Przed nami nowy sezon wegetacyjny oraz siew zbóż jarych. Jednym z najważniejszych czynników plonotwórczych tych roślin jest nawożenie azotem. W praktyce odbywa się ono najczęściej w dawkach dzielonych: 60% przedsiewnie, 40% pogłównie – najczęściej w fazie początku strzelania w źdźbło. Ale czy jest to regułą?

W ostatnich latach coraz modniejsze staje się przyspieszenie wysiewu zbóż jarych, w tym nawet jęczmienia jarego, z uwagi na okresowy niedobór wody na wiosnę. Z reguły zboża odwdzięczają się  lepszym plonowaniem, gdyż niedostatek wody w glebie jest głównym czynnikiem ograniczającym plonowanie zbóż jarych. Nie możemy również zapomnieć o drugim, jakże ważnym aspekcie uprawy, związanym z dostępnością składników pokarmowych dla roślin, w tym plonotwórczego azotu.

Strategia nawożenie pszenicy jarej azotem

Azot jest zaliczany do najważniejszych pierwiastków mających wpływ na parametry jakościowej ziarna i mąki. Ze względu na krótszy okres wegetacji i zazwyczaj niedostatecznie wykształcony system korzeniowy pszenica jara słabiej wykorzystuje azot niż jej forma ozima. Według przepisów maksymalna ilość azotu po uwzględnieniu wszystkich źródeł (zawartości N min w glebie, nawozów naturalnych i mineralnych) dla pszenicy jarej podczas swojej wegetacji powinna wynosić 160 kg N/ha. Dawkę nawozów azotowych należy zbilansować, uwzględniając ilość azotu zastosowanego przedsiewnie w nawozach wieloskładnikowych i dwuskładnikowych tj. Polidap, Polifoska Krzem, Polifoska Tytan, Polifoska Start, Polifoska Petroplon, Polifoska 5, Polifoska 6, Polifoska 8, Polifoska 21.

Podział dawek azotu dostosuj do warunków pogodowych

W przypadku wystąpienia wiosennego deficytu wody w glebie powinniśmy zmniejszyć nawożenie azotem, lub zastosować większą dawkę przedsiewnie – 70 % planowanej dawki i dość głęboko wymieszać nawóz z glebą. Zastosowanie takiego rozwiązania pozwoli zabezpieczyć roślinom azot w początkowych fazach ich wzrostu i rozwoju (w momencie, gdy rośliny mają jeszcze do dyspozycji dość wilgotną glebę po zimie) i umożliwi prawidłowy rozwój korzeni. Dzięki temu rośliny w późniejszym czasie lepiej zniosą niedobory wilgoci w glebie, będąc jednocześnie dobrze odżywione azotem na czas deficytu wody.

Jeżeli planujemy podać azot w ilości nie przekraczającej łącznie 100 kg N/ha możemy rozważyć dwa terminy jego stosowania. Wysiew pierwszej dawki nawozu azotowego powinniśmy zaplanować tak, aby odbył się on na 7 – 14 dni przed siewem, a nawóz został możliwie dokładnie wymieszany z glebą i dawka ta powinna stanowić 60 % całkowitej ilości azotu. Pozostałą część nawozu należy wysiać na początku strzelania w źdźbło (pierwsze kolanko), stosując saletrę amonową. Jeżeli zaplanowaliśmy uprawę pszenicy jarej na lepszych glebach możemy zaplanować większe zaopatrzenie roślin w azot i odpowiednio go rozdzielić na trzy dawki, przy czym pierwszą należy zastosować na 7 – 14 dni przed siewem - 5060% całkowitej dawki azotu, drugą - 2530% w fazie 2. kolanka, natomiast trzecią - 1520 % w fazie liścia flagowego. Trzecią planowaną dawkę azotu możemy też zastosować w formie zabiegu dolistnego, stosując POLIST (wodny roztwór mocznika).

Nawożenie azotem owsa

Owies uprawiany na niskim poziomie agrotechniki (ekstensywnie) nie daje zbyt wysokich plonów, jednak odpowiednio prowadzona plantacja, racjonalnie nawożona i zasiana na glebach o wyższym poziomie kultury rolnej potrafi wydać zadowalający plon.

Spośród wszystkich zbóż jarych gatunek ten bardzo silnie reaguje na opóźnienie terminu siewu w każdym rejonie kraju, dlatego trzeba siać go jak najwcześniej, jak tylko pozwoli na to stan gleby. Jednak zanim wyjedziemy z siewnikiem powinniśmy rozważyć efektywne nawożenie tej rośliny azotem, gdyż silnie reaguje na nawożenie tym pierwiastkiem i nie należy z nim „przesadzać”.

