościach. Drugim tak specjalistycznym nawozem do hobbystycznego wykorzystania, także w 25 kg opakowaniach, jest POLIFOSKA® START. Nawozy te szczególnie poleca się na glebach zaniedbanych, pobudowanych, świeżo wapnowanych lub lżejszych, przemytych, a także na młodsze trawniki, w dawce 3,5‑6 kg na 100 m2. Te nawozy zawierają dość dużo azotu, więc pierwszą dawkę mocznika (N 46) można zastosować dopiero po trzech-czterech koszeniach.
POLIMAG® S i POLIFOSKA® START to nawozy z duża zawartością azotu, czyli nawozy wiosenne, więc mogą być zastosowane na trawniki po raz drugi latem, nawet do końca sierpnia.
Na glebach lżejszych, na trawniki intensywniej podlewane - czyli tam, gdzie łatwiej ulega wymyciu potas i magnez - można także zastosować nawozy: POLIFOSKA® PLUS, POLIFOSKA® 4, POLIFOSKA® 5, a więc nawozy bardziej bogaty w potas. Zaleca się je stosować w dawce 3‑5 kg na 100 m2. Im gleba lżejsza, a trawnik intensywniej deszczowany, tym dawka powinna być wyższa. Ponieważ te kompleksowe nawozy zawierają mało azotu (4‑5%), zaleca się dodatkowo zastosować 0,8‑1,0 kg na 100 m2 mocznika (N 46), gdy rusza wegetacja trawnika.
Takie nawożenie wystarcza na równomierny wzrost trawy w okresie 4‑6 tygodni. Później, gdy warunki pogodowe sprzyjają szybkiemu wzrostowi trawy (ciepło, większe nasłonecznienie, dłuższy dzień), trawnik wymaga regularnego zasilania azotem po 0,8‑1,0 kg mocznika na 100 m2. Zasilanie azotem zaleca się powtarzać co 5‑6 koszenie, aż do późnego lata, czyli do końca sierpnia. Ponieważ azot jest łatwo wymywany, stosować go często, ale w jak najmniejszych dawkach, do 1 kg mocznika na 100 m2. Nawóz ten najlepiej wysiewać zawsze w 2‑3 dni po koszeniu, na suche rośliny. Po wysiewie nawozu delikatnie podlać trawnik.
Bardzo ryzykowne jest używanie saletry amonowej (saletrzaku), która działa bardzo szybko, powoduje nierównomierny, lokalnie szybki przyrost traw („wybujanie”), nierównomierne wybarwienie, a także wykazuje właściwości parzące, powodując powstawanie żółtych plam (poparzenia). Przenawożona saletrą darń staje się rzadka i łatwo ulega zachwaszczeniu.
Na trawnikach regularnie deszczowanych i intensywnie koszonych już w drugiej połowie czerwca lub później rośliny mogą odczuwać niedobór fosforu, potasu i magnezu, dlatego w pierwszej połowie lipca wskazane jest powtórne zastosowanie nawozu kompleksowego, najlepiej POLIMAG® S lub POLIFOSKA® START, w dawce tak jak wczesną wiosną.
Od około połowy września następuje okres „wyciszenia” roślin i ich przygotowanie do spoczynku zimowego, a więc należy zrezygnować ze stosowania azotu. By przygotować trawy do dobrego przezimowania, zaleca się dokarmić je fosforem, potasem i magnezem od około 20 września do końca października. W celu jesiennego wzmocnienia trawnika polecana jest POLIFOSKA® 6, a na glebach lżejszych, bardziej przemytych, także POLIFOSKA® PLUS, POLIFOSKA® 4 lub POLIFOSKA® 5, w dawce 2‑4 kg na 100 m2. Im gleba lżejsza, a trawnik intensywniej deszczowany, tym dawka powinna być wyższa.
Podsumowując: należy dwukrotnie, a najlepiej trzykrotnie: wiosną, latem - na początku lipca oraz jesienią zastosować kompleksowy nawóz wieloskładnikowy. Jesienią nie należy stosować wiosennego nawozu POLIMAG® S i POLIFOSKA® START. Poza tym - zaczynając od wiosny - co 5‑6 koszenie, aż do końca sierpnia (a gdy lato jest ciepłe - nawet do połowy września) zaleca się stosować małe dawki mocznika.
Wszystkie nawozy mineralne należy wysiewać zawsze na suchy trawnik, by granule nie przylepiały się do roślin i nie powodowały poparzeń, a po rozsianiu powinno się całą powierzchnię delikatnie podlać, tak by nie powstawały powierzchniowe spływy nawozu na nierównym trawniku, a pozostałości nawozu zostały spłukane z liści.
Przestrzeganie przedstawionych zaleceń dotyczących systematycznej pielęgnacji i nawożenia szybko uwidoczni się na naszym trawniku, usatysfakcjonuje nawet najbardziej wymagających estetów, a być może i przyczyni się do zmiany stereotypu, iż ładne trawniki to specjalność Anglików.
Użytki zielone
Charakterystyka ogólna
Skład botaniczny runi użytków zielonych zależy od czynników środowiskowych, sposobu użytkowania oraz zabiegów pielęgnacyjnych, w tym od nawożenia. Intensywność uprawy użytków zielonych zależy przede wszystkim od ilości wody w glebie. Na glebach bardzo dobrze lub nadmiernie wilgotnych (łęgi i bielawy – na glebach torfowych, w siedliskach bagiennych) intensywność i efektywność nawożenia może być wyższa, jak na glebach mniej wilgotnych, bez wody przepływowej (grądy), często z mniejszym udziałem roślin motylkowych. Na glebach lżejszych, bardziej suchych należy obficiej nawozić jak najwcześniej wiosną, by wykorzystać zapasy wody pozimowej i uzyskać możliwie jak najwyższy plon pierwszego pokosu. Późniejsze nawożenie zależy od ilości i rozkładu opadów, a więc od wilgotności gleby.
Nawożenie jest czynnikiem, który może zmieniać skład florystyczny runi, pobudzając do wzrostu gatunki roślin znacznie lepiej wykorzystujące nawozy mineralne, głównie azot. Gatunki te zwiększają swoje rozmiary zwyciężając w konkurencji o światło, wodę i składniki pokarmowe, co prowadzi do ograniczenia różnorodności gatunkowej roślin. Intensywne nawożenie azotem i potasem ogranicza rozwój roślin motylkowych i prowadzić może do występowania chwastów azotolubnych, na przykład szczaw tępolistny lub barszcz łąkowy. By dobrze rozwijały się wysokie gatunki traw łąkowych nie powinno kosić się niżej jak na 5‑6 cm.
Wymagania glebowe
Użytki zielone mogą występować na glebach różnych kompleksów i położone są na glebach mineralnych oraz organicznych z różnym zaopatrzeniem w wodę. Długotrwałe użytki wywierają wpływ na procesy glebotwórcze i specyficzne właściwości gleb. Następuje akumulacja dużej ilości substancji organicznej, decydującej o możliwościach gromadzenia wody i składników pokarmowych oraz o plonowaniu. Ważnym czynnikiem jest poziom wody gruntowej. Wysoki poziom wody sprzyja akumulacji substancji organicznej, a duża zawartość substancji organicznej powoduje, że bydło mogłoby grzęznąć, dlatego mogą być wykorzystywane jako łąki. Poziom wody na pastwisku powinien być niższy, a gleba bardziej mineralna, czyli o zawartości poniżej 10% substancji organicznej. Gleby zbyt lekkie i zbyt ciężkie nie nadają się na pastwisko.
