Nawozy organiczne to źródło składników odżywczych, substancji organicznej oraz bogatej flory bakteryjnej. Rzepak ozimy jako roślina wymagająca, korzystnie reaguje na nawożenie obornikiem i gnojowicą. Jaka jest zatem różnica w stosowaniu tych nawozów pod uprawę rzepaku?
Obornik – nawóz organiczny produkowany ze zmieszanych ze ściółką słomową stałych i płynnych odchodów zwierząt
Gnojowica – płynna mieszanina kału i moczu zwierząt hodowlanych z dodatkiem odpowiedniej ilości wody. Może być gęsta (powyżej 8% suchej masy) lub rozcieńczona (poniżej 8% suchej masy)
Różnica w zawartości składników pokarmowych
Zawartość składników pokarmowych w oborniku jest zróżnicowana i zależy od gatunku, wieku oraz sposobu żywienia zwierząt, rodzaju i ilości ściółki, a także od sposobu i długości przechowywania tego nawozu.
Tabela 1. Skład chemiczny obornika w Polsce w zależności od gatunku zwierząt
| Gatunek zwierząt lub rodzaj obornika | Zawartość makroskładników w % świeżej masy | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Azot (N) | Fosfor (P2O5) | Potas (K2O) | Wapń (CaO) | Magnez (MgO) | Sód (Na2O) | |
| Owce | 0,75 | 0,38 | 1,19 | 0,58 | 0,19 | 0,12 |
| Konie | 0,54 | 0,29 | 0,90 | 0,43 | 0,16 | 0,06 |
| Trzoda chlewna | 0,51 | 0,44 | 0,68 | 0,44 | 0,18 | 0,12 |
| Bydło | 0,47 | 0,28 | 0,65 | 0,43 | 0,16 | 0,10 |
| Obornik mieszany | 0,46 | 0,30 | 0,63 | 0,41 | 0,15 | 0,12 |
| Średnia ogólna | 0,48 | 0,31 | 0,67 | 0,43 | 0,16 | 0,11 |
Źródło: Maćkowiak Cz., IUNG, Puławy, 2002
Najwięcej potasu zawiera obornik od owiec i koni, fosforu od trzody chlewnej i owiec, a azotu, wapnia i magnezu od owiec. Najmniej sodu zawiera obornik od koni. W innych przypadkach wartości są mniej zróżnicowane.
Gnojowica jest wartościowym nawozem o wysokiej zawartości składników pokarmowych, występujących w formach łatwo dostępnych dla roślin. Jej skład zależy od stopnia rozcieńczenia ich z wodą. Średnio gnojowica pochodząca od świń zawiera w 1 m3: 5,6 kg azotu (N), 1,9 kg fosforu (P2O5), 4,1 kg potasu (K2O), 2,1 kg wapnia (CaO) i 0,8 kg magnezu (MgO). Natomiast 1 m3 gnojowicy bydlęcej dostarcza 3,6 kg azotu (N), 4,4 kg fosforu (P2O5), 2,8 kg potasu (K2O), 3,8 kg wapnia (CaO) i 0,8 kg magnezu (MgO). Odpowiednio gromadzona i przechowywana gnojowica zawiera niewiele mniej składników pokarmowych niż obornik.
Tabela 2. Porównanie zawartości makroskładników w oborniku i gnojowicy
| Składniki pokarmowe (zawartość w %) | Nawozy organiczne | |
|---|---|---|
| Obornik | Gnojowica (8‑10% suchej masy) | |
| Azot (N) | 0,5 | 0,3‑0,4 |
| Fosfor (P2O5) | 0,3 | 0,15‑0,2 |
| Potas (K2O) | 0,7 | 0,3‑0,4 |
| Stosunek węgla do azotu (C:N) | 20:1 | 7‑10:1 |
Stosunek węgla do azotu (C:N) w przypadku gnojowicy jest o połowę węższy niż w oborniku, a poza tym około 50% azotu w gnojowicy występuje w formie amonowej, czyli bezpośrednio przyswajalnej dla roślin, co decyduje o lepszym wykorzystaniu azotu z gnojowicy przez rośliny rzepaku ozimego. Ogólne wykorzystanie azotu z gnojowicy zależy od terminu jej stosowania i kształtuje się w granicach 40‑80%. Ponadto, straty substancji organicznej z gnojowicy są małe i wynoszą podczas przechowywania do 10%. Podczas przechowywania obornika straty substancji organicznej i azotu mogą wynosić nawet do 40%. Do 60% strat azotu występuje na skutek nieprawidłowego przechowywania obornika.
