Choć burak cukrowy należy do wymagających roślin, przy prawidłowej agrotechnice potrafi odwdzięczyć się wysokim plonem korzeni oraz cukru, ale i nie tylko. Burak cukrowy jest nieoceniony również jako przerywnik w zubożałych płodozmianach, często składających się z roślin zbożowych, rozluźnia glebę oraz dostarcza sporo składników mineralnych w resztkach pozbiorowych.

W ostatnich latach powierzchnia uprawy buraka cukrowego znacznie spadła, warto jednak rozważyć ponowny udział tej rośliny w płodozmianie, przynajmniej raz na 4‑5 lat na danym polu, gdyż może to wnieść więcej korzyści niż start.

Stanowisko - najlepiej po zbożach

Najlepsze stanowisko dla buraka cukrowego zostawiają zboża ozime, ziemniaki oraz rośliny strączkowe, najgorsze natomiast buraki, rzepak, koniczyna, lucerna, wieloletnie trawy i warzywa. Buraki stanowią zły przedplon z uwagi na: występowanie tych samych groźnych chorób tj. chwościk buraka czy szkodników tj. mątwik, jednostronne wyczerpanie gleby ze składników pokarmowych oraz rozwój burakochwastów. Z kolei rzepak przez wzgląd na samosiewy oraz mątwika (rośliny kapustowate są żywicielami mątwika burakowego) natomiast trawy z uwagi na ograniczenie rozwoju korzeni buraka przez glebę silnie przerośniętą ich korzeniami. Buraki można siać po zbożach jarych oraz kukurydzy, jednak przez pozostałości herbicydów stosowanych w kukurydzy, które mogą być bardzo szkodliwe dla plantacji buraka, a także ze względu ma zagrożenie chorobami powodującymi gnicie korzeni, należy taką decyzje dobrze przemyśleć. Burak nie powinien być uprawiany na tym samym polu nie częściej niż co 4 lata, gdyż krótsza przerwa stanowi ryzyko namnożenia chorób i szkodników (wyburaczenie).

Gleba i jej odczyn to podstawa

Największe plony buraka uzyskuje się na glebach strukturalnych o uregulowanych stosunkach wodno-powietrznych. Stanowisko pod buraki cukrowe powinno mieć odczyn zbliżony do obojętnego i być pozbawione podeszwy płużnej. Najlepiej jeśli gleba jest zasobna w próchnicę, a zawartość przyswajalnych składników pokarmowych co najmniej średnia ze względu na spore potrzeby pokarmowe tej rośliny. Takie gleby należą do klasy bonitacyjnej I - III b, o kompleksie pszennym bardzo dobrym, pszennym dobrym lub żytnim bardzo dobrym. Jeśli odczyn gleby jest niewystarczający możemy postarać się go uregulować stosując po przedplonie nawóz wapniowy, najlepiej na ściernisko, po czym dobrze wymieszać go z glebą. Dawki wapna ustala się na podstawie badań pH próbek gleby w okręgowej stacji chemiczno - rolniczej lub laboratorium odr (więcej w artykułach: „Poznaj zasobność swojej gleby cz. 1 - 3”). Pamiętajmy, że jeśli planujemy zastosować również obornik, powinniśmy przenieść jeden z tych zabiegów na inny sezon wegetacyjny.

Uprawa roli

Tuż po żniwach należy wykonać uprawę pożniwną agregatem ścierniskowym w celu ograniczenia start wody z gleby. Przed tym zabiegiem możemy wysiać na pozostawioną słomę rośliny przedplonowej np. zbóż, nawozy azotowe w dawce 7‑10 kg azotu, przy czym słoma powinna być dokładnie rozdrobniona i równomiernie rozrzucona na polu, aby zapobiec tworzeniu się tzw. mat. Po zbiorze zbóż dobrze jest również wysiać mieszankę międzyplonową, którą możemy przyorać po upływie wskazanego terminu. W gospodarstwach, w których stosuje się uprawę płużną jeszcze przed wykonaniem orki przedzimowej należy wysiać nawozy fosforowo-potasowe np. POLIFOSKA® PLUS, POLIFOSKA® 5, POLIFOSKA® 6, POLIFOSKA® 8, POLIFOSKA® KRZEM, POLIFOSKA® TYTAN, lub nawozy naturalne. W celu dobrego wyrównania pola, orkę powinniśmy wykonać pługiem obracanym lub wahadłowym. Jest to istotne, aby zapewnić w okresie wiosennym prawidłowe obsychanie gleby, kiełkowanie i późniejsze wschody buraka.