Gleba pod użytkami zielonymi powinna mieć uregulowany odczyn, to znaczy: mineralna pH w 1M KCl powyżej 5,5; organiczno-mineralna - pH powyżej 5,0, natomiast gleba organiczna - pH powyżej 4,5. Dobre uwilgotnienie gleby i co najmniej średnia zasobność przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu decydują o wysokich i stabilnych plonach.
Wymagania pokarmowe
Ruń łąkowa i pastwiskowa z plonem 10 t zielonki lub 2 tonami siana pobierają przeciętnie: 45‑50 kg azotu (N), 14 kg fosforu (P2O5), 45‑60 kg potasu (K2O), 15‑20 kg wapnia (CaO), 6‑7 kg magnezu (MgO), 5 kg siarki (S) lub w przeliczeniu na SO3 – 12,5 kg, 15‑20 g boru (B), 15 g miedzi (Cu), 200 g manganu (Mn), 1‑1,5 g molibdenu (Mo), 80‑100 g cynku (Zn) i 450‑500 g żelaza (Fe).
Nawożenie
Użytki zielone są bardzo wrażliwe na wapnowanie i zabieg ten winien być wykonywany bardzo umiarkowanie. Jeżeli gleba ma odczyn niższy od optymalnego, stosować jesienią tylko wapno węglanowe lub węglanowe magnezowe (na przykład dolomit). Nie wolno stosować wapna tlenkowego. W przypadku optymalnego odczynu i niskiej zasobności w magnez zaleca się stosować wapno magnezowe w ilościach - 300‑500 kg/ha dolomitu, co wpływa na lepszy wzrost traw, zwiększa udział roślin motylkowych w runi i poprawia jakość paszy. Magnez bardzo skutecznie poprawia udział roślin motylkowych w runi. Na glebach mineralnych zaleca się wapnować przy pH w 1M KCl poniżej 5,5, na glebach organicznych zabieg wapnowania wykonywać tylko w sytuacjach szczególnych, gdy odczyn jest bardzo kwaśny (pH poniżej 4,5). Im gleba bardziej organiczna, tym bardziej należy ograniczać wapnowanie, które przyspiesza rozkład substancji organicznej i degraduje taką glebę. Dawki wapna powinny być wtedy jak najmniejsze i stosowane częściej w minimalnych ilościach 0,5‑1,0 t/ha masy wapna węglanowego lub dolomitu. Po skontrolowaniu odczynu zabieg powtórzyć po 2‑3 latach. Tylko na glebach mineralnych dawka wapna może być wyższa, ale nie powinna przekraczać 2 ton CaO/ha, czyli do 4 ton wapna węglanowego na hektar. Jeżeli jesienią stosuje się wapno, wówczas nie wolno stosować nawożenia organicznego.
Nawożenie organiczne
Na łąki i pastwiska zaleca się stosować co 4‑5 lat jesienią dobrze rozłożony obornik w dawce 25‑30 t/ha i ewentualnie wygrabić pozostałości ściółki wczesną wiosną, niszcząc zarazem kretowiska. Stosowanie gnojowicy i gnojówki powinno być kontrolowane i zaleca się je stosować tylko na łąki. Na pastwiskach stosowanie płynnych nawozów naturalnych stwarza zagrożenie chorobotwórcze i obniża smakowitość paszy, czyli wzrasta ilość niedojadów. Nawozy te stosować w ograniczonych ilościach na łąki. Dawki jednorazowe nie powinny przekraczać 30 m3/ha. Stosowanie wyższych dawek gnojowicy powoduje powstawanie kożucha, który ogranicza rozwój traw szlachetnych, przyspiesza zaś rozwój chwastów. Najlepszym nawozem organicznym jest kompost z obornika.
Trawy łąkowe bardzo dobrze wykorzystują składniki pokarmowe z gnojówki i gnojowicy, czyli nawozy te są bardzo efektywne i bezpieczne ekologicznie. Zastosowanie gnojówki w dawce 20 m3 na hektar w kwietniu (nie na zbyt wilgotną glebę, bo nie wolno gleby podtopić) jest źródłem 80 kg azotu, 10‑15 kg fosforu i 160 kg potasu. Gnojówka bydlęca jest uboga w fosfor. Taka dawka zabezpiecza około 80% dawki azotu na pierwszy pokos oraz 20‑30% fosforu i całą dawkę potasu dla plonu około 40 t zielonki, na glebie średnio zasobnej.
W gospodarstwach dysponujących gnojowicą zastosowanie dawki 10‑15 m3 jesienią i 20‑25 m3 późną wiosną pokrywa wymagania roślin łąkowych względem fosforu i potasu. Uzupełnienia wymaga tylko nawożenie azotem, który wzmaga działanie nawozowe gnojowicy.
Nawożenie mineralne
Nawożenie fosforem i potasem. Zalecane dawki nawozów kompleksowych do stosowania każdego roku wiosną, po rozmarznięciu i obeschnięciu gleby, czyli z chwilą ruszania wegetacji, przedstawiono w tabeli. Dawki te uwzględniają nie tylko wymagania pokarmowe, ale także zasobność gleby. Gdy dawka potasu przekracza 120 kg/ha, wówczas część dawki (sól potasową) stosować po zbiorze pierwszego pokosu. Gdy po zbiorze pierwszego pokosu użytek wykorzystywany będzie jako pastwisko, to nie stosować pozostałej części potasu. Na pastwiska stosować mniej o 40‑60 kg potasu na hektar.
Zalecane dawki nawozów kompleksowych* do corocznego nawożenia użytków zielonych w kg/ha
Nawóz[N:P2O5:K2O:(MgO:SO3)] | Zasobność gleby w fosfor i potas | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
bardzo niska i niska | średnia1 | wysoka i bardzo wysoka | ||||
Przewidyw. plon zielonki (siana) w t/ha | 25 (5) | 30 (6) | 35 (7) | 40 (8) | 45 (9) | 50 (10) |
POLIFOSKA® PLUS [5:10:20:(7:9)] | 430 | 510 | 460 | 520 | 360 | 400 |
POLIFOSKA® 4 [4:12:32:(2:9)] | 355 | 425 | 380 | 435 | 300 | 335 |
POLIFOSKA® 5 [5:15:30:(2:7)] | 285 | 340 | 300 | 345 | 240 | 265 |
POLIFOSKA® 6 [6:20:30:(7)] | 215+80 K2 | 255+90 K | 230+90 K | 260+105 K | 180+100 K | 200+110 K |
POLIFOSKA® M [5:16:24:(4:7)] | 265+80 K | 320+90 K | 285+90 K | 325+105 K | 225+100 K | 250+110 K |
POLIDAP® Light [14:34:(17)] + sól potasowa 60 | 125 + 190 | 150 + 225 | 135 + 205 | 155 + 235 | 105 + 190 | 120 + 210 |
POLIDAP® [18:46:(5)] + sól potasowa 60 | 92 + 190 | 110 + 225 | 100 + 205 | 115 + 235 | 80 + 190 | 90 + 210 |
* - przewidując plon 35 t zielonej masy lub 7 ton siana z hektara należy stosować dawkipodane w tabeli, na przykład na glebie o średniej zasobności zastosować 300 kg/ha POLIFOSKI® 5 wczesną wiosną, a przy plonie 40 t zielonki (8 ton siana) – na przykład 260 kg/ha POLIFOSKI® 6 wczesną wiosną oraz 105 kg/ha soli potasowej po pierwszym pokosie;
1 - jeśli nie jest znana zasobność gleby, stosować dawki jak dla gleby średnio zasobnej, do czasu wykonania analizy gleby;
2 - kg/ha soli potasowej, zawierającej 58‑60% K2O.
