Uprawa słonecznika w Polsce nie jest bardzo rozpowszechniona, lecz coraz częściej roślina ta pojawia się na naszych polach. Siewy słonecznika w naszym klimacie są uzależnione od stopnia ogrzania gleby, lecz zazwyczaj przypadają w połowie kwietnia. Warto więc zatem zapoznać się jakie pierwiastki są niezbędne dla wzrostu i rozwoju tej rośliny.
Słonecznik jest rośliną o wielu zaletach. Jako „nowa” roślina wprowadzona do płodozmianu bez wątpienia jest alternatywą dla zawężonego płodozmianu zbożowo-rzepaczanego lub całkowitej monokultury zbożowej. Ponadto, resztki pożniwne słonecznika są dobrym źródłem materii organicznej w glebie.
Duże potrzeby pokarmowe roślin słonecznika
Słonecznik przez cały okres wegetacji w relatywnie krótkim czasie buduje potężną masę nadziemną i podziemną, dlatego roślina ta ma dość duże potrzeby pokarmowe, zwłaszcza względem takich makroskładników jak potas i azot. Aby wytworzyć 1 t niełupek i odpowiednią ilość masy wegetatywnej, musi pobrać 60 kg N, 32 kg P2O5, 140 kg K2O, 50 kg CaO. Odnośnie mikroskładników słonecznik ma duże wymagania pokarmowe względem boru i molibdenu.
Pierwiastki pobierane są przez roślinę słonecznika w różnych fazach rozwojowych, jednak największe pobranie składników pokarmowych przypada na okres intensywnego wzrostu roślin, zwłaszcza fazy rozwoju kwiatostanu i fazy kwitnienia. Od fazy 4 liścia zaczyna się dynamiczne pobieranie składników pokarmowych, głównie azotu, potasu, wapnia i boru. Kolejna faza krytyczna przypada na fazę pąka kwiatowego, w której wzrasta pobierane mikro i makroskładników tj. azot, potas, fosfor, siarka, magnez, bor, żelazo, cynk, mangan i trwa aż do fazy dojrzewania niełupek.
Wapń i odczyn gleby
Zanim zdecydujemy się wysiać słonecznik na danym polu powinniśmy zbadać zasobność gleby na podstawie jej analizy oraz zweryfikować pH gleby. Informacja o odczynie gleby jest bardzo istotna, gdyż słonecznik nie toleruje kwaśniej gleby. Rośliny słonecznika rosną i rozwijają się prawidłowo, a dostępność i przyswajalność składników pokarmowych jest niezakłócona, jeśli pH gleby mieści się w zakresie 6,3‑7,2. Na glebach o kwaśnym odczynie rośliny tuż po wschodach słabo rosną, ich rozwój jest przyhamowany, często siewki są zżółknięte, a część z nich obumiera. Plony z takich pól są zazwyczaj niskie.
Ponadto, koniecznym warunkiem uprawy słonecznika na danej glebie jest również jej zasobność w przyswajalny wapń, ponieważ rośliny pobierają go w dużych ilościach, odwdzięczając się wysokim plonem. Dodatkowo, wapń jest pierwiastkiem niezbędnym do inicjacji wzrostu korzeni oraz spowolnienia procesu starzenia się liści. W fazie rozwoju wegetatywnego wapń jest niezbędny do formowania mocnej łodygi, której zadaniem jest utrzymanie rośliny w pozycji pionowej, co warunkuje efektywne korzystanie z energii słonecznej w czasie formowania się plonu. W miarę wzrostu systemu korzeniowego roślina jest w stanie pobrać wapń z głębszych warstw gleby, dzięki czemu może wytworzyć nowe korzenie tym samym rozbudować system korzeniowy.
Wapnowanie pola, jeśli istnieje taka konieczność, musimy wykonać pod przedplon, a jeśli zachodzi taka potrzeba to nawet latem, tuż po zbiorze przedplonu, w czasie wykonywania uprawek pożniwnych – najpóźniej w jesieni przed orką zimową.