Zasady stosowania obornika
Obornik działa najlepiej, gdy zastosowany jest w okresie od późnego lata do jesieni. Na polach przeznaczonych pod siew rzepaku ozimego stosowanie obornika jest nieco utrudnione ze względu na krótki okres między zbiorem przedplonu, a terminowym siewem rzepaku. Jednak zaletą stosowania obornika jest to, że oddziałuje na glebę i plon roślin przez kilka lat, dlatego z powodzeniem można zastosować go pod przedplon rzepaku, np. pod pszenicę ozimą, jęczmień ozimy lub zboża jare, a bezpośrednio pod rzepak w bieżącym sezonie wysiać nawozy wieloskładnikowe zawierające w swoim składzie fosfor i potas, a także o azot, magnez i siarkę, np. POLIFOSKA® 4, POLIFOSKA® 5, POLIFOSKA® 6, POLIFOSKA® 8, POLIFOSKA® 12, POLIFOSKA® 21, POLIFOSKA® PETROPLON, POLIDAP®, POLIFOSKA® M.
Jesienią pod rzepak tylko na glebach słabych
Bezpośrednio pod rzepak możemy nawozić obornikiem jedynie na glebach słabszych i po przedplonach zbożowych, najpóźniej na 3‑4 tygodnie przed siewem. Ważne jest, aby nawozić rzepak obornikiem przefermentowanym, ponieważ stosując świeży obornik w przypadku wystąpienia dużej wilgotności gleby uwalniane zostają znaczne ilości azotu jesienią, co powoduje niepotrzebny przyrost rzepaku w tym okresie.
Wykorzystanie składników pokarmowych z obornika przez rośliny
Wykorzystanie azotu w pierwszym roku po przyoraniu nie jest duże i wynosi 20‑40%, natomiast w drugim i trzecim roku rośliny wykorzystują dalsze 35‑40%. Pobieranie fosforu przez rośliny w pierwszym roku, kształtuje się podobnie jak azotu (20‑25%), jednak w kolejnych latach dochodzi łącznie do 70%. Potas wykorzystywany jest najlepiej, bo od 60% do nawet 90%. Biorąc pod uwagę uwalnianie składników pokarmowych w latach należy zalecane dawki nawozów mineralnych zmniejszyć o około 25%. Aby uniknąć znacznych strat, przede wszystkim azotu, ważne jest, aby wywiezione na pola nawozy jak najszybciej przykryć warstwą gleby (najpóźniej następnego dnia po zastosowaniu).
Azot z gnojowicy jest wykorzystywany wyraźnie lepiej i szybciej niż z obornika
Składniki pokarmowe znajdujące się w gnojowicy występują w formach łatwo dostępnych dla roślin, co decyduje o stopniu wykorzystania tego nawozu. Gnojowica zawiera od 40% do nawet 70% azotu amonowego (NH4) i do 6% azotu azotanowego (NO3). Niestety w przypadku stosowania dużych dawek gnojowicy forma azotanowa może być łatwo wymywana w głąb profilu glebowego, co może stanowić poważne źródło zanieczyszczeń rolniczych gleb i wód.
Wykorzystanie azotu z gnojowicy kształtuje się w granicach 40‑80%, fosforu 65%, a potasu 55‑90%. Gnojowica pod względem szybkości działania nawozowego jest bardziej zbliżona do nawozów mineralnych niż obornik.
Stosując gnojowicę pilnuj terminu i dawki!
W przeciwieństwie do obornika, gnojowicę możemy zastosować w kilku terminach, odpowiednich do fazy rozwojowej oraz potrzeb pokarmowych roślin:
- przedsiewnie – w okresie pożniwnym możemy wylać 15 m3/ha na pociętą i rozrzuconą równomiernie słomę lub na ściernisko w ilości 10 m3/ha po zbiorze zbóż i możliwie szybkie jej przykrycie podorywką lub orką. Stosowanie gnojowicy na pociętą słomę jest dla gleby równoważne stosowaniu obornika.
- jesienią – po wschodach rzepaku, gdy rośliny będą w fazie 4‑6 liści, a obsada roślin nie będzie przekraczać 80 szt/m2 możemy zastosować 20 m3/ha gnojowicy. Wylewa się ją wówczas odpowiednimi wężami rozlewowymi bezpośrednio w międzyrzędzia.
- wiosną – zalecane są trzy terminy stosowania:
- na przełomie lutego i marca gnojowicę możemy zastosować w ilości 40 m3/ha w dawkach dzielonych po 20 m3/ha w 14 dniowym odstępie,
- w pierwszej dekadzie kwietnia – 20 m3/ha oraz
- w drugiej dekadzie kwietnia – 20 m3/ha. Gnojowicę należy wylać w międzyrzędzia za pomocą węży rozlewowych.
Pamiętajmy, że dawka gnojowicy i termin jej stosowania musi uwzględniać stopień uwilgotnienia gleby. Nie wolno spowodować gnojowicą „podtopienia” pola.
Należy pilnować wprowadzanych dawek azotu pochodzących z obornika lub gnojowicy
Stosując nawozy naturalne nie możemy wprowadzić więcej niż 170 kg N w czystym składniku na 1 ha, co stanowi 35 t/ha obornika i 45 m3 gnojowicy/ha na rok.