Zalecane dawki są bardzo oszczędne (minimalne), ale wysoce efektywne, a stosowanie mniejszego nawożenia powoduje znaczne obniżenie plonów.
Ważny wybór nawozu
Ze względu na około 3-krotnie większe pobieranie potasu niż fosforu przez ruń łąk i pastwisk, zaleca się stosować nawóz kompleksowy o jak szerszym stosunku fosforu do potasu (P:K), czyli: POLIFOSKĘ® 4 (P:K-1:2,7) lub POLIFOSKĘ® PLUS, POLIFOSKĘ® 5 (P:K-1:2), a nawet POLIFOSKĘ® PETROPLON [N:P:K5:10:30:(3:9)+0,1 B]. Jeżeli stosujemy nawóz kompleksowy o węższym stosunku P:K, czyli 1:1,5 (POLIFOSKA® 6, POLIFOSKA® M), powinno się po pierwszym pokosie zastosować dodatkowo potas.
Nawożenie azotem
Poziom nawożenia azotem zależy od ilości wody, intensywności i sposobu użytkowania. Na każde 10 ton zielonki lub 2 tony siana (na łące i na pastwisku) pobierane jest około 45 kg azotu. Plon 40 t zielonki (8 ton siana) z hektara wymaga stosowania 180 kg azotu minus 30‑80 kg azotu, który rośliny mogą pobrać z rozkładającej się darni = 100‑150 kg N/ha. Jedynie w lata suche ilość rozkładanej substancji organicznej jest większa i rośliny mogą pobrać z gleby do 100 kg N z hektara, więc dawkę azotu należy obniżyć.
Szczególnie w glebach użytków zielonych o większej zawartości materii organicznej wczesną wiosną brakuje zawsze siarki przyswajalnej. By rośliny mogły prawidłowo rozpocząć wegetację, a zastosowany azot działał efektywnie wskazane jest stosowanie wczesną wiosną siarki. Dopiero po nagrzaniu się gleby ilość przyswajalnej dla roślin siarki wzrasta. Wczesną wiosną zaleca się więc stosować bogate w siarkę nawozy: Saletrosan lub POLIFOSKĘ® 21 [N:(Mg:S) 21-(4‑35)], ale ze względu na ich działanie zakwaszające, w dawce tylko do 150 kg/ha. Pamiętajmy, że trawa pobiera dużo siarki, reagując wzrostem wielkości i jakości plonu.
Na łąkach dwukośnych wczesną wiosną stosować 60‑90 kg azotu na hektar, najlepiej w formie saletry amonowej lub saletrzaku, a część w formie POLIFOSKI® 21. Na glebach umiarkowanie wilgotnych oraz lżejszych można stosować mocznik.pl. Pozostałą ilość azotu (zaleca się by dawka azotu wynosiła średnio po 50‑60 kg N na pokos), czyli 40‑50 kg w kilka dni po skoszeniu trawy. W przypadku łąki trójkośnej dawka azotu około 150 kg/ha powinna być stosowana w następujący sposób: około 50‑70 kg wczesną wiosną i po 40‑50 kg po zbiorze pierwszego i drugiego pokosu. Pod drugi zaleca się saletrę amonową lub mocznik.pl, a zwłaszcza pod trzeci pokos, najlepiej stosować azot w formie mocznika.pl, który ogranicza akumulację azotanów w runi.
Nawożenie azotem pastwisk zależy od ilości wypasów i przy 5‑6 wypasach dawka azotu powinna wynosić około 180 kg/ha. Jedynie na słabych pastwiskach dawka może być niższa - około 120 kg N/ha. Z pierwszą wiosenną dawką powinno stosować się około 50 kg N/ha, czyli 150 kg saletry amonowej, a na pastwiskach górskich 100‑120 kg saletry amonowej. Wczesną wiosną, gdy gleba jest bardzo dobrze wilgotna można także zastosować saletrzak. Po pierwszym wypasie zastosować około 40 kg azotu, czyli 120 kg saletry amonowej lub najlepiej, bo najbezpieczniej dla zdrowia zwierząt - około 100 kg mocznika.pl. Pod następne wypasy, po skoszeniu niedojadów stosować około 30 kg N/ha w formie saletry amonowej lub bezpieczniejszego mocznika.pl. Nie stosować azotu jesienią pod ostatni wypas. Jeżeli stosujemy saletrzaną formę azotu (saletra amonowa), obowiązuje co najmniej 4. tygodniowa (a późnym latem 6. tygodniowa) karencja, czyli po takim czasie od wysiewu saletry można bezpiecznie wypasać zwierzęta.
Najlepszymi nawozami na użytki zielone są saletra amonowa wczesną wiosną, a od lata mocznik.pl. Wczesną wiosną zaleca się także stosowanie saletrzaku, w późniejszych terminach następują duże straty azotu. Unikać stosowania siarczanu amonu, a przede wszystkim saletry wapniowej na użytkach zielonych, szczególnie na pastwiskach, gdyż sprzyja ona gromadzeniu się w runi azotanów. Azotany są bardzo szkodliwe dla zwierząt, a przedostając się łatwo do mleka - stanowią zagrożenie dla zdrowia człowieka.
Nawożenie dolistne
Użytki zielone można szybko zasilić azotem, magnezem i mikroskładnikami, stosując dokarmianie dolistne. Opryski można wykonywać wczesną wiosną oraz po każdym pokosie lub wypasie. Łąkę opryskuje się kilka dni kilka dni po skoszeniu łąki lub po wypasie pastwiska oraz wykoszeniu niedojadów. Należy stosować 300‑400 litrów/ha cieczy z 15% wodnym roztworem mocznika.pl (15 kg mocznika.pl w 100 litrach wody) i 5% siedmiowodnego lub 3% roztworem jednowodnego siarczanu magnezowego i nawóz mikroskładnikowy. Stosując 400 litrów cieczy wprowadza się około 28 kg/ha azotu (4 × 15 kg mocznika.pl), czyli dawkę wystarczającą do rozwoju trawy drugiego i dalszych pokosów lub wypasów. Wczesną wiosną należy stosować co najmniej 60 kg/ha azotu, doglebowo, w formie stałej lub gnojowicę, albo gnojówkę.
Wpływ nawożenia na jakość zielonki
Nawożenie fosforem, potasem, magnezem i siarką zwiększa odporność roślin na czynniki chorobotwórcze, stres wodny i na mrozy oraz decyduje o dużym udziale roślin motylkowych i pożądanych ziół w runi. Składniki te wpływają na tworzenie i gromadzenie białka i węglowodanów. Największy wpływ na jakość runi wywiera intensywne nawożenie azotem. Azot powoduje wzrost zawartości białka, chlorofilu, karotenu. Obniża on zawartość cukrów prostych oraz zawartość włókna surowego, co wpływa na poprawę strawności traw. Nadmiar azotu, szczególnie stosowanego w okresie późnego lata oraz w formie saletrzanej (na przykład saletra wapniowa, amonowa) powoduje gromadzenie w trawach toksycznych ilości azotanów. O jakości plonu decyduje najbardziej faza rozwojowa traw podczas zbioru i pokos. Im łąka jest koszona później, tym trawa zawiera mniej białka, a więcej włókna, czyli jest gorzej trawiona i wykorzystywana przez zwierzęta. Nadmierne nawożenie potasem może powodować zbyt duże gromadzenie się tego składnika w roślinie, a jednocześnie utrudnia pobieranie wapnia i magnezu, co obniża jakość paszy. Dlatego na intensywniej nawożonych użytkach zielonych bardzo ważne jest stosowanie dzielonej dawki potasu. Znaczny wpływ na jakość zielonki może wywierać pogoda, szczególnie zbyt wysokie temperatury, susza oraz inne czynniki ograniczające wzrost pokosu.