Aby osiągnąć zadowalający plon owsa, rośliny muszą mieć do dyspozycji wystarczającą ilość azotu, najlepiej żeby było on dostępny już od fazy 4 liścia (najpóźniej do początku krzewienia). W jego uprawie łączna dawka azotu nie powinna przekraczać 80 kg N/ha. Dawki nieprzekraczające 60 kg N/ha wnosimy jednorazowo przed siewem (najlepiej na 7 – 10 dni przed siewem, dobrze wymieszany glebą), większe w dwóch terminach: ²⁄₃ dawki przedsiewnie, ¹⁄₃ w fazie strzelania w źdźbło lub na początku wiechowania. Azot podany przedsiewnie wpływa na liczbę kłosków w wiesze, natomiast zastosowany pogłównie przedłuża produktywność liści i zwiększa zawartość białka w ziarnie.

Najlepszymi nawozami azotowymi dla tego gatunku są saletra amonowa, saletrzak. Im gleba lżejsza z potencjalnie większymi niedoborami wilgoci, tym większa dawka azotu, która powinna być stosowana przedsiewnie i możliwie głęboko wymieszana z glebą.

Jęczmień jary …

… jest rośliną o bardzo słabym systemie korzeniowym, dlatego słabo pobiera składniki pokarmowe i wodę z gleby. Z tego względu roślina ta wymaga dokładnie zbilansowanego nawożenia. 

Jęczmień jary z plonem 1 t ziarna i odpowiednią ilością słomy przeciętnie pobiera: 27 kg azotu (N), 11 kg fosforu (P₂O₅), 22 kg potasu (K₂O), 7 kg wapnia (CaO), 4,5 kg magnezu (MgO), 3,5 kg siarki (S) lub w przeliczeniu na SO₃ – 9 kg oraz 5 g boru (B), 9 g miedzi (Cu), 260 g żelaza (Fe), 70 g manganu (Mn), 0,7 g molibdenu (Mo) i 60 g cynku (Zn). 

Dawka całkowita azotu pod jęczmień jary powinna być oszacowana na podstawie przeznaczenia plantacji (cele browarne, cele paszowe), przewidywanego plonu, dostępności tego pierwiastka w glebie oraz czynników pogodowych i agrotechnicznych. Średnia dawka azotu wysiewana pod jęczmień jary kształtuje się w granicach 70‑110 kg/ha azotu.

Jęczmień jary zaleca się nawozić w dwóch terminach. W zależności od ustalonej dawki całkowitej azotu, pierwszą dawkę stosuje się podobnie jak w przypadku innych zbóż jarych tj. 710 dni przed siewem zboża w ilości 4060 kg N/ha, natomiast kolejną wcześniej jak u innych zbóż - już w fazie krzewienia, a nie na początku strzelania w źdźbło, gdy wyczuwalne jest pierwsze kolanko - w ilości 3050 kg N/ha. Na zbyt wysokie i zbyt późno stosowane nawożenie azotem jęczmień reaguje wyleganiem, dlatego ustalając dawkę azotu należy bezwzględnie oszacować dostępne zapasy azotu glebowego. W rejonach kraju, w których coraz częściej występują wiosenne susze zaleca się wysiewać pierwszą dawkę przedsiewnie w ilości 70 % całkowitej dawki azotu. Pozwoli to zabezpieczyć azot dla roślin jęczmienia od samego początku wzrostu oraz skorzystać z wilgotności gleby po zimie. Umożliwi to także prawidłowy rozwój korzeni roślin, co pomoże im w późniejszym czasie lepiej znieść  późniejsze braki wody w glebie, jednocześnie dobrze odżywiając młode rośliny azotem.  Do nawożenia warto wykorzystywać szybkodziałające nawozy, tj. saletra amonowa

Na cele paszowe, czy browarne?

  Jeśli gleba na której uprawia się jęczmień jary przeznaczony na cele pastewne jest zasobna (po dobrym przedplonie), a całkowita planowana dawka azotu wynosi około 50‑60 kg N/ha, to nawóz w całości powinien być zastosowany przedsiewnie. W uprawie jęczmienia jarego przeznaczonego na cele browarne zaleca się stosować niższe dawki azotu, aby uzyskać surowiec o wymaganej przez słodownie zawartości białka. Dawka azotu mieści się zazwyczaj w przedziale 40‑70 kg N/ha. Nawóz zaleca się stosować jednorazowo, przedsiewnie – najlepiej na 7‑14 dni przed siewem ziarna.