Potas jest jednym z ważniejszych składników pokarmowych, który decyduje o plonie i jakości uprawianych roślin. Regularne nawożenie tym pierwiastkiem wpływa na powstawanie i stabilność wtórnych minerałów ilastych w glebie, które są dość istotne w utrzymaniu wielu parametrów gleby, zwłaszcza pojemności wymiennej gleby.

Rośliny uprawne pobierają różne ilości potasu w trakcie swojej wegetacji. Intensywność pobierania zależy m.in. od zasobności gleby w ten składnik. Na glebach ubogich pobieranie potasu jest słabe i już na początku wegetacji roślin mogą ujawnić się jego niedobory. Niestety w naszym kraju około 60% gleb wykazuje niską lub bardzo niską zasobność gleb w potas - co bez pomocy rolnika oznaczałoby ograniczenie zakresu upraw do roślin mało wymagających w stosunku do tego pierwiastka czyli żyta, owsa, jęczmienia ozimego, pszenżyta czy mieszanek zbożowych jarych.

Potas decyduje o efektywności gospodarki wodą oraz azotem

Dobre zaopatrzenie roślin w potas prowadzi do lepszego rozwoju systemu korzeniowego, zwiększa transpirację wody, co przyczynia się do wzrostu efektywności wykorzystania wody i odporności roślin na suszę. Niedobór potasu silnie ogranicza pobieranie azotu, zwłaszcza azotanowego. Rośliny wówczas wolniej rosną, są mniej odporne na działanie niskich temperatur oraz są bardziej podatne na choroby grzybowe i wyleganie, a płody charakteryzują się gorszą jakością. Także stosowanie potasu w dużych ilościach jest niewskazane, a nawet szkodliwe. Duże dawki potasu ograniczają pobieranie wapnia i magnezu, zwiększają zawartość wody w roślinie czego skutkiem jest obniżenie odporności na mróz. Ponadto nadmiar tego pierwiastka pogarsza wartość biologiczną, technologiczną i przechowalniczą plonu oraz wpływa na zasolenie gleby.

Głównym celem stosowania potasu jest większe lub lepsze wykorzystanie wody i azotu. Cel ten możemy uzyskać tylko wówczas, gdy zawartość potasu mieści się w zakresie optymalnej zasobności danej kategorii gleb w ten pierwiastek.

Tabela: Zasobność gleb w potas [mg K₂O/100 g gleby]

Źródło: IUNG-PIB Puławy, 1989

Rośliny pobierają potas przez cały okres wegetacji

Najszybsze pobieranie potasu odbywa się we wczesnych okresach rozwoju, następnie intensywność maleje, a w okresie tworzenia się nasion i owoców wyraźnie spada. O stopniu plonowania roślin decyduje ilość pobranego potasu we wcześniejszych okresach wegetacji. Do roślin o dużym zapotrzebowaniu na potas należą m.in.: buraki, ziemniaki, rzepak, seradela, lucerna, kukurydza, tytoń. Zboża są mniej wrażliwe na niedobór potasu niż rośliny liściaste oraz w mniejszym stopniu reagują na bieżące nawożenie tzw. „nawożenie pod korzeń”.

Niezależnie od gatunku największe zapotrzebowanie na potas występuje w okresie intensywnego przyrostu biomasy:

• W zbożach okresem krytycznym w żywieniu potasem jest faza strzelania w źdźbło do kwitnienia, jednak w warunkach suszy okres ten może się przedłużyć do fazy dojrzewania. Brak wystarczającej ilości tego pierwiastka w terminie strzelania w źdźbło powoduje redukcję liczby kłosów oraz skrócenie długości źdźbła, w fazie wzrostu kłosa oraz kłoszenia - redukcji liczby płodnych kwiatków, a w okresie kwitnienia – liczby ziarniaków w kłosie.
• W kukurydzy największe zapotrzebowanie na potas rozpoczyna się od fazy 7 liścia, jednak dla plonu ziarna okres ten jest nieco krótszy i trwa od tygodnia przed wiechowaniem i kończy się w stadium dojrzałości wodnistej ziarniaka. Niedobór potasu zwiększa skłonność roślin do wylegania oraz słabsze zaziarnienie końcówek kolb.
• Rzepak najwięcej potasu akumuluje w okresie tworzenia rozety do stadium formowania łuszczyny. Niewystarczająca ilość potasu powoduje słaby rozwój pędów oraz nierównomierne zakwitanie i dojrzewanie roślin.
• W burakach cukrowych okres krytyczny pojawia się od zwarcia rzędów i trwa do uzyskania przez plantację stanu maksymalnego tempa wzrostu liści. Jego niedobór powoduje słaby wzrost korzeni spichrzowych, ich więdnięcie zwłaszcza w połączeniu z brakiem wody oraz wyraźnie pogarsza plonowanie i zawartość cukru w buraku.
• Z kolei w ziemniaku niedobór potasu najbardziej szkodliwy jest w trakcie wiązania bulw. Brak tego pierwiastka powoduje zamieranie łętów, skrócenie czasu wegetacji, zmniejszenie wydajności asymilacji i potencjału plonowania.

Bardzo ważne jest systematyczne przeprowadzanie badań gleby!

Na ich podstawie możemy dokonać oceny zasobności gleby w potas oraz inne makro – i mikroskładniki oraz określić dawki nawozów potasowych w kg/ha czystego składnika.

Optymalną dawką potasu jest około 60‑70 kg K₂O/ha rocznie. Oczywiście pod warunkiem, że zasobność tego pierwiastka w glebie jest co najmniej średnia. Najwyższą efektywność nawożenia potasem na glebach zwięzłych i średnich uzyskuje się wówczas, gdy nawóz jest równomiernie rozsiany na polu i wymieszany z warstwą 10‑20 cm gleby. Z kolei na glebach lżejszych, gdzie pierwiastek ten jest łatwiej wymywany, można np. w uprawie zbóż ozimych wysiewać go w dwóch dawkach: pierwszą przed siewem, drugą na przedwiośniu (1/3 całkowitej dawki nawozowej).

Głównym źródłem uzupełniającym niedobory potasu w glebie jest sól potasowa. Jednak można także stosować nawozy kompleksowe tj: POLIFOSKA^® 4, POLIFOSKA^® 5, POLIFOSKA^® 6 i POLIFOSKA^® M, które w swoim składzie zawierają zwiększoną zawartość tego pierwiastka.

W regionach z okresowymi niedoborami wody znaczenie nawożenia potasem wzrasta. Żaden inny składnik w takim stopniu nie kontroluje gospodarki wodnej rośliny jak potas. Jego funkcja jest bardzo specyficzna – oznacza to, że jony K+ nie mogą być zastąpione przez żaden inny pierwiastek. Objawy niedoboru potasu (zwłaszcza w początkowych stadiach rozwojowych) są często mylone ze skutkami suszy glebowej. Faktycznie czasami mogą być trudne do zdiagnozowania, jednak zwiędnięty pokrój roślin uprawnych nie zawsze jest skutkiem suszy.

Warto zapamiętać:
Właściwe zaopatrzenie roślin w potas poprawia ich reakcję na nawożenie azotowe, równocześnie dobre zaopatrzenie roślin w azot zwiększa efektywność nawożenia potasem.