Ziemniak
Charakterystyka ogólna
Odmiany ziemniaka różnią się ich przeznaczeniem oraz długością okresu wegetacji, od bardzo wczesnych do późnych. Wbrew powszechnym opiniom ich system korzeniowy nie jest płytki. Korzenie rosną początkowo prawie poziomo, po czym zmieniają kierunek na pionowy. Plonem są bulwy, które są zgrubiałymi częściami podziemnych łodyg - stolonów (nie korzeni). Okres grubienia stolonów (tworzenia się bulw) rozpoczyna się tuż przed tworzeniem pąków kwiatowych i trwa w fazie kwitnienia.
Kiełkowanie bulw rozpoczyna się dopiero w temperaturze gleby 8‑10°C; części nadziemne wytrzymują przymrozki do -1,5°C. Ziemniak lubi ciepłą pogodę z niezbyt wysokimi, ale równomiernymi opadami. Okres krytyczny na brak wody to faza zawiązywania bulw i ich wzrostu.
Wymagania glebowe
Ziemniak najlepiej plonuje na glebach lżejszych i przewiewnych. Prawidłowy rozwój stolonów i zawiązywanie bulw zależy w dużym stopniu od dostępu powietrza, dlatego gleby muszą być bardzo strukturalne. Źle plonuje na suchych, bardzo lekkich oraz zlewnych glebach gliniastych. Najlepszymi są gleby kompleksu żytniego bardzo dobrego i dobrego (klasa III i IV), dobrymi - żytnie słabe (klasa IV i V) oraz kompleksu pszennego dobrego (średnio ciężkie klasy III). Słabo plonuje na glebach kompleksu żytniego najsłabszego (klasa V i VI), zbożowo-pastewnego słabego i owsiano-ziemniaczanego górskiego. Wymaga gleb o wysokiej kulturze. Ziemniak reaguje spadkiem plonu na duże uproszczenia agrotechniczne i zbyt oszczędne technologie. Gleba powinna mieć uregulowany odczyn (pH w 1M KCl powyżej 5,1), zawierać jak najwięcej próchnicy i co najmniej średnią zasobność przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu. Zasobność gleby dla ziemniaka powinna być taka sama jak dla buraka cukrowego. Nie powinno uprawiać się ziemniaka na glebach zaperzonych.
Wiosną należy jak najbardziej uprościć uprawki, by ograniczyć straty wody, ale zniszczyć kiełkujące chwasty. Wyrównać pole włóką lub broną, zastosować nawozy i przykryć je. Uprawa wiosenna powinna być jak najpłytsza, najlepiej do głębokości sadzenia, czyli około 5 cm poniżej powierzchni gleby. Sadzenie możliwie jak najwcześniej, (temperatura gleby powyżej 8°C) w południowo-zachodnim rejonie do 20 kwietnia, w środkowej Polsce 10‑30 kwietnia, a w rejonie północno-wschodnim 20‑30 kwietnia.
Wymagania pokarmowe
Bez względu na przeznaczenie bulw, ziemniak pobiera podobne ilości składników pokarmowych na jednostkę plonu. Im gorsze warunki glebowe (w tym zbyt małe ilości składników pokarmowych), agrotechniczne i pogodowe, tym może pobrać więcej składników, nie wytwarzając wyższego plonu, a jakość bulw ulega wówczas znacznemu pogorszeniu.
Ziemniak ma duże wymagania pokarmowe, gdyż z plonem 10 t bulw i odpowiednią masą łęcin przeciętnie pobiera: 40 kg azotu (N), 15 kg fosforu (P2O5), 55‑65 kg potasu (K2O), 10‑20 kg wapnia (CaO), 8‑10 kg magnezu (MgO), 6 kg siarki (S) lub w przeliczeniu na SO3 – 15 kg, 25 g boru (B), 20 g miedzi (Cu), 70 g manganu (Mn), 1 g molibdenu (Mo) i 65 g cynku (Zn). Wykazuje dużą wrażliwość na niedobór cynku i średnią na mangan i bor.
Nawożenie
Jeżeli gleba jest bardzo kwaśna (pH w 1M KCl poniżej 5,0), to co najmniej z dwuletnim wyprzedzeniem zastosować wapno węglanowe. Ziemniak nie lubi gleby świeżo wapnowanej, ponieważ bulwy mogą być bardziej atakowane przez parcha ziemniaczanego. W przypadku bardzo niskiej zasobności gleby w magnez zaleca się stosować wapno magnezowe, nawet bezpośrednio po przedplonie, w niewielkich ilościach - 300‑500 kg/ha dolomitu. Źle rośnie na glebach ubogich w magnez.
Dopóki ziemniak będzie traktowany jako roślina gleb słabych - o małych potrzebach nawozowych, źle chroniony przed chorobami, dopóty jakość bulw będzie zła, a plony będą tak niskie jak obecnie, czyli praktycznie niezmienne od okresu przedwojennego.
Nawożenie organiczne
Ziemniak, szczególnie późne odmiany, dobrze reaguje na obornik w dawce 30‑35 t/ha. Obornik zaleca się stosować tylko jesienią (wiosną stosować pod kukurydzę) - po zbiorze zbóż, aż do późnej jesieni - i przykryć orką „odwrotką” lub orką zimową. Stosowanie obornika wiosną pod późne odmiany nie daje praktycznie efektu wzrostu plonu, chyba że wystąpi bardzo korzystny rozkład opadów w czasie wegetacji. Zgodnie z przepisami podczas wegetacji ziemniaka jadalnego nie wolno stosować gnojowicy i gnojówki.
Z dawką 30 t obornika bydlęcego wprowadzamy 150 kg azotu, 90 kg fosforu i około 200 kg potasu i późny ziemniak wykorzysta około 45 kg azotu, 20 kg fosforu i 120 kg potasu. Obornik pokrywa wymagania pokarmowe ziemniaka (plon 50 t z ha) na poziomie około 30% azotu, 40% fosforu oraz około 60% potasu. Stosując obornik, dawki nawozów mineralnych zmniejszamy, do wielkości zalecanych dla bardzo wysokiej zasobności gleby.
Nawożenie mineralne
Nawożenie fosforem i potasem jest najbardziej efektywne gdy nawozy są dobrze wymieszane z 10‑20 cm warstwą gleby. Nawozy kompleksowe na glebach średnich i pod odmiany wczesne najlepiej stosować pod orkę zimową. Na glebach kwaśnych i lekkich oraz pod późniejsze odmiany można stosować nawozy kompleksowe wiosną. Nawozy te najlepiej stosować 3‑4 tygodnie przed sadzeniem bulw, by wymyciu uległy chlorki. Nawet nawozy bezchlorkowe (na przykład POLIMAG® S) zaleca się stosować z dużym wyprzedzeniem. Stosowanie nawozów mineralnych niskoskoncentrowanych bezpośrednio przed sadzeniem może ujemnie wpływać na jakość, w tym smak bulw, szczególnie odmian wcześniejszych.
