Gleby w Polsce są ubogie w magnez, na co wskazuje ponad 60% gleb mieszczących się w klasie zasobności niskiej. A jak wiadomo, dla pełnego wykorzystania potencjału plonowania oraz osiągnięcia zamierzonej jakości naszego plonu musimy utrzymać zawartość tego pierwiastka na poziomie co najmniej średnim. Jak duże znaczenie ma magnez dla roślin uprawnych i w jaki sposób możemy uzupełnić jego deficyt w glebie?
Magnez jest jednak bardzo ważny!
Bez tego pierwiastka nie funkcjonują podstawowe procesy życiowe roślin, takie jak pobieranie składników mineralnych i fotosynteza. Magnez bowiem, jako składnik chlorofilu, wpływa na regulację procesów fotosyntezy oraz przemiany energetyczne w roślinie. Decyduje także o syntezie węglowodanów, tłuszczy i białek oraz bierze udział w transporcie asymilatów.
Magnez pobudza rozwój systemu korzeniowego i aktywuje procesy odpowiedzialne za pobieranie składników mineralnych z gleby. Wpływa na lepsze wykorzystanie azotu, potasu i fosforu, poprawia jakość białka i ogranicza zawartość azotanów, a także korzystnie oddziałuje na transport i gromadzenie fosforu w nasionach. Ponadto, jego zawartość wpływa w istotny sposób na kondycję, odporność i rozwój roślin.
Co oznacza niedobór magnezu dla roślin?
Magnez najgorzej pobierają młode rośliny, kiedy mają jeszcze płytki system korzeniowy. Przy braku tego składnika w okresie jesiennej wegetacji roślin uprawnych zahamowany zostaje wzrost korzeni, a w konsekwencji całej rośliny. Wiosną z kolei, niedobór magnezu, utrudnia pobieranie i wykorzystanie azotu przez rośliny. Objawy niedoboru ujawniają się na starszych liściach w postaci chloroz międzynaczyniowych. W momencie, gdy niedobór nie zostanie uzupełniony barwa zielona pomiędzy nerwami zaczyna stosunkowo szybko zanikać, tworząc nekrozy (martwica pomiędzy nerwami liści). Objawy braku magnezu najlepiej widoczne są w latach upalnych i suchych, w znacznym stopniu wpływając na obniżenie ilości, jak i jakości plonów (niska zawartość białka, cukrów, w tym skrobi w bulwach ziemniaka, czyli pogorszenie wartości biologicznej plonu). W konsekwencji niedobór magnezu powoduje słaby wzrost, spadek odporności roślin na choroby, opóźnianie faz rozwojowych roślin i redukcję plonu.
Rośliny lubiące magnez
Wrażliwe na niedobór magnezu są praktycznie wszystkie rośliny, ale najbardziej rośliny kapustne (rzepak), okopowe (buraki cukrowe i pastewne, ziemniaki), zboża (ozime i jare), kukurydza, rośliny bobowate, a także wiele warzyw takich jak: pomidory, ogórki, sałata, dynia, papryka oraz warzywa korzeniowe. Wszystkie te rośliny mają dość duże wymagania względem magnezu.
Tabela 1. Wymagania roślin względem magnezu
| Pobranie MgO/ha | Rośliny uprawne |
|---|---|
| Duże (powyżej 50 kg) | Burak cukrowy i pastewny, kukurydza, koniczyna, lucerna, użytki zielone |
| Średnie (20‑50 kg) | Rzepak, ziemniaki, bobowate grubonasienne |
| Małe (poniżej 20 kg) | Zboża |
Niedobór magnezu w glebie
Z całą pewnością panująca w tym sezonie susza nie sprzyja pobieraniu magnezu. Przy tak dużym niedoborze wilgoci w glebie, magnez, z form przyswajalnych przechodzi w formy trudno dostępne dla roślin. Ponadto na zubożenie gleb w magnez wpływają również nadmierne opady atmosferyczne, szczególnie w rejonach, gdzie występują gleby lekkie lub bardzo lekkie, z których pierwiastek ten jest łatwo wymywany. Ruchliwość magnezu powoduje, że trudno jest utrzymać jego zapasy w glebie. Zbadano, iż roczne wymycie tego pierwiastka może wynieść od 10 kg, do nawet 40 kg MgO/ z hektara.
Niestety gleby ciężkie i zagęszczone, pomimo względnie wyższej zawartości magnezu, dostarczają go mniej roślinie z powodu niewystarczającego przepływu wody do korzeni. Problemy te wynikają z powodu zbyt niskiego nawożenia tym pierwiastkiem, w szczególności doglebowego.
Zasobność gleb w magnez
Rozróżnia się pięć klas zasobności gleby w magnez: od bardzo niskiej do bardzo wysokiej (Tab. 2). Optymalna i najbardziej pożądana jest klasa średniej zasobności. Ilość składników pokarmowych poszczególnych klas zmienia się zależnie od rodzaju gleb (gleby lekkie, średnie i ciężkie).
Tabela 2. Ocena zawartości magnezu (mg/100 g gleby) w glebach mineralnych
| Klasa zasobności | Kategoria agronomiczna gleby | |||
|---|---|---|---|---|
| bardzo lekka | lekka | średnia | ciężka | |
| Bardzo niska | poniżej 1,0 | poniżej 2,0 | poniżej 3,0 | poniżej 4,0 |
| Niska | 1,1‑2,0 | 2,1‑3,0 | 3,1‑5,0 | 4,1‑6,0 |
| Średnia | 2,1‑4,0 | 3,1‑5,0 | 5,1‑7,0 | 6,1‑10,0 |
| Wysoka | 4,1‑6,0 | 5,1‑7,0 | 7,0‑9,0 | 10,1- 14,0 |
| Bardzo wysoka | powyżej 6,1 | powyżej 7,1 | powyżej 9,1 | powyżej 14,1 |
| Wartość krytyczna | 3,0 | 4,0 | 6,0 | 8,0 |
Źródło magnezu
Magnez można dostarczać do gleby w nawozach naturalnych, organicznych i mineralnych. Poważniejszym źródłem magnezu jest obornik. Dawka 30 t/ha dostarcza przeciętnie około 40‑60 kg MgO/ha. Stosując magnez w nawozach mineralnych powinniśmy nawozić nasze uprawy systematycznie, lecz w mniejszych dawkach. Przy czym, jednorazowa dawka nie powinna przekraczać 200 kg MgO/ha, a optymalna roczna dawka powinna wynosić 50‑100 kg MgO/ha.
Najlepszych źródłem magnezu są nawozy wapniowe w swoim składzie zawierające magnez. Jeśli jednak mamy uregulowany odczyn gleby, a zasobność gleby w magnez jest przynajmniej na średnim poziomie, wówczas dla „podtrzymania” zasobności gleby w ten pierwiastek możemy zastosować go w nawozach wieloskładnikowych, takich jak: POLIFOSKA® 4, POLIFOSKA® 5, POLIFOSKA® 21, POLIFOSKA® PLUS, POLIFOSKA® M, POLIFOSKA® START i POLIMAG® S.
Dolistne dokarmianie magnezem
Rośliny uprawne pobierają magnez nie tylko przez system korzeniowy, lecz również przez liście, dlatego w terminie krytycznego pobierania magnezu zaleca się stosować dokarmianie dolistne siarczanem magnezu (jedno- lub siedmiowodnym). Pozwoli to nie tylko szybko i skutecznie usunąć niedobory magnezu w roślinie, ale również pobudzi ją do pobierania tego pierwiastka z gleby.
