Uprawa słonecznika w Polsce nie jest bardzo rozpowszechniona, lecz coraz częściej roślina ta pojawia się na naszych polach. Warto więc zatem zapoznać się jakie pierwiastki są niezbędne dla wzrostu i rozwoju tej rośliny.

Słonecznik jest rośliną o wielu zaletach. Jako „nowa” roślina wprowadzona do płodozmianu bez wątpienia jest alternatywą dla zawężonego płodozmianu zbożowo-rzepaczanego lub całkowitej monokultury zbożowej. Ponadto, resztki pożniwne słonecznika są dobrym źródłem materii organicznej w glebie.  

Azot w zbilansowanych dawkach

Słonecznik ma duże zapotrzebowanie na azot. Pierwiastek ten ma istotny wpływ na skład ziarna oraz kształtowanie takich cech jak wielkość i liczba liści, wielkość i masa niełupek, plon i zawartość oleju. Niedobór azotu w początkowym okresie wegetacji prowadzi do upośledzenia rozwoju i wzrostu roślin powodując, że wykształcone łodygi i liście są mniejsze. W późniejszym okresie, w krytycznych momentach pobierania azotu, tj. tuż przed kwitnieniem oraz w fazie wzrostu koszyczka niedostatek azotu przejawia się redukcją średnicy koszyczka, co z kolei powoduje redukcję liczby płodnych kwiatków. Ziarna są słabo wykształcone, mają niską MTZ, charakteryzują się zmniejszą odpornością na mączniaka prawdziwego i inne choroby grzybowe. 

Azot wchodzi w  interakcję z  innymi składnikami odżywczymi, w  tym także z siarką, która również bierze udział w tworzeniu powierzchni asymilacyjnej liści, co zwiększa zdolności fotosyntetyczne rośliny i  zapewnia produkcję asymilatów koniecznych do rozwoju kwiatostanów i nasion. Niedobór obydwóch pierwiastków prowadzi do zmniejszenia masy i liczby nasion, a także wpływa na pogorszenie ich jakości.

Nadmiar azotu jednak może okazać się szkodliwy, dlatego nie należy przekraczać dawek nawozowych azotu. Zbyt duża ilość tego pierwiastka powoduje przedłużenie wegetacji słonecznika i opóźnienie dojrzewania koszyczków i niełupek. Roślina jest także mniej odporna na wyleganie i porażenie przez choroby grzybowe. Istotnym aspektem jest również spadek zawartości tłuszczu w wyłuskanych nasionach.

Najczęściej stosowane dawki azotu na wytworzenie 1 tony niełupek i odpowiedniej masy wegetatywnej (łodyg i liści) oscylują w granicach 60‑80 kg N/ha. Nawożenie azotem wykonujemy wiosną, przed uprawkami doprawiającymi rolę do siewu stosując mocznik. Jeżeli przedplonem były rośliny okopowe na oborniku, należy zrezygnować ze stosowania azotu.  

Magnez i siarka

Spośród roślin oleistych słonecznik wykazuje największe zapotrzebowanie na magnez. Wynika ono z bardzo dużej produkcji biomasy wegetatywnej. Na wytworzenie 1 tony niełupek słonecznik pobiera 9‑12 kg magnezu z hektara. Dostępny magnez roślina potrzebuje od początku fazy kiełkowania, w momencie kształtowania się systemu korzeniowego, który słonecznik bardzo szybko i sprawnie rozbudowuje. Aby uprawiać słonecznik na danym polu w pierwszej kolejności należy sprawdzić zasobność gleby w siarkę i magnez, gdyż nie zaleca się uprawy tej rośliny na glebach o niskiej zasobności w te pierwiastki.  Zarówno magnez jak i siarka pobierane są  w znacznie mniejszych ilościach niż pozostałe składniki pokarmowe. Słonecznik wykazuje zapotrzebowanie na magnez w każdej fazie wegetacji tej rośliny, a dobre zaopatrzenie roślin w ten pierwiastek warunkuje sprawne pobieranie azotu oraz zawartość tłuszczu w nasionach. Objawy niedobory magnezu można zaobserwować w okresie dojrzewania, które występują w formie chloroz międzynaczyniowych, pojawiających się na dolnych liściach.

Ważnym składnikiem odżywczym słonecznika jest również siarka, która jest pobierana w największych ilościach od fazy rozwoju kwiatostanu do początku kwitnienia. Znaczna część pobierana jest również po kwitnieniu. Siarka odpowiada za syntezę białka i tłuszczów w nasionach. Na wytworzenie 1 tony niełupek pobiera on siarkę w ilości 4‑6 kg/ha.

Pierwiastek ten możemy wprowadzić do gleby stosując nawozy wieloskładnikowe tj. POLIFOSKA 6,  POLIFOSKA 21, Polifoska KRZEM, POLIFOSKA 8, POLIFOSKA 5.

Bor w formie dolistnej

Bardzo ważnym pierwiastkiem dla roślin słonecznika jest bor. Odpowiada on za wydajność i zawartość oleju. W pierwszym okresie wegetacji słonecznika bor jest pierwiastkiem kluczowym dla prawidłowego wykształcenia korzeni i pędów nadziemnych.  Wspólnie z wapniem odpowiada za strukturę tkanek mechanicznych. Natomiast w okresie kwitnienia bor jest niezbędny w procesie zapłodnienia.

Słonecznik jest bardzo wrażliwy na niedobory boru, które objawiają się deformacjami i przebarwieniami liści, niewykształceniem lub łamliwością koszyczków oraz wyleganiem. Ponadto, deficyt boru powoduje, że udział pustych niełupek w koszyczku może sięgać nawet  do 40‑50%

Słonecznik jako roślina oleista wymaga podania boru w formie dolistnej, gdyż ta forma dostarczenia składników pokarmowych ma również istotny wpływ na budowanie masy korzeniowej, rozwój koszyczka oraz zawartość oleju. Bor zaleca się podawać w dwóch dawkach. Pierwszą najlepiej podać w fazie 4 pary liści, drugą po 14 dniach lub w fazie 6 pary liści. Łączna ilość tego składnika powinna być dostarczona roślinie słonecznika na poziomie 400 g/ha, z czego 80% tej ilości roślina pobiera od fazy 5‑6 liści do fazy rozwoju kwiatostanu.

Molibden dostępny przy uregulowanym pH

Molibden jest drugim mikroelementem pod względem wymagań pokarmowych słonecznika. Jest to pierwiastek, który reguluje przemiany azotu i fosforu, natomiast jego brak jest odpowiedzialny za słabe zaopatrzenie w azot. Niedobór przyswajalnego molibdenu w glebie może być przyczyną żółknięcia roślin słonecznika, które w przypadku pogłębienia się deficytu są łyżeczkowate z nekrotycznymi, jasno brązowymi krawędziami. Zagrożenie występuje najczęściej na glebach kwaśnych, ponieważ molibden w takich warunkach jest niedostępny dla roślin. Przy czym wraz ze wzrostem pH gleby przyswajalność molibdenu wzrasta.