Zalecane dawki nawozów kompleksowych* pod ziemniaka na oborniku w kg/ha
Nawóz[N:P2O5:K2O:(MgO:SO3)] | Zasobność gleby w fosfor i potas | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
bardzo niska i niska | średnia1 | wysoka i bardzo wysoka | |||||
Przewidywany plon bulw - t/ha | 20 | 25 | 25 | 35 | 30 | 45 | |
POLIFOSKA® PLUS [5:10:20:(7:9)] | 320 | 400 | 180 | 250 | 60 K2 | 90 K | |
POLIFOSKA® 4 [4:12:32:(2:9)] | 265 | 335 | 145 | 205 | 60 K | 90 K | |
POLIFOSKA® 5 [5:15:30:(2:7)] | 215 | 270 | 120 | 165 | 60 K | 90 K | |
POLIFOSKA® 6 [6:20:30:(7)] | 160 | 200 | 90 | 125+55 K2 | 60 K | 90 K | |
POLIMAG® S [10:8:15:(5:35)] | 400 | 500 | 220 | 305 | 60 K | 90 K | |
POLIFOSKA® M [5:16:24:(4:7)] | 200 | 250 | 110 | 155+55 K | 60 K | 90 K | |
POLIDAP® Light [14: 34:(17)] + sól potasowa 60 | 95 + 100 | 120 + 125 | 55 + 85 | 72 + 120 | 60 K | 90 K | |
POLIDAP® [18:46:(5)] + sól potasowa 60 | 70 + 100 | 87 + 125 | 40 + 85 | 55 + 120 | 60 K | 90 K |
* - przewidując plon 25 t bulw z hektara należy stosować dawki podane w tabeli, na przykład na glebie o średniej zasobności zastosować 120 kg/ha POLIFOSKI® 5, a przy plonie 35 t bulw - 165 kg/ha POLIFOSKI® 5;
1 - jeżeli nie jest znana zasobność gleby, stosować dawki jak dla średniej zasobności, do czasu wykonania analizy gleby;
2 - kg/ha soli potasowej, zawierającej 58‑60% K2O.
Zalecane dawki nawozów kompleksowych* pod ziemniaka bez obornika w kg/ha
Nawóz[N:P2O5:K2O:(MgO:SO3)] | Zasobność gleby w fosfor i potas | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
bardzo niska i niska | średnia1 | wysoka i bardzo wysoka | ||||
Przewidywany plon bulw - t/ha | 20 | 25 | 25 | 35 | 30 | 45 |
POLIFOSKA® PLUS [5:10:20:(7:9)] | 480 | 600 | 400 | 560 | 240+70 K | 360+105 K |
POLIFOSKA® 4 [4:12:32:(2:9)] | 400 | 500 | 335 | 465 | 200 | 300 |
POLIFOSKA® 5 [5:15:30:(2:7)] | 320 | 400 | 270 | 375 | 160+70 K2 | 240+105 K |
POLIFOSKA® 6 [6:20:30:(7)] | 240+50 K | 300+60 K | 200+65 K | 280+95 K | 120+90 K | 180+135 K |
POLIFOSKA® PETROPLON [5:10:30:(3:9)+0,1 B] | 480 | 600 | 400 | 560 | 240 | 360 |
POLIMAG® S [10:8:15:(5:35)] | 600 | 750 | 500 | 700 | 300+90 K3 | 450+135 K3 |
POLIFOSKA® M [5:16:24:(4:7)] | 300+50 K | 375+60 K | 250+65 K | 350+95 K | 150+90 K | 225+135 K |
POLIDAP® Light [14: 34:(17)] + sól potasowa 60 | 140 + 170 | 175 + 210 | 120 + 170 | 165 + 235 | 70 + 150 | 105 + 225 |
POLIDAP® [18:46:(5)] + sól potasowa 60 | 105 + 170 | 130 + 210 | 85 + 170 | 120 + 235 | 52 + 150 | 80 + 225 |
opis jak dla poprzedniej tabeli;
3 - kg/ha siarczanu potasu - 50% K2O , dla upraw specjalistycznych, nawożonych POLIMAGIEM® S;
4 - niska zasobność gleby powoduje, że aby pokryć potrzeby nawozowe, należy stosować dawki mogące ją nadmiernie zasolić. W takich warunkach stosować nawozy bardzo wysoko skoncentrowane, na przykład POLIDAP® i sól potasową.
Zalecane dawki są bardzo oszczędne (minimalne), ale wysoce efektywne, a stosowanie mniejszego nawożenia powoduje znaczne obniżenie plonów.
Ważny wybór nawozu. Ze względu na około 3‑4 -krotnie większe pobieranie potasu niż fosforu przez ziemniaka, zaleca się stosować nawóz kompleksowy o jak najszerszym stosunku fosforu do potasu (P:K), czyli: POLIFOSKĘ® 4 (P:K-1:2,7), POLIFOSKĘ® PLUS, POLIFOSKĘ® 5 (P:K-1:2) lub POLIFOSKĘ® PETROPLON (P:K-1:3).
W przypadku uprawy na oborniku, szczególnie bydlęcym lub na gnojowicy, które są bogatym źródłem potasu, można stosować nawóz kompleksowy o węższym stosunku P:K, czyli 1:1,5 (POLIFOSKA® 6, POLIFOSKA® M). W nawożeniu odmian jadalnych, sadzeniaków odmian wczesnych lub odmian przeznaczonych na frytki lub chipsy, zaleca się stosować nawóz bezchlorkowy, czyli POLIMAG® S z mikroskładnikami.
Nawożenie azotem
Zaleca się po 40 kg azotu na każde 10 t bulw, czyli przewidując plon 30 t z hektara zaleca się stosować 120 kg/ha azotu. W uprawie na oborniku należy obniżyć dawkę o 30‑50 kg N/ha, czyli stosować 70‑90 kg/ha azotu.
Pod wczesne odmiany ziemniaka jadalnego i sadzeniaka, najlepiej stosować całą dawkę azotu przed sadzeniem, przede wszystkim w formie saletry amonowej lub saletrzaku, uwzględniając azot zastosowany w nawozach wieloskładnikowych. Pod ziemniaka przemysłowego oraz późniejsze odmiany ziemniaka jadalnego zaleca się dawkę azotu dzielić. Przed sadzeniem stosować do 2⁄3 dawki azotu w formie mocznika.pl, RSM, POLIFOSKI® 21 [N(MgS) 21-(4‑35)], RSMS, Saletrosanu, saletry amonowej lub saletrzaku. Niskie temperatury i powolny wzrost roślin, a w związku z tym powolne pobieranie azotu powoduje, że azot z mocznika.pl lub POLIFOSKI® 21 jest dłużej wykorzystywany. Dlatego do nawożenia ziemniaka odmian średniowczesnych i późnych najlepszym nawozem azotowym jest mocznik.pl.
Przykładowe dawki nawozów azotowych do nawożenia ziemniaka w kg/ha*
Termin i forma nawozu | Potrzeby nawożenia azotem | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
duże i bardzo duże | średnie1 | bardzo małe i małe | ||||
Przewidywany plon korzeni w t/ha | 20 | 25 | 25 | 35 | 30 | 45 |
w uprawie z obornikiem (25‑30 t/ha) | ||||||
N-1 wiosną przedsiewnie: mocznik.pl lub POLIFOSKA® 21, albo siarczan amonu lub Saletrosan, albo RSM 28 lub saletra amonowa | 130 285 210 175 | 90 190 140 120 | 65 140 110 90 | 90 190 140 120 | 65 140 110 90 | 90 190 140 120 |
N-2 dawka, pogłówna: mocznik.pl lub saletra amonowa | 0 0 | 75 105 | 80 110 | 100 130 | 85 115 | 140 185 |
w uprawie bez obornika | ||||||
N-1 wiosną przedsiewnie: mocznik.pl lub POLIFOSKA® 21, albo siarczan amonu lub Saletrosan, RSM 28 albo saletrzak lub saletra amonowa | 130 285 215 175 | 150 330 250 205 | 130 285 215 175 | 150 330 250 205 | 130 285 215 175 | 150 330 250 205 |
N-2 dawka, pogłówna: mocznik.pl lub saletra amonowa | 87 120 | 140 190 | 115 155 | 260 190 | 130 175 | 240 325 |
*w zależności od przewidywanego plonu zalecane nawożenie azotem, na przykład plon bulw ziemniaka 25 t z ha, w uprawie bez obornika, na glebie o średnich potrzebach nawożenia azotem: wczesną wiosną przed sadzeniem bulw (N-1) – 130 kg/ha mocznika.pl lub 215 kg RSM, albo saletrzaku, bądź 285 kg/ha POLIFOSKI® 21, a pogłówna dawka (N-2) to 115 kg/ha mocznika.pl lub 155 kg/ha saletry amonowej;
1- jeżeli występują problemy z oceną potrzeb nawożenia azotem zaleca się dawki w wysokości jak dla średnich potrzeb nawożenia.