Potas usztywnia łodygi i zapobiega ich łamaniu
Potas jest obok azotu kluczowym pierwiastkiem warunkującym uzyskanie dużego plonu. Największe zapotrzebowanie roślin słonecznika na potas ujawnia się w czasie maksymalnego wzrostu masy rośliny. Pierwiastek ten zawiaduje gospodarką wodną, regulując wraz z sodem, wapniem i magnezem uwodnienie plazmy oraz ułatwia pobieranie azotu oraz uczestniczy w powstawaniu, przemianie i transporcie asymilatów z liści do niełupek w okresie formowania się plonu. Jest bardzo mobilny i w warunkach niedoboru łatwo przemieszcza się z liści starszych do młodszych. Ponadto, zwiększa wytrzymałość na różnego rodzaje stresy, np. wyleganie.
Objawy niedoboru potasu to przede wszystkim redukcja systemu korzeniowego, co uwidacznia spowolniony wzrost rośliny w okresie od fazy 4. liścia. Potas pobierany jest najintensywniej od wytworzenia koszyczków do woskowej dojrzałości niełupek. Z uwagi na duże wymagania słonecznika, gleby ubogie w potas nie nadają się pod jego uprawę. Powinny charakteryzować się przynajmniej średnią zasobnością w ten pierwiastek. Aby uzupełnić glebę w potas możemy zastosować nawozy wieloskładnikowe tj. POLIFOSKA KRZEM, POLIFOSKA PLUS, POLIFOSKA 8, POLIFOSKA 6.
Objawy niedoboru potasu pojawiają się na dolnych liściach w postaci krawędziowej chlorozy oraz opadających liści. Przy niedoborze potasu łodygi słonecznika są mniej sztywne, co może powodować ich łamanie się w końcowym etapie rozwoju dojrzewania koszyczków. Potas wpływa również dodatnio na zawartość tłuszczu w niełupkach. Z uwagi na fakt, że słoma słonecznika zawiera duże ilości potasu, pierwiastek ten wraca do gleby w przyoranych resztkach pożniwnych.
Fosfor pobierany prawie do końca okresu wegetacji
Słonecznik ma znacznie mniejsze zapotrzebowanie na fosfor niż na potas. Jego dostępność podobnie jak potasu poprawia wykorzystanie azotu. Pobieranie fosforu przez rośliny zachodzi od wschodów prawie do końca wegetacji. W początkowej fazie rozwoju roślin, fosfor pełni ważną funkcję w budowie i wzroście systemu korzeniowego, natomiast na dalszym etapie wpływa na wzrost i produktywność słonecznika, zwiększając tempo fotosyntezy, a tym samym dostępność asymilatów, co wpływa na wiązanie i wypełnienie niełupek. Ponadto, pierwiastek ten ma wpływ na wzrost plonu i zawartość oleju w niełupkach, gdyż bierze udział w syntezie tłuszczów i białek w roślinie oraz wpływa korzystnie na przyspieszenie dojrzewania. Roślina po kwitnieniu pobiera brakującą część składnika z gleby pod warunkiem, że gleba jest zasobna w ten składnik w całej strefie korzeniowej.
Niedobór fosforu zmniejsza efektywność wykorzystania azotu o ogranicza fotosyntezę, tym samym zmniejszając zawartość białka i chlorofilu w liściach słonecznika.
Aby uregulować zasobność gleby w dostępny dla roślin fosfor do zawartości przynajmniej średniej powinniśmy wprowadzić go do gleby w nawozach dwu lub wieloskładnikowych zawierających również inne makro i mikroskładniki tj. POLIDAP, POLIFOSKA KRZEM, POLIFOSKA PLUS, POLIFOSKA 8, POLIFOSKA 6.
Ciąg dalszy w kolejnej części artykułu…