Głęboszowanie jest ważnym zabiegiem, jeśli w płodozmianie występują buraki. Warto je wykonać przynajmniej raz w zmianowaniu, lecz nie bezpośrednio przed uprawą buraków, ale pod przedplon, np. pod pszenicę ozimą.

Stosowanie nawozów naturalnych i organicznych

Resztki pożniwne, nawozy zielone i naturalne to źródło składników pokarmowych. Ich udział należy uwzględnić w planie nawozowym. W uprawie buraka najpowszechniejszym nawozem naturalnym jest obornik, który wzbogaca glebę w makro i mikroskładniki oraz w próchnicę, która wpływa na aktywność produkcyjną i biologiczną gleby. Jego działanie rozkłada się na 3 lata, przy czym już w pierwszym roku burak czerpie z niego około 30 % azotu, 40 % fosforu i aż 70 % potasu. Ponadto, poprawia strukturę gleby, właściwości sorpcyjne i stosunki powietrzno – wodne. Przefermentowany obornik wywozi się jesienią, przed wykonaniem orki przedzimowej w ilości nie większej niż 30 t/ha i równomiernie rozrzuca na powierzchni pola, po czym należy go przyorać jeszcze tego samego dnia na głębokość 15‑20 cm. Nie należy stosować obornika wiosną, gdyż powoduje to przesuszenie gleby i znaczne opóźnienie siewu buraka.

Pod buraki można również zastosować gnojowicę, zawierającą azot i potas. Nawóz ten wymaga uzupełnienia mineralnymi nawozami fosforowymi tj. POLIDAP. Zaleca się stosować ją w okresie jesieni, najlepiej rozlewając w dni pochmurne i deszczowe.

Buraki dobrze reagują na siew międzyplonów jako nawozu organicznego. Międzyplony poprawiają strukturę gleby (działając jak „naturalny głębosz”), wzbogacają glebę w próchnicę, chronią przed erozją i stratami składników pokarmowych. Najczęściej spotykanym poplonem jest facelia błękitna. Można też spotkać na polach przeróżne mieszanki sporządzone samodzielnie przez rolnika lub kilkuskładnikowe specjalnie przygotowane mieszanki międzyplonowe dedykowane pod uprawę buraka cukrowego, zawierające w swoim składzie rośliny mątwikoodporne, np. niektóre odmiany gorczycy lub rzodkwi oleistej, które przyczyniają się do zmniejszenia liczebności mątwika burakowego w glebie. Szczególnie korzystna w międzyplonach ścierniskowych jest uprawa roślin bobowatych, które żyją w symbiozie z bakteriami brodawkowatymi i wzbogacają glebę w azot mineralny.

Nawożenie mineralne powinno być zbilansowane

Niewątpliwie podstawą sukcesu w uprawie buraka cukrowego jest optymalne nawożenie mineralne. Skład nawozów powinien być starannie dobrany do konkretnych warunków glebowych oraz rzeczywistych potrzeb pokarmowych tej wymagającej rośliny. O dynamice wzrostu roślin, a ostatecznie o plonie cukru decydują głównie takie pierwiastki, jak: azot, fosfor, potas, sód, magnez, siarka, wapń, bor, mangan, cynk. Dawki nawozów powinny być oparte na zasobności gleby.

Burak jest rośliną potasolubną. Pierwiastek ten buraki pobierają najwięcej ze wszystkich makroelementów (więcej o 30‑40% niż azotu), reguluje on gospodarkę azotową i wodną w roślinie. Fosfor natomiast odgrywa ważną rolę w procesach energetycznych, wpływa na zwiększanie zawartości cukru i suchej masy w korzeniach, stymuluje początkowy wzrost korzeni buraków. 

Nawozy fosforowo – potasowe stosujemy jesienią, co umożliwia wielokrotne wymieszanie ich z glebą. Fosfor i potas możemy wprowadzić w postaci nawozów wieloskładnikowych, np.: POLIFOSKA® PLUS, POLIFOSKA® 5, POLIFOSKA® 6, POLIFOSKA® 8, POLIFOSKA® KRZEM, POLIFOSKA® TYTAN. Nawożenie  potasem można zastosować również w okresie wiosennym, przy czym należy uważać na nadmierne zasolenie gleby. Z kolei magnez stosujemy przedsiewnie aplikując nawozy wieloskładnikowe zawierające w swoim składzie ten pierwiastek np. POLIFOSKA PLUS. Magnez jest istotnym pierwiastkiem w  uprawie buraka cukrowego, gdyż kontroluje gospodarkę azotową rośliny. Niedobór tego składnika powoduje zmniejszenie zawartości cukru w korzeniach oraz jego wartości technologicznej.

Więcej w kolejnej części artykułu…