Drugą dawką azotu stosować w okresie od wschodów aż do kwitnienia. Im później zastosuje się drugą dawkę azotu, zwłaszcza w formie saletry amonowej, tym może (nie musi) mieć ona bardziej ujemny wpływ na jakość bulw. Jeżeli ziemniak uprawiany jest na glebie bardzo lekkiej, a wystąpiły intensywne opady, wówczas celowe jest - szczególnie w uprawie bez obornika - dodatkowe, w późniejszym terminie, stosowanie azotu. Można wtedy stosować przede wszystkim mocznik.pl lub saletrę amonową. Stosowanie saletry wapniowej sprzyja gromadzeniu się w bulwach szkodliwych dla ludzi i zwierząt azotanów oraz pogarsza walory smakowe, a także przechowalnicze ziemniaka. Najlepszymi nawozem do stosowania w tym terminie jest saletra amonowa pod odmiany wcześniejsze i mocznik.pl pod odmiany późniejsze.
Dokarmianie dolistne
Dokarmianie dolistne ziemniaka jest najbardziej skuteczne na zdrowych plantacjach i wykonywać je można od fazy wytworzenia pędów bocznych do fazy formowania jagód, również w fazie kwitnienia. Zaleca się stosować 6% wodny roztwór mocznika.pl, czyli 6 kg mocznika.pl w 100 litrach wody, łącznie z 5 kg siarczanu magnezem i mikroskładnikami. Nie zapominajmy o dodaniu manganu i boru, a w uprawie bez obornika, także cynku i miedzi. Stosując zabiegi ochrony ziemniaka (na choroby i szkodniki), gdy dozwolone jest mieszanie pestycydu z mocznikiem, zawsze korzystnie jest - szczególnie w suche lata - dodać mocznik.pl oraz jeden, dwa razy po 100‑150 g/ha manganu i dwa do czterech razy po 50‑70 g/ha boru, który dodatkowo ogranicza występowanie chorób grzybowych. Teoretycznie można wykonać 4‑7 oprysków.
Przyorując łęciny, pozostawia się w glebie średnio na każde 10 ton bulw: 10 kg azotu (N), 2 kg fosforu (P2O5) i 18 kg potasu (K2O), czyli przy średnim plonie 30 ton stanowi to 30 kg azotu, 6 kg fosforu i 54 kg potasu, co powinno być uwzględnione przy ustalaniu dawki nawozu pod następną roślinę.
Wpływ nawożenia na jakość bulw
Nawożenie fosforem, potasem i magnezem zwiększa odporność roślin na czynniki chorobotwórcze i stres wodny. Składniki te wpływają na tworzenie i gromadzenie białka i skrobi w bulwach. Fosfor poprawia jakość ziaren skrobiowych. Azot wpływa na wielkość bulw, powoduje wzrost zawartości białka. Jego nadmiar wpływa ujemnie na zawartość suchej masy i skrobi, smak i ciemnienie bulw. Podobnie potas i magnez poprawiają jakość bulw, a ich niedobór decyduje o ciemnieniu miąższu i pustowatości bulw. Nadmierne nawożenie potasem obniżania zawartości suchej masy i skrobi w bulwach; powoduje ich nadmierne uwodnienie. Nadmiar azotu i potasu zwiększa podatność bulw na uszkodzenia mechaniczne, pogarsza możliwości przechowywania i wpływa na większe straty w czasie przechowywania.
O jakości bulw decyduje nie tylko nawożenie, ale także sposób i termin ich zbioru. Gleba podczas zbioru powinna być przesuszona i ciepła - powyżej 12°C. Zbiór bulw z mokrej i zimnej gleby oraz ich uszkodzenia mechaniczne podczas zbioru (zakamieniona gleba, przerzucanie z dużych wysokości) mogą bardziej pogorszyć jakość bulw, jak zbyt wysokie nawożenie azotem. Na jakość bulw wpływa też niszczenie łęcin na 7‑21 dni przed zbiorem, zbiór w momencie pełnej dojrzałości, czyli wówczas gdy w pełni wykształcona jest skórka oraz prawidłowe ich osuszenie.
Żyto
Charakterystyka ogólna
Żyto jest zbożem o mniejszych wymaganiach wodnych od pozostałych zbóż, na co wpływa silnie rozwinięty system korzeniowy. Największe wymagania wodne występują w okresie od strzelania w źdźbło do kłoszenia. Niekorzystnie reaguje na deszcze w okresie kwitnienia. Nadmiar wody powoduje bujny wzrost i zwiększa jego podatność na wyleganie, a w okresie dojrzewania sprzyja porastaniu ziarna.
Żyto ma niewielkie wymagania cieplne podczas całego okresu wegetacji i jest bardzo odporne na mróz. Wytrzymuje mrozy do -25°C bez okrywy śnieżnej. Jego mrozoodporność maleje w miarę upływu zimy.Jest rośliną dnia długiego, dlatego jest bardzo wrażliwe na opóźnienie terminu siewu.
Wymaga orki odleżanej, wykonanej na 3‑4 tygodnie przed przewidywanym terminem siewu lub w ramach uprawek przedsiewnych należy podpowierzchniowo ugnieść glebę, na przykład za pomocą wału strunowego. Służy do tego agregat składający się z kultywatora lub brony i wału strunowego. Ugniecenie podpowierzchniowe umożliwia dokładny wysiew nasion na jednolitą głębokość oraz szybkie i równomierne wschody.
Wymagania glebowe
Żyto uprawia się na gorszych glebach. Na glebach lepszych daje wyższy plon ziarna, więc na glebach średnich cena ziarna decyduje o wyborze uprawianego gatunku zboża. Żyto zaleca się uprawiać na glebach kompleksu żytniego dobrego (klasa IVa i IVb) i żytniego słabego (klasa IVb i V), żytniego najsłabszego (klasa V i VI) oraz kompleksu zbożowo-pastewnego słabego i zbożowego górskiego. Na słabszych glebach żyto przewyższa plonowaniem inne gatunki zbóż, ale na takich glebach nie powinno się stosować zbyt dużo uproszczeń i zbyt oszczędnych technologii. Nawet gleba lekka powinna mieć uregulowany odczyn (pH w 1M KCl powyżej 5,0), powinna zawierać jak najwięcej próchnicy i co najmniej średnią zasobność przyswajalnych dla roślin form fosforu, potasu i magnezu.
Uprawa żyta mieszańcowego wymaga większych nakładów na nawożenie, bo uzyskuje się wyższe plony. Nasiona odmian mieszańcowych wymagają corocznej wymiany, ponieważ decydujący o wyższym plonie efekt heterozji występuje tylko w pierwszym pokoleniu (F1).
Wymagania pokarmowe
Bardzo dobrze rozwinięty system korzeniowy żyta powoduje nie tylko lepsze pobieranie wody z gleby, ale także większą odporność na przejściowe susze, a przede wszystkim wpływa na zdolność pobierania z gleby trudniej dostępnych składników pokarmowych.
Żyto z plonem 1 t ziarna i odpowiednią ilością słomy przeciętnie pobiera: 22 kg azotu (N), 11 kg fosforu (P2O5), 23 kg potasu (K2O), 5 kg wapnia (CaO), 4 kg magnezu (MgO), 3,5 kg siarki (S) lub w przeliczeniu na SO3 – 9 kg oraz 5,5 g boru (B), 8,5 g miedzi (Cu), 250 g żelaza (Fe), 120 g manganu (Mn), 0,8 g molibdenu (Mo) i 79 g cynku (Zn). Wykazuje małą wrażliwość na niedobór mikroskładników.
Nawożenie
Żyto nie reaguje dobrze na nawożenie obornikiem, a utrudnione jest wówczas osiadanie gleby i przygotowanie roli pod siew. Jeżeli gleba jest bardzo kwaśna, należy stosować wapno węglanowe na ścierń przedplonu, następnie wymieszać je kultywatorem lub wykonać podorywkę i natychmiast zabronować.
Gdy wsiewana jest w żyto seradela, nie wolno wapnować gleby bezpośrednio przed jego uprawą. W przypadku bardzo niskiej zasobności gleby w magnez zaleca się stosować wapno magnezowe, nawet niewielkie ilości - 300‑600 kg/ha dolomitu.
Dawki nawozów, w zależności od zasobności gleby i przewidywanego plonu, przedstawiono w tabeli.
Zalecane dawki nawozów kompleksowych do przedsiewnego i pogłównego nawożenia żyta w kg/ha*
Nawóz[N:P2O5:K2O:(MgO:SO3)] | Zasobność gleby w fosfor i potas | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
bardzo niska i niska | średnia1 | wysoka i bardzo wysoka | ||||
Przewidywany plon ziarna w t/ha | 3,0 | 4,0 | 3,5 | 5,0 | 4,5 | 6,0 |
POLIFOSKA® PLUS [5:10:20:(7:9)] | 360 | 480 | 280 | 400 | 220 | 300 |
POLIFOSKA® 4 [4:12:32:(2:9)] | 300 | 400 | 230 | 330 | 190 | 250 |
POLIFOSKA® 5 [5:15:30:(2:7)] | 240 | 320 | 190 | 270 | 150 | 200 |
POLIFOSKA® 6 [6:20:30:(7)] | 180 | 240 | 140 | 200 | 110 | 150 |
POLIFOSKA® 8 [8:24:24(9)] | 150 | 200 | 115 | 165 | 95 | 125 |
POLIFOSKA® M [5:16:24:(4:7)] | 225 | 300 | 175 | 250 | 140 | 190 |
POLIDAP® Light [14:34:(17)] + sól potasowa 60 | 105 + 90 | 140 + 120 | 82 + 70 | 115 + 100 | 66 + 60 | 90 + 80 |
POLIDAP® [18:46:(5)] + sól potasowa 60 | 80 + 90 | 105 +120 | 60 +70 | 87 +100 | 50 +60 | 65 +80 |
- przewidując plon 3,5 t ziarna z hektara należy stosować dawki podane w tabeli, na przykład na glebie o średniej zasobności zastosować 140 kg/ha POLIFOSKI® 6, a przy plonie 5 t ziarna - 200 kg/ha POLIFOSKI® 6;
1 - jeżeli nie jest znana zasobność gleby, stosować dawki jak dla średniej zasobności, do czasu wykonania analizy gleby.
Zalecane dawki są bardzo oszczędne (minimalne), ale wysoce efektywne, a stosowanie mniejszego nawożenia powoduje znaczne obniżenie plonów.
Nawożenie fosforem i potasem jest najbardziej efektywne, gdy nawozy są dobrze wymieszane z 10‑20 cm warstwą gleby. Nawozy kompleksowe stosować najlepiej pod orkę siewną lub uprawki przedsiewne. Na lżejszych glebach zawsze pod żyto należy stosować przedsiewnie fosfor i potas, bo lepiej będzie znosiło wiosenne niedobory wody. Jeżeli ze względów organizacyjnych lub finansowych nie zastosowano przedsiewnie całej dawki nawozów kompleksowych, można do 50% dawki stosować pogłównie, jak najwcześniej wiosną, czyli gdy jest możliwość wjechania na pole. Taki podział dawki dotyczy gleb co najmniej średnio zasobnych. Na glebach o niskiej zasobności corocznie dawka fosforu i potasu winna być stosowana przedsiewnie.
Pamiętajmy, że im gleba jest lżejsza, bardziej sucha, tym mniejsza jest dostępność przede wszystkim fosforu, potasu i mikroskładników, a rośliny mają większy problem z ich pobraniem. Tak więc utrzymywanie co najmniej średniej zasobności gleb lżejszych i systematyczne, zbilansowane nawożenie fosforem i potasem jest podstawą dużych i wiernych plonów.
Ważny wybór nawozu. W przypadku zbioru słomy w uprawie „zboże po zbożu” nawóz kompleksowy powinien charakteryzować się szerszym stosunkiem fosforu do potasu (P:K), czyli co najmniej 1:1,5, a więc przemiennie w latach zaleca się stosować nawozy o stosunku P:K-1:1,5 (POLIFOSKA® 6, POLIFOSKA® M) i o szerszym stosunku: POLIFOSKA® 4 (P:K-1:2,7), POLIFOSKA® PLUS, POLIFOSKA® 5 (P:K-1:2).
W przypadku przyorywania słomy (która jest bogatym źródłem potasu) w uprawie „zboże po zbożu” stosowany nawóz kompleksowy powinien charakteryzować się węższym stosunkiem P:K, czyli 1:1 do 1:1,5, to znaczy przemiennie w latach należy stosować nawóz o stosunku P:K-1:1 (POLIFOSKA® 8) z nawozami o stosunku P:K-1:1,5 (POLIFOSKA® 6, POLIFOSKA® M). Szczególnie na glebach lżejszych żyto jest bardzo wrażliwe na niedobór potasu, dlatego w nawożeniu żyta najbardziej efektywne są nawozy o stosunku P:K co najmniej 1:1,5.
Nawożenie azotem
W zależności od spodziewanego plonu zaleca się dawkę 50‑90‑130 kg/ha azotu, czyli około 22‑23 kg N na każdą tonę plonu. Przedsiewnie z nawozami wieloskładnikowymi stosuje się 10‑20 kg azotu, a na stanowiskach po zbożach 20‑30 kg N/ha, tylko w formie amonowej lub amidowej. Dostatek azotu amonowego umożliwia dobry rozwój pędu głównego i pierwszych pędów bocznych, decydujących o plonie tego zboża. Nie zaleca się stosować wyższych dawek azotu przedsiewnie oraz azotu saletrzanego, ponieważ nie wpływa on na plon ziarna, a zmniejsza odporność żyta na wymarzanie i może zwiększać podatność na wyprzenie i porażenie przez pleśń śniegową.
Ustalenie wiosennej dawki i terminów stosowania azotu zależy od terminu i gęstości siewu, przebiegu pogody zimą i na przedwiośniu, stanu plantacji oraz gleby na jakiej uprawiane jest żyto. Wysoką efektywność nawożenia azotem i dobry plon uzyskuje się także na glebie lekkiej, ale z co najmniej średnią zasobnością fosforu, a przede wszystkim potasu. O wysokiej efektywności nawożenia oraz możliwościach dobrego plonowania decydują takie zalety żyta jak: mniejsze jednostkowe zużycie wody niż pozostałe zboża i lepsza reakcja na niedobory wody w krytycznych okresach wegetacji. Odpowiednio dobierając formy azotu oraz odpowiednio dzieląc dawkę, stosując we właściwych terminach, żyto odwdzięczy się dobrym plonem także na lekkiej glebie. Azot jest bardzo efektywny, gdy stosowany jest w kilku terminach. Wiosną pod żyto można stosować go 3-krotnie.
Pamiętajmy, że na dobrych plantacjach z reguły żyto wytwarza za dużo późnych pędów bocznych (nadmierne zagęszczenie), które im wcześniej ulegną redukcji, to tym lepiej dla przyszłych plonów. Na dobrych, wyrośniętych plantacjach, przy wysokiej zasobności gleby w azot mineralny, nie ma potrzeby zbyt wcześnie stosować startowej dawki azotu. Na słabszych plantacjach, czyli zbyt późno sianych, zbyt słabo rozwiniętych jesienią wskutek suszy, albo bardzo wyrośniętych (zużyte zapasy N) wskazane jest wczesnowiosenne startowe nawożenie azotem. Żyto bardzo wcześnie rozpoczyna wegetację i już w marcu pobiera bardzo duże ilości składników pokarmowych, często większe jak w okresie strzelania w źdźbło. Pierwsza dawka azotu może być bardzo mała, bo 30‑50 kg N/ha. Na glebach słabych najlepszą formą azotu pod żyto jest azot amonowy i amidowy, czyli mocznik.pl lub RSM. Ponieważ wskazane jest w tym okresie dostarczyć także siarkę, więc zaleca się także POLIFOSKĘ® 21, Saletrosan oraz RSMS. Z dawką 200 kg/ha POLIFOSKI® 21 wprowadza się dodatkowo 70 kg (SO3), czyli 28 kg (S) siarki oraz 8 kg łatwo przyswajalnego magnezu, niezbędnych i bardzo pożądanych składników pokarmowych wczesną wiosną. Na glebach średnich i cięższych, szczególnie na słabych plantacjach wskazane jest stosowanie saletry amonowej.
Na dobrych plantacjach, gdzie istnieje konieczność opóźnienia dawki startowej, aby zredukować nadmiar najmłodszych pędów, wskazane jest stosowanie dawki startowej łącznie z drugą dawką w fazie 1. -2. kolanka (31‑32). Trzecia dawka powinna być stosowana w fazie liścia flagowego (47‑49). Na glebach lżejszych często w tym okresie brakuje już wody, więc w takich warunkach należy tę trzecią dawkę połączyć z drugą dawką. Tak połączona dawka będzie na tyle wysoka, że stosując ją w formie saletry amonowej spowoduje nadmierne wybujanie żyta, redukcji ulegnie system korzeniowy, a więc wzrasta ryzyko wylegania i zmniejsza się odporność na suszę. Skumulowane nawożenie azotem na lekkiej glebie, gdzie w późniejszym okresie najczęściej będzie susza, wykonuje się z zastosowaniem mocznika.pl lub RSM. Wybór amidowej formy azotu na lekkich glebach, przy wiosennym deficycie wilgoci już wielokrotnie zweryfikowała praktyka. Na glebach cięższych, wilgotnych można kilkakrotnie stosować saletrę amonową, ale na takiej glebie z reguły żyta nie uprawia się.
Dzielenie dawki azotu na 3 terminy powoduje potencjalnie większy i jakościowo lepszy plon oraz zmniejsza ryzyko wylegania. Ryzyko wylegania zawsze zmniejsza stosowanie amonowej i amidowej (mocznik.pl) formy azotu.
Przykładowe dawki nawozów azotowych do nawożenia żyta ozimego w kg/ha*
Termin i forma nawozu | Potrzeby nawożenia azotem | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
duże i bardzo duże | średnie1 | bardzo małe i małe | ||||
Przewidywany plon ziarna w t/ha | 3,0 | 4,0 | 3,5 | 5,0 | 4,5 | 6,0 |
Przedsiewnie na przyorywaną słomę - mocznik.pl | 60 – 90 | |||||
N-1 wczesną wiosną: saletra amonowa lub RMS 28, albo saletrzak | 120 140 | 175 215 | 110 130 | 160 195 | 120 140 | 165 200 |
N-2 druga dawka (01‑20.04 -faza 31‑37 saletra amonowa lub mocznik.pl | 100 76 | 120 87 | 90 65 | 120 87 | 95 70 | 120 87 |
*w zależności od przewidywanego plonu zalecane nawożenie azotem, na przykład plon ziarna żyta 5 t z ha na glebie o średnich potrzebach nawożenia azotem: przed przyoraniem słomy przedplonu, gdy uprawiana jest po zbożu, zastosować 60 do 90 kg mocznika.pl/ha, wczesną wiosną (marzec) pierwsza dawka (N-1) to 160 kg saletry amonowej lub 195 kg RSM, albo saletrzaku, druga dawka (N-2) to 120 kg saletry amonowej lub 87 kg/ha mocznika.pl;
1- jeżeli występują problemy z oceną potrzeb nawożenia azotem zaleca się dawki w wysokości jak dla średnich potrzeb nawożenia.
Dokarmianie dolistne
Dokarmianie dolistne mocznikiem.pl można stosować przy wykonywaniu praktycznie wszystkich zabiegów ochrony żyta (na choroby grzybowe i szkodniki), gdy dozwolone jest mieszanie pestycydu z mocznikiem. Celem poprawy stanu zdrowotnego i odporności zimowej żyta zaleca się pierwsze dokarmianie wykonać już jesienne (od fazy 5.liścia) 5% roztworem siarczanu magnezu z dodatkiem około 70‑100 g/ha manganu, miedzi i 50 g boru.
Wiosną natomiast najlepiej wykonać co najmniej dwukrotne dokarmianie zbóż. Pierwszy oprysk należy wykonać wczesną wiosną, z chwilą ruszania wegetacji (15% roztwór mocznika.pl i 5% siarczan magnezu + nawóz z miedzią, manganem, molibdenem i borem), a drugi oprysk w końcu fazy strzelania w źdźbło, stosując 5‑6% roztwór mocznika.pl + nawóz dolistny z manganem i borem. Koniec fazy krzewienia lub początek strzelania w źdźbło to najważniejszy termin stosowania większości mikroskładników, które mają duży wpływ na przemiany azotu w roślinie i jakość ziarna.
Przyorując słomę żyta, pozostaje w glebie średnio na każdą 1 tonę ziarna 7 kg azotu (N), 3,5 kg fosforu (P2O5) i 17 kg potasu (K2O), czyli przy plonie 4 t ziarna, z przyoraną słomą wprowadza się do gleby średnio: 28 kg azotu, 14 kg fosforu i 68 kg potasu.
Przyorując słomę, by przyspieszyć jej rozkład w glebie, należy stosować 6‑8 kg azotu na 1 tonę słomy, czyli 34‑45 kg N/ha, a więc najlepiej około 80‑100 kg mocznika.pl lub 120‑160 kg/ha RSM 28. Mocznik.pl lub RSM stosować przed przyoraniem słomy, szczególnie wówczas, gdy po życie będzie ponownie uprawiane żyto lub inna roślina ozima.
Wpływ nawożenia na jakość
Prawidłowe nawożenie fosforem i potasem zwiększa odporność żyta na choroby, mróz, niedobory wody i wyleganie. Decyduje także o lepszym wypełnieniu ziarna i równomiernym dojrzewaniu. Największy wpływ w zdrowej i odpornej roślinie na zwiększenie masy plonu oraz zawartości białka ma nawożenie azotem. Właściwości przemiałowe i wypiekowe ziarna żyta zależą nie tyle od poziomu nawożenia azotem, co od warunków pogodowych.